QĐND - Năm 1950, chàng học sinh trung học xứ Kinh Bắc tên là Nguyễn Phú Doanh rủ người bạn cùng lớp là Nguyễn Quỳnh Cư xếp bút nghiên lên đường tòng quân khi mới 19 tuổi. Cả hai đều được tuyển chọn đi học lớp pháo 105mm Trường Lục quân Trần Quốc Tuấn Khóa 6. Đầu năm 1952, Nguyễn Phú Doanh và Nguyễn Quỳnh Cư được điều động về Đại đội pháo 119. Hai khẩu 105mm thu được từ Chiến thắng Đông Khê - Cao Bằng năm 1950, nay được chuyển giao cho Đại đội 119 tham gia Chiến dịch giải phóng Hòa Bình. Từ loạt đạn bắn thử trôi chảy, các khẩu đội được lệnh nã đạn xóa sổ đồn Pháp ở Pheo, sau đó là Bến Ngọc, Phương Lâm, tạo thuận lợi cho bộ binh đánh thẳng vào thị xã Hòa Bình, góp phần tiêu diệt hàng tiểu đoàn địch và phá hỏng hơn 20 xe cơ giới.

Đầu năm 1953, Đại đội pháo độc lập được sáp nhật vào Trung đoàn lựu pháo 45 sau đó đổi tên thành Đại đội 806 và phiên hiệu này được giữ nguyên cho đến ngày toàn thắng Chiến dịch Điện Biên Phủ. Cụ Nguyễn Phú Doanh nhớ lại: Hành trình vận chuyển những cỗ pháo từ Lào Cai về Yên Bái là một quá trình gian nan, không có đường sắt, còn đường bộ thì cầu, phà đều bị giặc oanh tạc. Vì thế toàn đại đội phải vào rừng chặt bương nứa kết thành các bè, mảng và tháo rời các thiết bị pháo đưa xuống bè chuyển về xuôi...

Cứ điểm Him Lam là trung tâm đề kháng được bảo vệ bằng một dải phòng ngự rộng. Cựu pháo thủ Nguyễn Phú Doanh nhớ lại: Khẩu đội pháo của cụ nằm trong Đại đội 806 được bố trí ở khu đồi Nà Lơi cạnh Đường 6 đi từ Tuần Giáo đến Điện Biên. Đài quan sát của Đại đội được đặt trên đỉnh đồi ở cao điểm 674 chỉ cách Him Lam về phía Bắc chừng 2km. Ngày 13-3-1954, Đại đội Pháo 806 được Bộ Chỉ huy mặt trận giao nhiệm vụ nổ súng vào Him Lam để mở màn chiến dịch. Đúng 17 giờ 5 phút ngày 13-3-1954, khi hiệu lệnh từ Đại đội trưởng Trần Kính vang lên, toàn bộ hỏa lực của đơn vị 806 Pháo 105mm đồng loạt rền vang hướng về cứ điểm Him Lam. Từ loạt đạn đầu dội xuống đúng mục tiêu, trong làn khói tỏa mịt mù, từng lô cốt địch bị sụp đổ, xe tăng tháo chạy tán loạn. Loạt đạn thứ 2, thứ 3 đáp trúng xuống lô cốt chỉ huy, cả Đồn trưởng Pego và Đồn phó Pacdi đều chết tại chỗ. Loạt pháo mở màn chiến dịch đã mở đường cho các Sư đoàn bộ binh xông lên đánh chiếm các vị trí. Đến 23 giờ 30 phút cùng ngày, Đại đoàn 312 đã hoàn toàn tiêu diệt cứ điểm Him Lam.

NGUYỄN TẤT LỘC