QĐND - Trung tướng Nguyễn Xuân Mậu, nguyên là Phó chính ủy Quân chủng Phòng không-Không quân, năm 1952 được trên điều về làm Chính trị viên Tiểu đoàn Phòng không 681 thuộc Bộ Tổng tham mưu. Các đơn vị phòng không ngày đó ra đời theo tư tưởng quân sự và chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đó là phải huấn luyện cho bộ đội cách đánh phòng không. Với tầm nhìn xa, Bác Hồ đã chỉ đạo phải xây dựng những đơn vị phòng không độc lập, có hỏa lực mạnh, tầm bắn cao hơn súng máy thông thường để chế áp máy bay địch.

Tiểu đoàn Phòng không 681 được giao nhiệm vụ bảo vệ các trọng điểm trên tuyến giao thông từ Lạng Sơn đến Tuyên Quang, tham gia Chiến dịch Tây Bắc. Cuối năm 1953, tiểu đoàn tham gia bảo vệ các trọng điểm: Bến phà Tạ Khoa, khu vực đèo Pha Đin, Cò Nòi, Tuần Giáo phục vụ Chiến dịch Trần Đình (Chiến dịch Điện Biên Phủ). Do yêu cầu bí mật nên toàn tiểu đoàn chấp hành nghiêm mệnh lệnh, tổ chức hành quân ngày đêm để chiếm lĩnh trận địa chiến đấu. Các khẩu  súng phòng không 12,7mm, pháo phòng không 14,5mm được tháo rời từng bộ phận để mang vác, đến vị trí tập kết lắp ráp lại. Mỗi khẩu súng, pháo phòng không còn kèm theo hàng nghìn viên đạn, cùng các khí tài, vật chất đi kèm. Tất cả đều trên đôi vai bộ đội.

Trận địa phòng không 12,7mm tại Điện Biên Phủ. Ảnh tư liệu.

Ở khu vực bến phà Tạ Khoa, Tiểu đoàn Phòng không 681 bố trí trận địa phòng không trên đỉnh núi cao. Bộ đội phải đào công sự và đào hơn 200 bậc lên xuống núi để mang đạn, cấp cứu thương binh. Máy bay Pháp liên tục đánh phá phà Tạ Khoa, đèo Pha Đin, ngã ba Cò Nòi, khu vực Tuần Giáo để ngăn chặn sự cơ động lực lượng, vận chuyển vũ khí, đạn dược của ta cho Chiến dịch Điện Biên Phủ. Trận địa phòng không ở bến phà Tạ Khoa nhiều lần bị trúng bom địch. Có những ngày trên trận địa phòng không, bộ đội phải nhịn đói vì máy bay địch đánh trúng vào tổ nuôi quân.

Dũng cảm chiến đấu bảo vệ các khu vực trọng điểm, bảo vệ các đơn vị cơ động vào chiếm lĩnh trận địa chiến dịch, Tiểu đoàn 681 cùng các đơn vị hỏa lực phòng không đã chặt đứt cầu hàng không tiếp tế của quân Pháp và can thiệp Mỹ cho tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, đập tan ưu thế của không quân Pháp. Trong toàn chiến dịch, các lực lượng phòng không bắn rơi 62 chiếc máy bay và bắn bị thương hàng trăm chiếc khác. Riêng Tiểu đoàn Phòng không 681 bắn rơi 3 máy bay và làm bị thương hàng chục chiếc khác của địch, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ giao thông và các trọng điểm, bảo đảm an toàn cho pháo phòng không vào sâu trong lòng chiến dịch.

HƯƠNG HỒNG THU (ghi)