Xây dựng chính sách tổng thể để nâng cao đời sống đồng bào dân tộc thiểu số

Phát biểu mở đầu phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị các đại biểu Quốc hội đặt câu hỏi ngắn gọn, đi thẳng vào vấn đề; các Bộ trưởng trả lời rõ các vấn đề đã được chất vấn, xác định trách nhiệm, nêu giải pháp, lộ trình khắc phục những điểm còn hạn chế. Trong quá trình chất vấn và trả lời chất vấn, Phó thủ tướng và các Bộ trưởng, Trưởng ngành liên quan sẽ tham gia giải trình những vấn đề được quan tâm.

Tại phiên họp, các vấn đề về giải pháp giảm nghèo bền vững; giải pháp hỗ trợ đồng bào dân tộc rất ít người; đầu tư hạ tầng, nước sinh hoạt cho vùng sâu, vùng xa; giải pháp xây dựng, thực hiện chính sách dân tộc trong thời gian tới; phát triển giáo dục vùng dân tộc thiểu số; giải pháp giải quyết việc làm cho con em đồng bào dân tộc thiểu số...được các đại biểu Quốc hội quan tâm.

Toàn cảnh phiên chất vấn.

Tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số còn cao

Là đại biểu đặt câu hỏi đầu tiên, đại biểu Bùi Sỹ Lợi (Thanh Hóa), Phó chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội nêu lên thực tế: Tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số còn cao, thu nhập bình quân thấp so với bình quân của cả nước... Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến chênh lệch giàu nghèo giữa các vùng miền, đặc biệt là giữa vùng dân tộc thiểu số đối với các vùng khác trên cả nước. Đại biểu đề nghị làm rõ trách nhiệm của Ủy ban Dân tộc miền núi và giải pháp để khắc phục tình trạng trên.

Trả lời câu hỏi trên, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc miền núi Đỗ Văn Chiến thừa nhận đó cũng là nỗi day dứt, trăn trở của nhiều lãnh đạo và chính bản thân mình. Số hộ nghèo cả nước cuối năm 2017 là hơn 1,6 triệu, trong đó số hộ dân tộc thiểu số nghèo là 864.931 hộ, chiếm 52,66%. Thu nhập bình quân chỉ 7-8 triệu đồng/người/năm, so với bình quân cả nước chỉ bằng 1/5.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến khẳng định hỗ trợ, phát triển đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào dân tộc miền núi là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị theo đúng Nghị quyết 24 của Trung ương. Ủy ban Dân tộc là cơ quan tham mưu chính, phối hợp với các bộ ngành liên quan tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ để tháo gỡ vấn đề này. Ủy ban Dân tộc miền núi đã tham mưu Chính phủ ban hành chính sách đặc thù hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số (hỗ trợ về đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt và vay vốn ưu đãi phát triển sản xuất). Tuy nhiên, việc thực thi chính sách còn gặp những khó khăn, vướng mắc.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc miền núi Đỗ Văn Chiến trả lời chất vấn.

Trong thời gian tới, Bộ trưởng cho biết, Ủy ban Dân tộc miền núi sẽ tập trung thực hiện 6 nhóm giải pháp chủ yếu, về: Phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, hệ thống thông tin; phát triển giáo dục đào tạo nguồn nhân lực vùng đồng bào dân tộc miền núi; tạo sinh kế cho đồng bào; giải quyết ổn định vấn đề đất sản xuất, đất ở, nước sinh hoạt; hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm, kết nối thị trường; tăng cường tuyên truyền vận động để bà con tự hào về nguồn cội, tự tin vào bản thân, tự lực vươn lên không trông chờ vào sự hỗ trợ của nhà nước; nghiên cứu tích hợp các chính sách để tập trung chỉ đạo, tập trung nguồn lực đầu tư phát triển đồng bào dân tộc thiểu số...

“Tăng vay ưu đãi, giảm cho không” đối với đồng bào dân tộc thiểu số

Trả lời đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) về giải pháp để thực hiện chính sách dân tộc thời gian tới, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến khẳng định: Về tổng thể, chính sách dân tộc đã bao phủ hầu hết các mặt từ y tế, văn hóa giáo dục, hạ tầng, sinh kế... Tuy nhiên, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến thừa nhận chính sách này chưa đạt hiệu quả, bởi lẽ, có chính sách ban hành mới chỉ là chính sách khung, chưa xác định rõ nguồn lực nên khó khăn trong thực hiện; có chính sách chưa cân đối được nguồn vốn hoặc cân đối rất thấp nên không đạt mục tiêu đề ra; giữa hai nhiệm kỳ có chính sách chưa được triển khai liên tục; đồng bào dân tộc thiểu số đều sinh sống ở nơi khó khăn về địa lý, khí hậu, thiếu đất để ở, sản xuất; chính sách hỗ trợ trực tiếp đến đồng bào dân tộc thiểu số cũng dẫn đến sự dựa dẫm, thậm chí không muốn thoát nghèo của một bộ phận không nhỏ người dân tộc thiểu số... Để giải quyết những vấn đề này, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến đề ra 4 giải pháp, trong đó, đề nghị Quốc hội, Chính phủ, địa phương ủng hộ nghiên cứu tích hợp các chính sách thành chương trình mục tiêu Quốc gia 10 năm với sự đầu tư thỏa đáng, tiêu chí đánh giá rõ ràng để phát triển đồng bào dân tộc thiểu số. Đặc biệt, cần chú trọng giải pháp “tăng vay ưu đãi, giảm cho không”, triển khai việc hỗ trợ “có điều kiện”. Bộ trưởng dẫn chứng phải có điều kiện rằng, nếu hỗ trợ anh thì anh phải cam kết phấn đấu 3 năm thoát khỏi hộ nghèo, xã nghèo và cho biết tỉnh Quảng Ngãi thực hiện rất tốt giải pháp này.

Nhiều chính sách ưu tiên đầu tư cho giáo dục miền núi

Trả lời chất vấn của các đại biểu về giáo dục miền núi, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ khẳng định, chính sách giáo dục miền núi được Đảng, Nhà nước rất quan tâm. Thời gian qua chúng ta đã ưu tiên đầu tư xây dựng trường lớp, bố trí giáo viên, ban hành các chính sách hỗ trợ cho người dạy, người học, ví dụ, cấp tiền ăn trưa cho trẻ mẫu giáo hay giáo viên dạy tích hợp các môn được hỗ trợ tiền... Tuy nhiên, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ thừa nhận giáo dục miền núi vẫn còn nhiều khó khăn cả về cơ sở vật chất, trang thiết bị. Bên cạnh đó, vừa qua, do sáp nhập các cơ sở giáo dục đã dẫn tới tình trạng trẻ xa trường lớp nên có hiện tượng bỏ học...

Nhấn mạnh tinh thần dù tinh giản đầu mối nhưng vẫn phải bảo đảm điều kiện dạy và học cho thầy và trò, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết thời gian tới sẽ làm việc với các cơ quan liên quan để bảo đảm bố trí đủ biên chế giáo viên, triển khai chương trình dạy song ngữ, cấp sách giáo khoa cho vùng khó khăn, biên soạn chương trình giáo dục phù hợp địa phương, xây dựng trình cấp có thẩm quyền phê duyệt và triển khai đề án kiên cố hóa trường lớp vùng khó khăn, hướng dẫn các địa phương dồn điểm trường lẻ thành điểm chính, bảo đảm cho các cháu tiểu học gần nhà…

Về chính sách cử tuyển, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết, giai đoạn trước chính sách này thực hiện rất tốt nhưng gần đây xem ra không hiệu quả. Cụ thể, khi người được cử tuyển học xong về không bố trí được việc làm; có trường hợp cử đi chưa trúng, chất lượng học của cán bộ chưa cao... Do đó, thời gian tới cần cử người thực sự gắn với đầu ra, để người đó ra thực sự là hạt giống về phục vụ cho địa phương.

Vấn đề việc làm cho thanh niên là con em dân tộc thiểu số sau khi tốt nghiệp ra trường được các đại biểu quan tâm. Trả lời chất vấn của đại biểu về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung thừa nhận thực trạng, hiện nhiều thanh niên dân tộc thiểu số sau khi tốt nghiệp ra trường gặp khó khăn trong tìm việc.

Về giải pháp, Bộ trưởng nhấn mạnh, bên cạnh thực thi chính sách hỗ trợ thanh niên dân tộc miền núi học nghề cần tăng cường liên kết các trường nghề với doanh nghiệp để hỗ trợ giải quyết việc làm. Bộ trưởng cho biết, tỉnh Hà Giang đã triển khai chương trình liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp, đến nay có 1.900 học sinh, sinh viên sau khi học xong đã chuyển sang làm việc tại doanh nghiệp, tức là đào tạo theo đơn đặt hàng và doanh nghiệp nhận ngay từ đầu. Điện Biên cũng đang triển khai giải pháp này. Bên cạnh đó, Nhà nước cũng có nhiều chính sách hỗ trợ đào tạo thanh niên dân tộc miền núi sau đó đưa đi xuất khẩu lao động. Khu vực miền Trung và Tây Nguyên thực hiện chính sách này rất tốt, tuy nhiên với khu vực miền núi phía Bắc lại gặp khó khăn. Bộ trưởng cho biết, sắp tới sẽ sửa đổi chương trình đào tạo theo hướng, thời gian đào tạo dài hơn, yêu cầu thấp hơn, lựa chọn công việc phù hợp hơn và phù hợp tâm lý các em.

Bài, ảnh: THẢO NGUYÊN