Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Hiện

Phần trả lời chất vấn của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Hiện không chỉ được đại biểu Quốc hội mà dư luận, cử tri chờ đợi rất nhiều. Tuy nhiên, những câu trả lời của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao tại Hội trường về những bất cập trong hoạt động xét xử, tuyển dụng cán bộ… của ngành lại chưa đáp ứng được nguyện vọng của họ. Không ít đại biểu đã không đồng tình về những trả lời còn né tránh, bỏ ngỏ. Riêng đại biểu Nguyễn Văn Khá (Nam Định) thì rất bức xúc và đề nghị Quốc hội ra Nghị quyết về chất vấn của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao...

Còn thiếu hơn 900 thẩm phán

Trong phần báo cáo giải trình, Chánh án Nguyễn Văn Hiện cho biết: Đối với lực lượng thẩm phán, đầu năm 2002 cả nước còn thiếu 1.116 thẩm phán. Trong 4 - 5 năm vừa qua, chúng tôi cố gắng cũng đã cung cấp đủ (tạm gọi là vơ vét), tận dụng những lực lượng đã có để bổ nhiệm cho đủ. Tuy nhiên, đủ số người thiếu cũ, thì số lượng vụ án không dừng lại mà lên tới 232 nghìn, cho nên thiếu vẫn hoàn thiếu. Đến bây giờ còn thiếu hơn 900 thẩm phán…

- Tôi không thống nhất với quan điểm của Chánh án dùng biện pháp "vơ vét" những người không đủ tiêu chuẩn để đưa vào làm thẩm phán. Như thế sẽ dẫn đến hiệu quả oan sai hoặc để lọt tội phạm. Đại biểu Lê Văn Cuông (Thanh Hóa) nêu ý kiến và chất vấn:

- Có ý kiến cho rằng mức án của các bản án thường được quyết định trước khi mở ra phiên tòa, thông qua hình thức duyệt án. Theo chánh án, vấn đề này có không, làm như vậy có ảnh hưởng gì đến vai trò độc lập, chỉ tuân theo pháp luật của hội đồng xét xử?

Chánh án trả lời:

- Tôi là Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, kể cả các văn bản của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao chưa bao giờ có một công văn, chỉ thị yêu cầu các địa phương là phải duyệt án, lãnh đạo các tòa án địa phương phải duyệt án, cho mức án trước. Nhưng thực tế, trước một số vụ án phức tạp, khó khăn, ảnh hưởng nhiều đến chính trị hoặc trật tự an toàn xã hội, được dư luận quan tâm, để đánh giá chứng cứ thì từ cơ quan điều tra, cơ quan kiểm sát đến tòa án, các đồng chí lãnh đạo địa phương với tinh thần trách nhiệm của mình đều nghe hội đồng xét xử, nghe thẩm phán báo cáo. Còn không quyết định cho mức án.

Đại biểu Lê Văn Cuông bức xúc:

- Thực tế về các vụ án có sự thống nhất trước, như vụ Đồ Sơn là một điển hình, còn ở nhiều các địa phương tôi được biết thông qua ý kiến từ ngành tư pháp là thường có thống nhất trước khi đưa ra xét xử, nếu có vấn đề gì thay đổi lớn ở ngoài phiên tòa thì phải họp lại, còn không thì thống nhất để cho Hội đồng xét xử như thế. Chính vì vậy, bây giờ các thẩm phán rất ngại có tranh tụng tại phiên tòa, vì trình độ kém sợ các luật sư tranh tụng tại phiên tòa sẽ làm rõ vấn đề khác…

Năng lực yếu hay do tiêu cực?

Đại biểu Trần Văn Kiệt (Vĩnh Long) hỏi:

- Trong số án phải hủy, sửa (tính sơ bộ là 9.697 bản án-PV), nếu phân loại nguyên nhân thì bao nhiêu án sửa và hủy do năng lực của thẩm phán, bao nhiêu án do bộ phận cán bộ thiếu phẩm chất có tiêu cực và bao nhiêu án do có sự can thiệp phía sau của bàn tay vô hình, làm cán cân công lý nghiêng?

Chánh án trả lời:

- Thực ra vấn đề này thống kê chính thức là không có. Tuy nhiên, trong những việc án sửa, hủy thì có rất nhiều lý do. Chúng tôi chỉ tiến hành xem xét, kỷ luật nếu như người đó thiếu tinh thần trách nhiệm, hoặc là có tiêu cực trong quá trình giải quyết vụ án đó. Phần lớn việc xử huỷ là do năng lực cán bộ. Nói thật với các đồng chí, chủ yếu là do năng lực yếu kém của cán bộ thẩm phán của mình trong tình hình hiện nay, cũng như những người khác làm công tác tiến hành tố tụng.

- Ranh giới nào để phân biệt án oan sai đó do năng lực của Thẩm phán kém hay do chạy án? Đại biểu Nguyễn Thị Hồng Xinh (Bà Rịa-Vũng Tàu) hỏi tiếp.

- Cần phải căn cứ vào số lượng tổng hợp trong từng vụ án sai cụ thể, báo cáo trên chúng tôi nói rằng, thẩm phán chủ tọa phiên tòa hội đồng xét xử, kể cả hội thẩm nhân dân, chúng tôi cũng yêu cầu giải trình. Nhưng để có kỷ luật người ta thì lại phải theo Pháp lệnh Thẩm phán của Hội thẩm nhân dân, phải theo Pháp lệnh công chức, chứ không phải cứ sai là kỷ luật được. Trong năm vừa rồi, có khoảng trên chục người không được bổ nhiệm lại vì có án sửa, án hủy nhiều, hoặc trong số kỷ luật, kể cả bị truy cứu trách nhiệm hình sự có một vài đồng chí.

- Dường như chánh án có cái gì đấy né tránh vấn đề chạy án, đây là vấn đề lớn, cử tri quan tâm, nhiều đại biểu Quốc hội cũng quan tâm?

Đại biểu Nguyễn Đình Lộc (Thành phố Hồ Chí Minh) hỏi:

- Dư luận nói nhiều đến tình trạng "mò kim, đáy biển" trong hoạt động Giám đốc thẩm của Tòa án nhân dân tối cao và của Viện Kiểm nhân dân sát tối cao, đồng chí Chánh án đã có giải pháp gì về vấn đề này?

Chánh án trả lời:

- Đúng là ở góc độ nào đó thì họ cũng có cái đúng. Bởi vì mình chỉ quy định có hai cấp xét xử, một năm có 232.000 vụ án tòa án thụ lý giải quyết, tương tự cũng có khoảng chừng đó 200.000 bản án có hiệu lực pháp luật. Mình xử qua hai cấp rồi, bây giờ mình chọn số ít có sai lầm nghiêm trọng theo quy định của pháp luật tố tụng để mình kháng nghị, nó ít thì chắc như là "mò kim đáy biển". Cái chính là mò đúng kim, chứ còn ta không mong muốn sai nhiều, vấn đề quan trọng là chúng ta tìm đúng cái sai để chúng ta sửa.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng lưu ý đồng chí chánh án cần rút kinh nghiệm: trong quá trình nghe chất vấn, nghe câu hỏi thì cố gắng thật sự bình tĩnh, thật sự cầu thị và trả lời một cách có trách nhiệm. Lắng nghe để tiếp thu, nghiên cứu, có gì thì sửa cho tốt hơn… Thời gian tới, ngành tòa án cần quan tâm đến việc nâng cao chất lượng xét xử ở hai cấp, cả sơ thẩm và phúc thẩm, cố gắng hạn chế tối đa những án oan sai, để lọt tội phạm. Khi đã phát hiện ra oan sai phải có biện pháp tối đa để giải quyết, đừng để cho dân oan sai và không để lọt tội phạm. Đồng thời, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ tòa án các cấp thật sự có đầy đủ năng lực và phẩm chất, nhất là đội ngũ thẩm phán.

HÀ THANH MINH