Bài 1: Không quốc gia nào đứng ngoài cuộc

Họ cho rằng Luật ANM của Việt Nam đi ngược với xu thế chung của thế giới, bóp nghẹt dân chủ. Để giúp bạn đọc có cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề này, Báo Quân đội nhân dân giới thiệu loạt bài “Bảo vệ an ninh mạng: Nhìn từ kinh nghiệm quốc tế”.

Các cuộc tấn công mạng trong thời đại công nghệ 4.0 ngày càng phức tạp và tinh vi. Vấn đề ANM không còn dừng ở cá nhân hay tổ chức, doanh nghiệp, mà nó đã tác động nghiêm trọng đến chủ quyền, an ninh quốc gia, xã hội, thậm chí đe dọa nghiêm trọng tới hòa bình và an ninh thế giới. Chính vì vậy, bảo vệ ANM là vấn đề được mọi quốc gia trên thế giới quan tâm và có nhiều biện pháp quản lý chặt chẽ.

Sự nguy hiểm của tội phạm và chiến tranh mạng

Tội phạm mạng ngày càng thể hiện sự chống phá công khai trên không gian mạng. Chúng lợi dụng không gian mạng để xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, tuyên truyền, xuyên tạc, vu cáo, chống Nhà nước; lợi dụng không gian mạng để hoạt động gián điệp; đánh cắp bí mật Nhà nước; xâm phạm trật tự quản lý kinh tế; trật tự an toàn xã hội, mà nổi lên là các hoạt động lừa đảo, trộm cắp, cờ bạc, cá độ, mại dâm, lấy cắp thông tin cá nhân, vu khống, làm nhục người khác; chiếm quyền điều khiển, khủng bố mạng, chiến tranh mạng...

Ảnh minh họa. Nguồn: vtv.vn

Hiện nay, việc sử dụng internet và các hệ thống máy vi tính kết nối ngày càng lớn dẫn đến sự gia tăng mạnh về số lượng các cuộc tấn công trên không gian mạng. Hầu hết, các cuộc xung đột chính trị, kinh tế hay quân sự đều có sự tham gia của yếu tố công nghệ cao. Vì vậy, thuật ngữ “chiến tranh mạng”, “chiến tranh thông tin” ra đời để ám chỉ hình thức cao nhất trong các loại hình xung đột mạng, khốc liệt hơn tội phạm mạng, chủ nghĩa khủng bố trên mạng và đi theo đó là các biện pháp bảo vệ an toàn cho cá nhân, tổ chức hay lớn hơn là một quốc gia, khu vực và toàn thế giới được gọi chung là các biện pháp ANM.

Về mặt kinh tế, thị trường ANM được đánh giá là đang phát triển với tốc độ cao. Theo các cơ quan thẩm định quốc tế, thị trường ANM có trị giá ước tính hàng nghìn tỷ USD/năm, với mức tăng trưởng 10%/năm, có nghĩa là nhanh hơn gấp hai lần so với tốc độ của các ngành công nghệ tin học. Theo chuyên gia độc lập Nicolas Reys (Mỹ): Nếu như năm 2008, mới chỉ có hai tỷ thiết bị kết nối internet thì đến năm 2021 sẽ có khoảng 30 tỷ thiết bị kết nối internet trên toàn cầu. Có nghĩa là gấp 4 lần dân số thế giới. Do vậy, các cuộc tấn công mạng sẽ có quy mô rất lớn, gây ra những thiệt hại an ninh, kinh tế, chính trị và xã hội khó đo đếm.

Công nghệ mạng phát triển với một tốc độ khủng khiếp tỷ lệ thuận với các cuộc tấn công mạng. Thế giới đã và đang đứng trước không ít thách thức, nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực tới đời sống cá nhân, Nhà nước, xã hội, thậm chí có thể bị đe dọa nghiêm trọng tới hòa bình và an ninh từ chính internet. Internet đang dần trở thành phương tiện hữu hiệu của tội phạm sử dụng công nghệ cao và là công cụ được sử dụng để can thiệp vào an ninh, ổn định của các quốc gia, các tổ chức. Xu thế này ngày càng gia tăng, diễn biến phức tạp, khó lường.

Theo ước tính mới đây của Cơ quan An ninh thông tin và mạng của Liên minh châu Âu (ENISA), chỉ tính riêng năm 2016, các chi phí ANM đã lên tới 560 tỷ euro (gần 700 tỷ USD). Còn theo số liệu đưa ra tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới mới diễn ra tại Thụy Sĩ, thiệt hại kinh tế do các cuộc tấn công ANM tại Mỹ Latinh lên tới hơn 87,9 tỷ USD năm 2017. Trong khi đó, cựu Giám đốc Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ Keith Alexander ước tính thiệt hại kinh tế của Mỹ trong năm 2012 do tin tặc gây ra vào khoảng 338 tỷ USD. Theo nghiên cứu của các chuyên gia Singapore, nền kinh tế số của ASEAN có thể sẽ tăng trưởng lên mức 200 tỷ USD trong vòng 10 năm tới, trong đó thương mại điện tử có thể sẽ đạt gần 90 tỷ USD... Nhìn vào những con số trên để thấy tầm quan trọng của ANM.

Ngành an ninh mạng ngày càng quan trọng

Không chỉ là cuộc chiến đắt giá trong lĩnh vực kinh tế, ANM còn liên quan mật thiết tới an ninh, quốc phòng. Internet đang dần trở thành phương tiện hữu hiệu của tội phạm sử dụng công nghệ cao và là công cụ được sử dụng để can thiệp vào an ninh, ổn định của các quốc gia, các tổ chức. "Chiến tranh mạng" trong thời đại thông tin dựa trên máy vi tính và các mạng kết nối diễn ra ở hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội. Loại hình chiến tranh này thường rẻ hơn, sạch hơn các hình thức xung đột vũ trang khác, nhưng vẫn gây ra sự phá hủy lớn, đặc biệt đối với nền kinh tế, chính trị, an ninh của mỗi quốc gia.

Các cuộc tấn công làm tê liệt hệ thống thông tin các quốc gia với động cơ chính trị xuất hiện ngày càng nhiều. Tháng 4-2012 đã xảy ra hàng loạt cuộc tấn công mạng giữa các nhóm tin tặc ở châu Á, khiến hàng loạt trang web bị tê liệt và ngừng hoạt động. Một số nhóm tin tặc, như: Anonymous, Luzlsec hay CyberWarrios Team... liên tục thực hiện các cuộc tấn công từ chối dịch vụ, gây tê liệt, ngưng trệ hoạt động nhằm vào hệ thống thông tin của Mỹ, EU và NATO... Ngoài ra, các cuộc tấn công và thu thập thông tin tình báo cũng liên tục diễn ra, điển hình là vụ Lầu Năm Góc bị tấn công mạng khiến 24.000 tài liệu mật của chính phủ bị đánh cắp hồi tháng 7-2011.

Lý do khác khiến người ta lo ngại là bởi tấn công qua mạng không bị giới hạn bởi các yếu tố địa lý, không hạn chế trong việc sử dụng, khả năng cho phép ẩn danh (tạo điều kiện thuận lợi cho các đối tượng tấn công), khả năng sao chép không giới hạn các thông điệp tuyên truyền, tốc độ tán phát tức thì, không cần sự trung gian. Đây chính là ưu thế đặc trưng của không gian mạng. Các thông tin càng gây tranh cãi, phản hồi trực tuyến trên các trang điện tử cá nhân và các mạng xã hội lại càng dễ dàng lan tỏa, đánh lạc hướng dư luận, gây nghi ngờ. Mục đích cuối cùng chính là làm suy yếu sự đoàn kết nội bộ các tổ chức, từng bước làm suy yếu sức mạnh của mỗi quốc gia... 

Không gian mạng còn là một phương tiện hiệu quả để truyền bá mối đe dọa âm thầm, ảnh hưởng đến những mối quan hệ quốc tế, đồng thời thay đổi đáng kể bức tranh an ninh toàn cảnh. Giáo sư Daniel M.Gerstein (Mỹ), chuyên gia về chính sách và chiến lược nhấn mạnh: Với các công nghệ, như thiết bị tự hành, ANM ngày càng khó kiểm soát; diễn biến phức tạp. "Chiến tranh mạng" không hề có giới hạn về địa lý, thời gian và hoàn toàn có thể thực hiện trên diện rộng, không đổ máu nhưng lại có thể gây hậu quả chết người. Các vụ tấn công tin học, gián điệp tin học hay việc phát triển các virus tin học có độ hủy diệt cao khiến ngành ANM đang trở thành một lực lượng quan trọng trong nền an ninh, quốc phòng của nhiều nước trên thế giới.

(còn nữa)

NGUYỄN HÒA