Chúng tôi gặp Bùi Văn Phải khi anh đang cùng bạn thuyền chuẩn bị cho chuyến ra khơi dài ngày tại khu neo đậu tàu thuyền xã An Hải, huyện đảo Lý Sơn. Sau khi kiểm tra hệ thống máy móc và thay lá cờ Tổ quốc đã bạc màu vì sóng gió, anh Phải chia sẻ: “Từ ngàn đời xưa đến nay, ngư trường vùng biển Hoàng Sa và Trường Sa được ngư dân Lý Sơn, Quảng Ngãi nói riêng, bà con ngư dân các tỉnh cả nước nói chung vươn khơi đánh bắt hải sản và tham gia bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Để mỗi chuyến vươn khơi đạt hiệu quả, bảo đảm an toàn, chúng tôi luôn chuẩn bị chu đáo về vật chất, nhân lực, kiểm tra kỹ máy móc, ngư lưới cụ…”

Ngư dân Bùi Văn Phải nhận cờ Tổ quốc, áo phao cứu sinh do lãnh đạo Vùng 3 Hải quân trao tặng.

Khi mới 13 tuổi, Bùi Văn Phải đã theo cha ra Hoàng Sa đánh bắt hải sản. Trải qua muôn vàn khó khăn, thử thách, sóng gió trên biển đã hun đúc, tôi luyện anh trở thành một ngư dân có bản lĩnh, can trường. Ánh mắt đăm chiêu nhìn về hướng Hoàng Sa, anh Phải kể cho chúng tôi nghe về chuyến đi biển cách đây hơn 6 năm: "Sáng 20-3-2013, tàu của tôi (số hiệu QNg 96382 TS) cùng 9 ngư dân khi đang hành nghề hợp pháp trên ngư trường truyền thống ở vùng biển Hoàng Sa thì bị tàu nước ngoài mang số hiệu 786 rượt đuổi. Họ phát loa yêu cầu tàu cá Việt Nam phải rời khỏi vùng biển và hướng các mũi súng về phía chúng tôi. Tôi bình tĩnh trấn an anh em: “Không sợ, chúng ta đang đánh bắt trong vùng biển của Việt Nam đã được Nhà nước tuyên bố chủ quyền hợp pháp, được quốc tế công nhận. Chúng ta quyết tâm không rời ngư trường truyền thống. Sau một hồi truy đuổi, bỗng có những tiếng súng vang lên. Tôi phát hiện lửa cháy trên cabin tàu. Khi đó, anh em tập trung múc nước biển dập lửa; còn tôi nhanh chóng lấy được lá cờ Tổ quốc ra khỏi chỗ cháy. Sau này, lá cờ Tổ quốc đó được Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đưa về trưng bày tại Bảo tàng Tuổi trẻ Việt Nam ở Hà Nội".

Gần 20 năm vươn khơi, bám biển, với gần 10 năm là chủ tàu kiêm thuyền trưởng, Bùi Văn Phải luôn sẵn sàng giúp đỡ ngư dân mỗi khi nhận được thông tin cần cứu hộ. Điển hình, đầu tháng 8-2013, tàu QNg 96382 của anh vừa ra đến Hoàng Sa chưa kịp khai thác hải sâm thì anh nhận được thông tin đề nghị cứu hộ của ngư dân Mai Văn Cường (ở xã An Vĩnh, huyện đảo Lý Sơn), thuyền trưởng tàu cá QNg 90153 TS bị hỏng máy đang trôi dạt trên vùng biển Hoàng Sa, trên tàu có 14 lao động. Trước hiểm nguy của tàu bạn khi bão số 6 đang tiến vào Biển Đông, mặc dù chưa khai thác được gì, nhưng thuyền trưởng Bùi Văn Phải quyết định cho tàu đi cứu hộ tàu cá QNg 90153 TS. Sau hai ngày đêm vật lộn với sóng to, gió lớn, chiều tối 6-8-2013, tàu của anh Phải đã lai dắt tàu gặp nạn về Lý Sơn an toàn.

Tuy nhiên, sau chuyến đi biển này, tàu của anh bị lỗ hơn 70 triệu đồng. Không có tiền trả nợ, anh bị chủ nợ thu tàu. Trò chuyện với chúng tôi, anh Phải tâm sự: “Ai ra biển cũng đều muốn có thu nhập, song biết tàu bạn bị nạn mà không cứu thì sao đành. Lương tâm mình không cho phép. Của cải thì sẽ làm ra chứ mạng người chỉ có một…”.

Không chỉ cứu nạn tàu cá và ngư dân trong nước, mấy tháng trước đây, khi đang hành nghề ở Trường Sa, tàu cá QNg 96169 TS của anh Phải đã phát hiện và ứng cứu kịp thời 32 ngư dân trên tàu nước ngoài bị nạn, trôi dạt trên biển. Anh kể lại: "Khoảng 6 giờ sáng 11-7-2019, trong lúc khai thác hải sản trên vùng biển Trường Sa (cách đảo Song Tử Tây khoảng hơn 150 hải lý về phía Nam), chúng tôi phát hiện mấy chục người nước ngoài trên 5 chiếc ca nô nhỏ đang trôi dạt trên biển. Nghe tiếng kêu khóc, cầu cứu thảm thiết, chúng tôi mới biết đó là các ngư dân Trung Quốc còn sống sót sau khi tàu của họ bị phá nước và chìm. Tôi nhanh chóng báo cáo về Nghiệp đoàn nghề cá xã An Hải qua sóng Icom để cứu giúp các ngư dân này. Được sự nhất trí của các cơ quan chức năng ở đất liền, chúng tôi đã cứu giúp 32 ngư dân bị nạn lên tàu, tổ chức cho họ ăn uống, chăm sóc sức khỏe. Trưa cùng ngày, chúng tôi bàn giao toàn bộ 32 ngư dân cho tàu Xuan Yang Ho, số hiệu IMONO 9398943 của Trung Quốc theo đúng quy định pháp luật".

Ông Nguyễn Quốc Chinh, Chủ tịch Nghiệp đoàn nghề cá xã An Hải, nhận xét: “Bùi Văn Phải là một trong những ngư dân trẻ tiêu biểu có bản lĩnh, kiên cường bám ngư trường Hoàng Sa và Trường Sa, góp phần cùng các lực lượng giữ vững chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Anh cũng luôn có tinh thần nghĩa hiệp, nhiều lần cứu hộ, cứu nạn tàu cá và ngư dân trên biển. Đặc biệt, hành động cứu giúp 32 ngư dân Trung Quốc bị nạn trên biển là việc làm nhân ái cao cả, thể hiện bản chất, truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta".

Với thành tích tham gia cứu hộ, cứu nạn, bám ngư trường, góp phần bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc, Bùi Văn Phải được Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trao tặng Huy hiệu “Tuổi trẻ dũng cảm”; tỉnh Quảng Ngãi tặng Bằng khen về học tập, làm theo gương Bác; UBND tỉnh, Tỉnh đoàn Quảng Ngãi và UBND huyện đảo Lý Sơn tặng nhiều bằng khen, giấy khen… 

Bài và ảnh: NGUYỄN VĂN CHUNG