Tuy vậy, chúng ta đã tự kiềm chế, nhiều lần Đảng và Nhà nước ta đã đề nghị với Pol Pot đàm phán giải quyết xung đột một cách hòa bình nhưng mọi cố gắng cứu vãn hòa bình của chúng ta đều bị Pol Pot cự tuyệt.
Kể từ tháng 5-1975 đến ngày 23-12-1978, bè lũ Pol Pot đã gây ra những tội ác "trời không dung, đất không tha" đối với nhân dân ta. Chúng đã giết hại hơn 5.000 dân thường Việt Nam, làm bị thương gần 5.000 người khác, bắt và đưa đi thủ tiêu hơn 20.000 người; hàng nghìn trường học, bệnh viện, cơ sở y tế, nhà thờ, nhà chùa bị đốt phá; hàng nghìn trâu bò bị cướp, giết; hàng nghìn héc-ta lúa màu bị phá hoại, hàng vạn héc-ta ruộng đất và đồn điền cao su ở vùng biên giới phía Tây Nam bị bỏ hoang; nửa triệu dân sát biên giới phải bỏ nhà, bỏ đất, bỏ ruộng để chạy dạt về phía đông, sống chen chúc bên những hố bom B-52 chưa kịp lấp.
Trong khi đó, Pol Pot đã biến xã hội Campuchia từ một ốc đảo hòa bình trong thập niên 60 của thế kỷ 20 thành trại khổ sai khổng lồ đầy rẫy những hố chôn người. Không còn thành phố, trường học, chợ, tiền tệ; không còn ca hát nhảy múa, đi chùa, tụng kinh niệm phật; không có sự giao lưu với bên ngoài; con người không được nói, không được vui, không được buồn, không được khóc, không được suy nghĩ, chỉ được cúi đầu và tuân lệnh, sống câm lặng và hồi hộp chờ đợi nghe bọn Pol Pot kêu đến tên mình đưa đi hành quyết.
Sự khủng bố và kìm kẹp dã man của Pol Pot làm bùng lên hàng loạt cuộc nổi dậy chống chế độ diệt chủng ở khắp nơi. Từ Đông Bắc đến Tây Nam mà đỉnh cao là Quân khu Đông, Kampong Cham, Prey Veng, Svay Rieng. Hàng vạn dân Campuchia đã chạy sang tị nạn ở Việt Nam.
Trước tình hình đó, trong khi chờ đợi một chủ trương chung và toàn diện của Bộ Chính trị về công tác đối với chiến trường Campuchia, ngày 21-4-1978, đồng chí Võ Nguyên Giáp đã ký quyết định thành lập Ban phụ trách công tác Z, lấy bí danh là Ban 10, do đồng chí Trần Văn Quang, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng làm trưởng ban và các đồng chí Trần Văn Phác, Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị; Đan Thành, Phó chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, làm ủy viên.
Đứng trước âm mưu và những hành động gây chiến tranh đối với Việt Nam và đàn áp nhân dân trong nước của bè lũ phản động Pol Pot, cần có một cơ quan tham mưu của Trung ương Đảng để chỉ đạo chung. Căn cứ vào chủ trương về nghĩa vụ quốc tế của Đảng ta, ngày 16-6-1978, Bộ Chính trị đã ra Quyết định số 20/BCT thành lập Ban Công tác Z Trung ương, lấy bí danh là Ban B68 trực thuộc Trung ương Đảng. Đây là tổ chức đầu tiên của lực lượng chuyên gia Việt Nam giúp cách mạng Campuchia.
Sau khi được thành lập, Ban B68 đã thực hiện tốt chức năng cơ quan tham mưu của Đảng và Nhà nước ta, nhanh chóng chuẩn bị thực lực cho cách mạng Campuchia để khi thời cơ đến giúp bạn đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, xây dựng lại đất nước, chấm dứt chiến tranh giữa Campuchia và Việt Nam, khôi phục lại quan hệ đoàn kết, hữu nghị giữa nhân dân hai nước. Việc đầu tiên, cấp thiết Ban B68 xác định là phải xây dựng thực lực cách mạng cho bạn. Để làm được việc này trước hết phải có con người của bạn. Do đó, Ban B68 đã cử cán bộ về các địa phương biên giới, nơi tập trung kiều dân Campuchia chạy sang tị nạn để tuyển chọn nòng cốt. Kết quả, bước đầu ta đã giúp bạn tuyển chọn được 210 người đưa về nuôi dưỡng và bảo vệ.
Với lực lượng nòng cốt nói trên, sau khi bồi dưỡng chính trị, chúng ta đã giúp bạn thành lập Mặt trận Đoàn kết Dân tộc cứu nước Campuchia và xây dựng cho bạn hơn 10 khung đơn vị vũ trang cấp tiểu đoàn. Đây có thể nói là một bước chuẩn bị quan trọng thực lực cách mạng cho Campuchia. Mặt trận Đoàn kết Dân tộc cứu nước Campuchia là ngọn cờ tập hợp lực lượng trong nước và với tư cách đại diện cho nhân dân Campuchia yêu nước kêu gọi sự ủng hộ của các nước trên thế giới. Ngày 2-12-1978, tại Snoul tỉnh Kratie, Mặt trận Đoàn kết Dân tộc cứu nước Campuchia đã ra mắt nhân dân do ông Heng Samrin làm Chủ tịch với một cương lĩnh thể hiện sự quyết tâm đoàn kết cùng nhân dân Việt Nam và nhân dân yêu chuộng hòa bình, công lý trên thế giới đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, xây dựng lại đất nước Campuchia hòa bình và phồn vinh.
Để Mặt trận Đoàn kết Dân tộc cứu nước Campuchia tiếp cận được với nhân dân trong nước và bè bạn quốc tế, Ban B68 đã giúp bạn thành lập Đài Phát thanh tiếng nói nhân dân Campuchia và Thông tấn xã SPK. Đây là công cụ quan trọng để chuyển tải chủ trương của mặt trận, giúp nhân dân Campuchia thấy rõ sự tàn ác của chế độ diệt chủng, đoàn kết cùng nhau đánh đổ tập đoàn phản bội Pol Pot. Tại buổi lễ ra mắt, Mặt trận Đoàn kết Dân tộc cứu nước Campuchia đã đề nghị với Việt Nam: “Hãy cứu giúp chúng tôi không chỉ cứu giúp mấy vạn người tị nạn mà phải cứu giúp cả một dân tộc”. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để Việt Nam đưa quân đội giúp Campuchia đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot và đưa chuyên gia giúp Campuchia xây dựng lại đất nước.
Để chuẩn bị đội ngũ cán bộ cho bạn, chúng ta đã cùng bạn tiếp tục tuyển chọn người tốt đưa về nuôi dưỡng; đồng thời mở hai lớp bồi dưỡng cán bộ cấp tỉnh, số lượng gần 150 người và hai lớp cán bộ cấp huyện, số lượng hơn 1.300 người. Ban B68 đã phối hợp với một số cơ quan chức năng của TP Hồ Chí Minh và Ban Tuyên huấn Trung ương tổ chức nuôi dưỡng và học tập cho bạn. Sau khi Quân tình nguyện Việt Nam cùng với lực lượng cách mạng Campuchia đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, số cán bộ nói trên đã được bố trí vào bộ máy của Đảng, chính quyền các cấp và các cơ quan của bạn.
Song song với triển khai công việc nói trên, Ban B68 đã đề nghị Ban Bí thư Trung ương Đảng điều động cán bộ của các bộ, ban, ngành, đoàn thể ở Trung ương và địa phương vào thành lập các đoàn chuyên gia chuẩn bị sẵn sàng giúp bạn. Các đoàn chuyên gia đã được chuẩn bị, gồm: Đoàn chuyên gia Trung ương Đảng (Ban B68), Đoàn chuyên gia Chính phủ (A40), Đoàn chuyên gia các tỉnh, thành phố. Để chuyên gia nắm được chủ trương giúp bạn của Đảng ta, Ban B68 đã mở nhiều lớp tập huấn về nghiệp vụ và tiếng Khmer cho chuyên gia cấp Trung ương, tỉnh và huyện. Do có sự chuẩn bị trước nên sau khi Quân tình nguyện Việt Nam cùng lực lượng cách mạng Campuchia đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, chuyên gia ta đã có mặt, nhanh chóng giúp bạn khôi phục lại đất nước.
Cùng với việc thành lập các đoàn chuyên gia, Ban B68 đã giúp bạn tổ chức Hội nghị cán bộ để bàn nhiệm vụ cứu nguy dân tộc, đón tiếp chu đáo hơn 60 cán bộ bạn từ trong nước và nước ngoài về dự.
Vào thời điểm này tình hình chiến trường Campuchia diễn biến rất mau lẹ. Theo tiếng gọi khẩn thiết của nhân dân Campuchia và Mặt trận Đoàn kết Dân tộc cứu nước Campuchia, cùng với sứ mệnh bảo vệ Tổ quốc thiêng liêng, ngày 23-12-1978, Quân đội nhân dân Việt Nam đã mở cuộc phản công chiến lược đập tan cuộc tiến công của Pol Pot trên toàn tuyến biên giới hòng chiếm thị xã Tây Ninh và sau đó chuyển sang tấn công vào tận sào huyệt của Pol Pot, đập tan lực lượng quân sự của chúng.
Ngày 7-1-1979, thủ đô Phnom Penh được giải phóng và đến ngày 17-1-1979, tất cả thành phố, thị xã, thị trấn trên đất nước Campuchia được hoàn toàn giải phóng khỏi chế độ diệt chủng Pol Pot. Do sự phát triển nhanh chóng của tình hình chiến trường và thủ đô Phnom Penh đã được giải phóng nên chúng ta đã giúp bạn đưa Trung ương về Thủ đô Phnom Penh, Ban Cán sự về các tỉnh ra mắt nhân dân và tổ chức mừng chiến thắng. Đồng thời, tổ chức đưa các đoàn chuyên gia Trung ương và chuyên gia các tỉnh sang giúp bạn. Ngày 25-1-1979, Ban B68 giúp bạn tổ chức lễ mừng chiến thắng.
Có thể nói, trước và trong những ngày Tổng phản công giúp nhân dân Campuchia đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, Ban B68-cơ quan tham mưu của Đảng ta, đã thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao cả, sáng tạo, kịp thời và có hiệu quả.
VŨ OANH, Nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban liên lạc cựu chuyên gia Việt Nam giúp cách mạng Campuchia