Năm 1967, trận địa pháo cao xạ của đơn vị anh Tạo đóng ở phía bắc sông Thương, có nhiệm vụ bảo vệ các cơ quan của tỉnh Bắc Giang và nhân dân thị xã Bắc Giang, bảo vệ cầu Phủ Lạng Thương trên tuyến giao thông huyết mạch Bắc-Nam để tiếp nhận và vận chuyển vũ khí, vật tư, lương thực... của các nước xã hội chủ nghĩa viện trợ cho nhân dân ta. Chỉ trong tháng 4 và tháng 5-1967, Đại đội 46 bộ đội phòng không Hà Bắc của anh đã đánh hàng chục trận, bắn rơi hai máy bay, bắt sống phi công Mỹ. Trong những ngày ấy, Phó đại đội trưởng Nguyễn Văn Tạo đã dũng cảm chỉ huy bộ đội hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Chiến công của đơn vị đã được phóng viên Vũ Chi của Báo Quân đội nhân dân về tận nơi tìm hiểu, lấy tư liệu viết bài, đăng báo. Câu chuyện đã xảy ra hơn nửa thế kỷ, trí nhớ của người cựu chiến binh 78 tuổi không còn chính xác, anh nhớ mang máng tít bài báo là "Hà Bắc hạ “con ma", đăng trang nhất, khoảng sau Tết Đinh Mùi 1967. Anh cũng không giấu nổi vẻ tự hào khoe rằng, bài báo có nêu tên anh, không phải ai cũng được nêu tên như thế đâu. Bây giờ, anh muốn có "giáo cụ trực quan" để giáo dục truyền thống gia đình cho con cháu.
    |
 |
|
Cựu chiến binh Nguyễn Văn Tạo (đứng giữa) tìm được bài báo về đơn vị của mình đăng trên Báo Quân đội nhân dân. |
Vốn công tác tại Báo Hànộimới nên tôi vẫn giữ quan hệ với nhiều đồng nghiệp. Nhờ giới thiệu, chúng tôi có được số điện thoại của Đại tá Dương Thục Hương, Trưởng ban Tư liệu, Báo Quân đội nhân dân. Nghe đến cấp đại tá, một sĩ quan cấp úy hơn 40 năm về trước như tôi cũng thấy ngài ngại. Gọi điện cho nữ đại tá, trình bày câu chuyện, tôi nhận được câu trả lời nhã nhặn: "Mời các anh đến trong giờ hành chính nhé!".
Anh Tạo, tôi và anh bạn đồng ngũ-PGS, TS Phùng Ngọc Kiếm, nguyên Trưởng khoa Đào tạo sau đại học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, có mặt ở Ban Tư liệu vào sáng 11-6. Một người phụ nữ nhỏ nhắn tự giới thiệu tên là Dương Thục Hương. Vẫn với tác phong nghiêm túc, chị yêu cầu nhân viên vào kho lấy tập báo lưu năm 1967 cho chúng tôi tìm. Đồng thời, chị yêu cầu nhân viên của mình mở máy, tìm trong kho tài liệu số hóa bài báo mà chúng tôi đang khao khát đi tìm.
Nhìn ngón tay đồng đội run run lật giở từng trang báo đã ố vàng, nhìn đôi mắt cứ đau đáu dõi theo từng con chữ đã mờ, trong tôi bỗng xốn xang bao suy nghĩ. Một khoảnh khắc oai hùng trong cuộc đời người lính hơn nửa thế kỷ trước với trận đánh dữ dội, đồng đội thương vong trong tơi bời bom đạn, và chiến công bắn rơi máy bay phải đổi bằng máu người lính, giờ đây nằm im lìm trong tập báo lưu. Bài báo ấy có dài không, được mấy trăm chữ... Nhưng dù dài, dù ngắn, bài báo ấy cũng như hàng nghìn hàng vạn bài báo khác còn được lưu trong kho đã âm thầm vĩnh cửu hóa những sự kiện lịch sử, những số phận con người mà anh Tạo là nhân chứng sống. Những trang báo càng ố vàng càng quý giá bởi trầm tích thời gian chứa trong nó. Cả một thế hệ, nhiều thế hệ đã vô tư sống và anh dũng chiến đấu, ngẩng cao đầu "Nhằm thẳng quân thù mà bắn" còn lưu trong những tư liệu lịch sử, trong những bài báo như bài báo mà chúng tôi đang tìm. Và những cán bộ, nhân viên Ban Tư liệu, được giao nhiệm vụ lưu giữ, bảo quản những số báo đã được đóng thành tập theo từng năm, cần mẫn, tỉ mỉ “số hóa” từng bài báo để lưu giữ trong máy tính, thật sự là những người đang thực hiện một sứ mệnh cao cả. Chúng tôi thầm mong cho công tác lưu trữ, bảo quản của tòa soạn Báo Quân đội nhân dân ngày càng hiện đại hơn.
|
|
 |
|
Bài báo "Những loạt đạn chính xác" đăng trang nhất Báo Quân đội nhân dân ngày 7-4-1967. |
Trong suốt thời gian chúng tôi tìm tài liệu, cán bộ, nhân viên Ban Tư liệu luôn giữ thái độ thân thiện, đúng mức, như là đang thực hiện một nhiệm vụ đột xuất và sẻ chia với chúng tôi những nỗi bồn chồn lo âu. Rõ ràng người trong cuộc khẳng định là có, mà sao tìm mãi chưa thấy bài báo "hình như" có tiêu đề là "Hà Bắc hạ “con ma". Chị Dương Thục Hương nhắc cháu Trần Thu Thảo vào kho lấy thêm hai tập báo lưu, cho mỗi bác tìm một tập cho nhanh. Cuối cùng, chúng tôi đã tìm thấy bài báo "Những loạt đạn chính xác" đăng trên trang nhất số báo ra ngày 7-4-1967, của tác giả Vũ Chi, viết về trận đánh bắn rơi máy bay Mỹ của Đại đội 46 bộ đội Phòng không Hà Bắc.
Vào đúng thời điểm khi tiếng reo "A, bài báo đây rồi" cất lên, cả căn phòng bỗng tràn ngập một không khí hồ hởi, hân hoan. Cũng từ giây phút ấy, chị Hương, cháu Thảo và những nhân viên khác bỗng trở nên thân thiết với ba người cựu binh như những người đồng đội cùng chung niềm vui chiến thắng. Cháu Thảo đã mau chóng tìm được bài báo trong máy tính và tặng bác Tạo bản in có kèm chân dung bác. Đại tá Dương Thục Hương cười bẽn lẽn khi chúng tôi xin được chụp ảnh cùng để ghi lại khoảnh khắc "lịch sử" đầy ý nghĩa này.
Chia tay trong lưu luyến, chúng tôi mang theo ấn tượng thật sâu sắc về những người đồng đội, những nhà báo mặc quân phục đã tận tình giúp đỡ chúng tôi với một tình cảm vô tư, trượng nghĩa.
Bài và ảnh: NGUYỄN NĂNG LỰC