Tuy nhiên đến nay, một số địa phương vẫn chưa sẵn sàng, chưa linh hoạt để sớm có kế hoạch cho học sinh trở lại trường tiếp tục học tập. Hệ lụy của việc học sinh ở nhà quá lâu, không tới trường sẽ gây ra nhiều bất lợi cho sự phát triển lâu dài của các em.

Ưu tiên mở lại các trường học

 Tại Geneva (Thụy Sĩ), tháng 12-2020, Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) đã kêu gọi Chính phủ các nước ưu tiên mở lại các trường học, thực hiện mọi nỗ lực cần thiết để giữ an toàn cho các lớp học và tránh đóng cửa trường học lâu trên phạm vi cả nước và cộng đồng.

leftcenterrightdel
 Học sinh Trường Mầm non Kim Chung A, Đông Anh, Hà Nội tham gia các hoạt động học tập tại trường. Ảnh: Uyên Nhi

Thực tế thấy rằng, sự phân hóa trong giáo dục trở nên sâu sắc hơn do đại dịch Covid-19. Có khoảng 90% học sinh, sinh viên trên toàn cầu bị ảnh hưởng bởi các quy định đóng cửa trường học, phải học ở nhà. Nhiều quốc gia coi việc đóng cửa trường học như một giải pháp đầu tiên để phòng, chống dịch mà chưa thấy được những tác động tiêu cực đến việc học tập, tinh thần, thể chất và sự an toàn của trẻ.

Khi trường học đóng cửa, trẻ em có nguy cơ mất khả năng học tập, không được hưởng hệ thống hỗ trợ dinh dưỡng tốt và an toàn cao ở trường học. UNICEF lo ngại, các quốc gia có quá nhiều trường học đóng cửa bằng mọi giá, đôi khi chưa cần thiết. Do đó, UNICEF nhấn mạnh và kêu gọi các quốc gia cần ưu tiên mở lại các trường học và thực hiện mọi biện pháp để biến trường học thành nơi an toàn nhất có thể.

Việt Nam đã trải qua 4 lần bùng phát dịch Covid-19. Đợt dịch lần thứ tư này là dài nhất, nguy hiểm nhất và cũng thiệt hại nhiều nhất cả về người và của. Cả nước có 62/63 tỉnh, thành phố chịu ảnh hưởng của dịch bệnh. Gần 20 triệu học sinh, sinh viên từ mầm non đến đại học không tới trường, phải học trực tuyến ở nhà. Nhiều địa phương ở một số tỉnh, thành phố lớn phải đóng cửa trường từ cuối năm học trước cho đến đầu năm học 2021-2022. Nếu tính cả thời gian nghỉ hè chống dịch, học sinh ở nhà tới 6 tháng không được tới trường.

Không thể xem thường tình trạng học sinh không được tới trường

Chúng ta tuyệt đối không thể xem thường tình trạng học sinh không được tới trường. Xa bạn bè, xa trường lớp, không được đến các câu lạc bộ thể chất và nghệ thuật là những trải nghiệm đặc biệt và khó khăn nhất mà trẻ gặp phải. Trẻ không hoạt động tập thể, không giao tiếp trực tiếp và mất kết nối với bạn bè, thầy cô và xã hội.

Trong khi đó, hoạt động là bản chất và đặc thù của trẻ. Giao tiếp là phương thức phát triển ngôn ngữ, có ảnh hưởng tới hứng thú, tinh thần, thái độ học tập của các em. Thiếu hụt kết nối với xã hội sẽ ảnh hưởng lớn tới các yếu tố cơ bản hình thành nhân cách của trẻ ở hiện tại và trong tương lai. Dịch càng lâu càng tăng các triệu chứng bên trong, bên ngoài cơ thể của trẻ.

Từ đó tác động tới sức khỏe tâm thần, thể chất và hạnh phúc của các em, và chắc chắn sẽ còn kéo dài hậu quả trong nhiều năm tới. Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và UNICEF, cứ 7 em thì có 1 trẻ vị thành niên trên toàn cầu chẩn đoán bị rối loạn tâm thần. Đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm về sức khỏe tâm thần của trẻ do ảnh hưởng của dịch Covid-19.

Phương thức dạy học trực tuyến chỉ tốt khi chúng ta có sự chuẩn bị những điều kiện đặc thù cho nó. Hiện nay, ở nhiều địa phương, hiệu quả học trực tuyến thấp, ảnh hưởng nhất định tới kết quả học tập của học sinh và chất lượng giáo dục. Lý thuyết lấn át thực hành, ít tương tác trong quá trình học, ít hoạt động nhóm, dễ mất động lực học tập, quên dần các kỹ năng mềm... là những hạn chế của học trực tuyến thời gian dài. Nguy hiểm hơn là trẻ khó thích ứng khi quay trở lại học trực tiếp.

Một thời gian dài, trẻ phải ngồi trước màn hình thiết bị điện tử khiến các em cảm giác cô lập, xa cách, gây căng thẳng, lo âu và dễ suy nghĩ tiêu cực. Từ đó, trẻ dễ dẫn tới gia tăng cảm xúc tiêu cực, hay cáu gắt, cãi lại người lớn, luôn thấy mệt mỏi, buồn phiền, thậm chí trầm cảm, rối loạn hành vi và khó tập trung chú ý.

Một số chức năng hoạt động của cơ thể bị ảnh hưởng như mỏi mắt, nhức mắt, ù tai, đau tai khi phải tiếp xúc lâu và liên tục với mạng và máy tính hay truyền hình. An toàn điện, an toàn không gian số và an ninh mạng là những vấn đề nhức nhối của gia đình, học sinh. Đã có học sinh chết vì điện giật hay nổ thiết bị công nghệ khi học trực tuyến.

Do khó quản lý hoạt động học trực tuyến, học sinh dễ bị sa vào những trang tin giả hoặc lừa đảo trên mạng. Đặc biệt, học sinh rất hay bị cám dỗ bởi game và nặng hơn là nghiện nó; quá mải mê những trang mạng có nội dung phản cảm, thiếu văn hóa, làm ảnh hưởng tới sự phát triển về giá trị sống, vẩn đục tâm hồn trong sáng của trẻ thơ.

Để học sinh trở lại trường là việc làm cấp thiết

Rõ ràng, việc cho học sinh được trở lại trường học là việc làm cấp thiết của các địa phương. Tuy nhiên, bằng cách nào để an toàn cho học sinh tới trường trong khi tính mạng của con người, đặc biệt an toàn cho trẻ em phải được coi là trên hết?

Thiết nghĩ, triệt để thực hiện 5K tại các trường học và khẩn trương tiêm vaccine cho số đông học sinh vẫn là giải pháp căn cơ nhất để thích ứng an toàn với dịch Covid-19. Chúng ta không vì lo sợ Covid-19 mà hoảng loạn, giữ chặt học sinh ở nhà. Hãy chăm lo cho mỗi nhà trường, an toàn tới đâu học sinh sẽ đến trường tới đó. Không cầu toàn, không chỉ đạo đồng loạt kế hoạch dạy học trong toàn tỉnh.

Dịch bệnh chưa từng có thì chỉ đạo dạy học cũng phải khác, cũng phải chưa từng có. Ưu tiên cho học sinh đầu cấp và những khối lớp đang học theo sách giáo khoa mới như lớp 1, 2 và lớp 6. Ta nên theo phương châm “dịch to thì khoanh vùng học sinh rộng” và “dịch nhỏ khoanh vùng học sinh hẹp”.

Covid-19 không quá đáng sợ nếu chúng ta biết cách tự bảo vệ. Mỗi địa phương cần thay đổi tư duy, chủ động sẵn sàng các kịch bản khác nhau khi dịch xảy ra trong trường. Có như vậy, chúng ta mới sớm đưa học sinh trở lại trường theo chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo, tránh được những bất lợi to lớn làm ảnh hưởng tới tương lai phát triển của mọi trẻ em.

ĐẶNG TỰ ÂN, Giám đốc Quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông, Nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học, Bộ GD&ĐT