Sinh năm 1950 tại xã Đông Nam (Đông Sơn, Thanh Hóa), đang học lớp 10, Trần Ngọc Doanh viết đơn tình nguyện nhập ngũ. Vào Nam chiến đấu, ông có mặt trên nhiều chiến trường Đông, Tây Nam Bộ, Tây Nguyên, Quảng Nam-Đà Nẵng và làm nhiệm vụ quốc tế trên chiến trường Campuchia. Ông là thương binh hạng 4/4 với 11 lần bị thương.
Trong 13 năm quân ngũ, ông chứng kiến bao đồng đội ngã xuống khi tuổi đời còn rất trẻ. Có trường hợp ông trực tiếp an táng, có trường hợp ông nghe thông tin, rồi cẩn thận ghi chép lại. Trở về đời thường, khi cuộc sống gia đình tạm ổn định, năm 1990, ông bắt đầu hành trình đi tìm đồng đội. Gần 30 năm qua, ông miệt mài thu thập, xác minh các nguồn thông tin để thông báo cho gia đình các liệt sĩ; rong ruổi nhiều vùng miền đất nước, sát cánh cùng các Đội quy tập mộ liệt sĩ của Quân đoàn 3, Bộ CHQS tỉnh Kon Tum, Đắc Lắc, sang cả Lào, Campuchia để thực hiện tâm nguyện này.
Cựu chiến binh Trần Ngọc Doanh bên sơ đồ tìm hài cốt liệt sĩ.
Mỗi chuyến đi luôn đọng lại trong ông nhiều kỷ niệm. Trong đó, ông nhớ nhất là lần đi tìm hài cốt Anh hùng liệt sĩ Ngô Xuân Thu, Đại đội 2, Tiểu đoàn Công binh Hải Vân. Tháng 11-1971, được giao nhiệm vụ tham gia đánh đoàn tàu của địch tại Thừa Thiên-Huế, không may bị lô%3ḅ, Ngô Xuân Thu ra ám hiê%3ḅu cho đồng đô%3ḅi rút lui, còn mình ôm khối thuốc nổ hơn 7kg lao vào đánh phá, làm lật đoàn tàu địch và anh dũng hy sinh. Năm 1976, liệt sĩ Ngô Xuân Thu được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.
Qua các nguồn tin, CCB Trần Ngọc Doanh cùng Ban liên lạc CCB Tiểu đoàn Công binh Hải Vân nhiều lần đến khu vực xảy ra trâ%3ḅn đánh năm xưa để tìm kiếm hài cốt của Anh hùng liệt sĩ Ngô Xuân Thu nhưng chưa có kết quả. Tháng 3-2016, tiếp tục xác minh, ông Doanh tình cờ được mô%3ḅt người dân có tên là Tứ, quê ở Duy Xuyên (Quảng Nam), hiê%3ḅn ở tại Phú Lô%3ḅc (Thừa Thiên-Huế), trước từng đi lính ngụy và được giao quản lý đoạn đường sắt nơi Ngô Xuân Thu đánh trâ%3ḅn và hy sinh. Ngày ấy, chính người đàn ông này đã vâ%3ḅn đô%3ḅng nhân dân chôn cất liệt sĩ. Ngôi mộ liệt sĩ Ngô Xuân Thu hiện ở trong vườn nhà ông Tứ và được hương khói thường xuyên. Xác định được vị trí chôn cất, ông Doanh cùng Ban liên lạc CCB Tiểu đoàn Công binh Hải Vân và Hội CCB huyện Phú Lô%3ḅc liên hê%3ḅ với gia đình, tổ chức cất bốc, đưa hài cốt liệt sĩ về an táng tại quê nhà (xã Nguyễn Úy, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam).
Năm 2006, cô Mai Thị Diên, bác sĩ Trung tâm Y tế huyện Tứ Kỳ (Hải Dương) trên đường tìm hài cốt của cha là Mai Công Mùi, Đại đội trưởng Đại đội 2 (Trung đoàn 31, Sư đoàn 2), hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ, tìm đến nhà ông Doanh vì nghe tin ông thường giúp những gia đình đi tìm mô%3ḅ. Dữ liệu ban đầu về cha mà cô Diên nắm được rất ít: Hy sinh tại vùng núi Quảng Nam. Dù vậy, CCB Trần Ngọc Doanh vẫn sẵn lòng cùng cô Diên đi xe máy vào Quảng Nam, tìm đến những nơi Sư đoàn 2 từng chiến đấu. Tại xã Bình Trị (Thăng Bình, Quảng Nam), được biết có ông Năm giữ bò là người trước đây trực tiếp chôn liê%3ḅt sĩ ở khu vực này. Tìm đến nhà ông Năm, mới biết liệt sĩ Mai Công Mùi được an táng gần gốc cây xoài, sau này, xã di dời mộ vào nghĩa trang. May mắn là ông Năm theo sát sự kiện trên nên biết đích xác vị trí ngôi mộ. Dù trên mặt bia không ghi tên nhưng khi đào lên, bên hài cốt còn nguyên khẩu súng ngắn và 3 viên đạn cùng tên tuổi của liê%3ḅt sĩ...
Tháng 4-1972, chiến sĩ Trịnh Quang Vinh, Đại đội 2, Tiểu đoàn Đặc công nước 471 cùng đồng đội nhận nhiệm vụ đánh phá cầu Thủy Tú (Đà Nẵng). Khi Trịnh Quang Vinh ôm thuốc nổ qua sông thì bị địch phát hiện, bắn xối xả xuống lòng sông, pháo cũng nã dồn dập. Vinh trúng mảnh đạn pháo, hy sinh, được nhân dân an táng ở Cồn Dâu (thuộc địa phận phường Hòa Hiệp Bắc ngày nay). Khi biết chính xác nơi đồng đội yên nghỉ, năm 1990, CCB Trần Ngọc Doanh viết thư thông báo về địa phương. Chị Nguyễn Thị Sinh (vợ của liệt sĩ Trịnh Quang Vinh) đã vào Đà Nẵng, cùng ông Doanh và các đồng đội năm xưa của chồng khai quật mộ liệt sĩ. Khi tận mắt thấy hài cốt của chồng, chị bật khóc nức nở.
Bền bỉ với hành trình tìm đồng đô%3ḅi, vừa qua, CCB Trần Ngọc Doanh được Trung ương Hô%3ḅi CCB Viê%3ḅt Nam tặng bằng khen vì đã có thành tích xuất sắc cung cấp thông tin, tìm kiếm, quy tâ%3ḅp hài cốt liê%3ḅt sĩ giai đoạn 2005-2015. Hiện nay, dù đã ở ngưỡng “thất thập cổ lai hy” nhưng ông luôn đau đáu: “Tôi mong sẽ đủ sức khỏe để tiếp tục kiếm tìm những đồng đội còn nằm lại nơi chiến trường xưa, đưa các anh về an nghỉ trên quê hương. Khi nào còn sức khỏe, tôi còn tiếp tục cuộc hành trình”.
Bài và ảnh: ĐỖ THỊ NGỌC DIỆP