Mới đây, chúng tôi có dịp cùng cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 303 (Trung đoàn 584, Bộ CHQS tỉnh Đắc Lắc) đến tham quan di tích đúng vào thời điểm Ban quản lý di tích tổ chức triển lãm ảnh, hiện vật phục vụ du khách. Chăm chú theo dõi thuyết minh viên khu di tích nói về lịch sử hình thành nhà đày, những tấm gương chiến sĩ cộng sản kiên trung, dám đấu tranh trực diện với bọn cai ngục ác ôn, nhằm đưa ra các yêu sách có lợi cho ta, mọi người ai cũng rưng rưng xúc động.
    |
 |
|
Cán bộ, chiến sĩ LLVT tỉnh Đắc Lắc tham quan, học tập truyền thống tại Nhà đày Buôn Ma Thuột. Ảnh: PHAN DIỆM |
Trung sĩ Phạm Tiến Tùng, Tiểu đội trưởng Tiểu đội 8, Đại đội 7, bày tỏ: “Trước khi nhập ngũ, tôi từng được xem các phóng sự trên ti vi, đọc bài viết về Nhà đày Buôn Ma Thuột. Hôm nay, trực tiếp đến tham quan, chứng kiến các hình thức giam cầm, tra tấn tàn khốc của thực dân đối với các chiến sĩ cách mạng, tôi càng thêm cảm phục tinh thần kiên quyết đấu tranh, không chịu khuất phục của các thế hệ tiền bối cách mạng”.
Trao đổi với đồng chí H’Nga Byă, phụ trách Di tích quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột, chúng tôi được biết: Công trình nhà đày do thực dân Pháp xây dựng vào đầu thế kỷ 20, nơi giam cầm và tra tấn hơn 3.800 lượt chiến sĩ cách mạng, trong đó có nhiều đồng chí là Ủy viên Trung ương Đảng, ủy viên xứ ủy, huyện ủy, chi ủy. Một số đồng chí sau này đảm nhiệm cương vị quan trọng của Đảng, Nhà nước, quân đội, như: Võ Chí Công, Phan Đăng Lưu, Hồ Tùng Mậu, Nguyễn Chí Thanh, Tố Hữu…
Theo quan sát của chúng tôi, tại nhà đày, trong các nhà lao tập thể, thực dân Pháp đều bố trí các thanh cùm dài với khoảng cách các lỗ cùm rất hẹp; tù nhân bị cùm một chân, buộc phải nằm nghiêng. Tài liệu lưu tại nhà đày cho thấy, giai đoạn 1930-1954, tại đây, thực dân Pháp bắt, đày ải, giam cầm hàng nghìn cán bộ, đảng viên cộng sản, tù chính trị. Từ năm 1954-1975, đế quốc Mỹ tiếp tục sử dụng nơi này để biệt giam, đày ải, tra tấn tàn bạo các chiến sĩ yêu nước. Tuy nhiên, mọi âm mưu, thủ đoạn tàn độc của kẻ địch không đè bẹp được ý chí kiên cường, bất khuất của người chiến sĩ cách mạng. Với niềm tin tất thắng, bằng nghị lực phi thường và sự quả cảm, vượt qua mọi gian lao, các chiến sĩ cộng sản bị giam cầm ở đây luôn đoàn kết, biến nhà tù thành trường học, không ngừng rèn luyện bản lĩnh, chống lại chế độ lao tù tàn bạo, tổ chức nhiều cuộc vượt ngục, thoát khỏi nhà tù hoặc buộc địch trả tự do để tiếp tục cống hiến, đấu tranh cho đến ngày đất nước hòa bình, thống nhất.
|
|
 |
|
Hình ảnh mô phỏng cảnh tra tấn, đàn áp các chiến sĩ cộng sản tại Nhà đày Buôn Ma Thuột. Ảnh: PHAN DIỆM |
Nhà đày Buôn Ma Thuột được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia năm 1980 và được công nhận Di tích quốc gia đặc biệt năm 2018. Thời gian tới, với sự quan tâm, đầu tư của nhà nước, nhà đày sẽ được trùng tu, mở rộng để phục vụ khách tham quan, như: Phục dựng dãy nhà lao tập thể, dãy xà lim biệt giam, nhà xưởng, nhà kho, bếp ăn, bệnh xá và khu cai ngục… Cùng với đó, sẽ mô phỏng lại các cuộc tra tấn, hành xử khổ sai trong nhà lao, xà lim hay xây dựng các chuyên đề bằng hình ảnh, âm thanh, ánh sáng với các nội dung: Tái hiện các cuộc vượt ngục của tù chính trị; các hình thức đấu tranh với kẻ thù; hoạt động lao dịch, khổ sai của các chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh tù đày. Qua đó, người xem sẽ thấy được mức độ tàn bạo và rùng rợn của “địa ngục trần gian” một thời trên địa bàn Tây Nguyên và tinh thần yêu nước, kiên cường, bất khuất, bí mật đấu tranh chống lại chế độ hà khắc của thực dân Pháp. Ngoài ra, công tác sưu tầm, bổ sung hiện vật, hình ảnh, tư liệu liên quan đến di tích cũng sẽ được ban quản lý di tích duy trì thường xuyên để trưng bày, giới thiệu đến đông đảo khách tham quan.
Theo ông Trần Hùng, Giám đốc Ban Quản lý Di tích tỉnh Đắc Lắc, hiện tỉnh đang tập trung gìn giữ, tôn tạo để Di tích quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau không chỉ trên địa bàn Tây Nguyên mà trong cả nước, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc, phát triển du lịch địa phương.
NGUYỄN HỒNG SÁNG