Do đó, cần có những giải pháp để bảo vệ thanh thiếu niên trên môi trường mạng. Phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Xuân An Việt, Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục chính trị và Công tác học sinh, sinh viên (HSSV), Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này.

Ông Nguyễn Xuân An Việt. 

PV: Đề nghị ông cho biết về tình trạng sử dụng internet của HSSV hiện nay. Những lợi ích cũng như các mối nguy hiểm mà thanh thiếu niên phải đối mặt trên không gian mạng là gì, thưa ông?

Ông Nguyễn Xuân An Việt: Theo kết quả tại một khảo sát của Bộ GD&ĐT năm 2018, có 92,5% sinh viên và 84,5% học sinh cấp trung học thường xuyên sử dụng mạng xã hội (MXH) Facebook; ngoài ra còn sử dụng thêm một số ứng dụng MXH khác như Zalo, Yahoo, Youtube, Zingme... Trong đó, có 26% HSSV sử dụng dưới 1 giờ/ngày, 40% HSSV sử dụng từ 1 giờ đến 3 giờ/ngày và 34% HSSV sử dụng hơn 3 giờ/ngày. 45% HSSV thường truy cập MXH Facebook bất kỳ lúc nào và có thiết bị truy cập trong tay (điện thoại, laptop), 12% HSSV truy cập MXH Facebook bất cứ lúc nào nhận được thông báo mới.

Có thể nhận thấy ngoài tác dụng như một công cụ hiện đại để giải trí, giảm căng thẳng, kết nối với bạn bè và cộng đồng, internet, MXH còn là nguồn tài nguyên và công cụ để hỗ trợ hiệu quả cho việc học tập và rèn luyện kỹ năng sống, kỹ năng nghề nghiệp, việc làm của các em. Theo một kết quả nghiên cứu có 60,5% SV có lực học khá và 42,9% SV có lực học giỏi cho rằng việc tìm kiếm, chia sẻ tài liệu, thông tin trong học tập trên MXH Facebook có ảnh hưởng tích cực đến kết quả học tập.

Tuy nhiên, internet, MXH cũng có những ảnh hưởng tiêu cực đến người sử dụng, đặc biệt là ảnh hưởng lớn đến tâm lý HSSV. Nhiều em mất tập trung trong học tập, ảnh hưởng đến hiệu suất học tập. Những trường hợp “nghiện” internet, MXH còn ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, tâm lý, tình cảm, hình thành lối sống ảo, tự kỷ. Thậm chí không ít trẻ em đã bị quấy rối trên môi trường mạng. Nhiều trường hợp HSSV vì thiếu văn hóa ứng xử trên MXH dẫn đến phát sinh mâu thuẫn, bạo lực học đường. Một số HSSV sa đà vào các trang web đen, tệ nạn mại dâm, đánh bạc thông qua môi trường mạng.

Nhiều học sinh, sinh viên có kết quả học tập tích cực do sử dụng internet đúng cách. Trong ảnh: Sinh viên Trường Đại học Phenikaa (Hà Nội) trong giờ thực hành tin học. Ảnh: THU HÀ.

PV: Nhà trường đóng vai trò như thế nào trong việc kiểm soát và hỗ trợ thanh thiếu niên tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng, nhận biết và ứng phó với những nguy cơ tiềm ẩn có thể gây hại, thưa ông?

Ông Nguyễn Xuân An Việt: Với vai trò của mình, nhà trường đã tăng cường tuyên truyền giáo dục và hướng dẫn HS, SV các kỹ năng sử dụng internet, MXH an toàn, lành mạnh, hữu ích; nhận biết, sàng lọc và một số biện pháp tự bảo vệ bản thân trước những luồng thông tin không chính thống, chưa được kiểm duyệt.

Các chủ trương đó đã được cụ thể hóa nội dung chương trình học, cụ thể như: Trong Chương trình giáo dục phổ thông hiện hành cũng đã đưa kiến thức tin học vào dạy cho học sinh phổ thông và Chương trình giáo dục phổ thông mới ban hành năm 2018, Tin học là môn học bắt buộc với tất cả học sinh từ lớp 3 trở lên.

Bên cạnh đó, nội dung giáo dục khai thác sử dụng internet an toàn, lành mạnh được triển khai vào chương trình Tin học từ lớp 3 đến lớp 12 thông qua chủ đề dạy học Đạo đức, pháp luật và văn hóa trong môi trường số. Chẳng hạn như ở lớp 3 và 4, các em được học về ý thức bảo vệ thông tin cá nhân và gia đình khi giao tiếp qua máy tính; biết được việc người xấu có thể lợi dụng những thông tin này gây hại cho các em và gia đình; những thông tin nào trên internet phù hợp với lứa tuổi, tìm kiếm và đánh giá xác thực độ tin cậy thông tin. Lớp 10, các em đã được tiếp cận một số vấn đề như: Nêu được một số vấn đề nảy sinh về pháp luật, đạo đức, văn hóa khi việc giao tiếp qua mạng trở nên phổ biến, ví dụ minh họa sự vi phạm bản quyền thông tin và sản phẩm số. Đến lớp 12, các nội dung giáo dục nhận thức và tự bảo vệ mình trên môi trường không gian mạng đã được cụ thể hóa hơn qua các nội dung bài học như: Phân tích được ưu và nhược điểm về giao tiếp trong thế giới ảo qua các ví dụ cụ thể; phân tích được tính nhân văn trong ứng xử ở một số tình huống tham gia thế giới ảo...

PV: Trước ảnh hưởng của môi trường mạng, công tác giáo dục trong nhà trường đã được điều chỉnh ra sao để trở nên gần gũi với HSSV và phù hợp với thực tiễn của sự phát triển khoa học công nghệ hiện nay?

Ông Nguyễn Xuân An Việt: Bên cạnh các biện pháp định hướng các em học sinh cách tiếp cận và tự bảo vệ mình trên không gian mạng, ngành giáo dục cũng đã chỉ đạo các cơ sở giáo dục, trường học chú trọng giáo dục văn hóa ứng xử trên môi trường internet thông qua các thông điệp, tin nhắn gửi đi qua MXH. Bộ GD&ĐT đã phối hợp với Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức một số lớp tập huấn cho các cơ sở đào tạo về hướng dẫn HSSV khai thác, sử dụng internet, MXH vào mục đích học tập, nghiên cứu khoa học, giải trí lành mạnh; phương pháp tập hợp thanh thiếu niên phản bác những luận điểm tiêu cực trên internet, MXH.

Bộ GD&ĐT đã ban hành Quyết định số 3296/QĐ-BGDĐT phê duyệt đề án “Tăng cường quản lý, giáo dục chính trị tư tưởng đối với HSSV trên môi trường mạng đến năm 2025”. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các sở GD&ĐT và các cơ sở giáo dục triển khai các giải pháp bàn bản, đồng bộ nhằm tăng cường và phát huy hiệu quả công tác quản lý, tuyên truyền, giáo dục HSSV trên môi trường mạng, giảm thiểu tác động của những thông tin độc hại, sai trái trên internet, MXH đối với HSSV. Bộ GD&ĐT phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông trình Thủ tướng Chính phủ đề án "Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng".

Cùng với đó, ngành giáo dục đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan hữu quan để nhằm phòng, chống, phát hiện và xử lý sớm các trường hợp xâm hại trẻ em, nghiên cứu, xây dựng hoàn thiện hệ thống các công cụ bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; tổ chức xây dựng và ban hành thông tư quy định về dạy và học trực tuyến qua internet, trong đó quy định rõ việc bảo đảm an ninh, an toàn đối với người học.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

THU HÀ (thực hiện)