Phát huy trí tuệ của các đại biểu Quốc hội trong quá trình xây dựng luật

Tờ trình về dự kiến điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016 và Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017, do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày, cho thấy: Thể chế hóa đường lối của Đảng, cùng với việc thông qua Hiến pháp năm 2013, Quốc hội khóa XIII đã sửa đổi, bổ sung, ban hành mới nhiều luật, bộ luật nhằm cụ thể hóa Hiến pháp, cơ bản hoàn thiện hệ thống pháp luật trên các lĩnh vực, nhất là các luật về tổ chức bộ máy nhà nước, về xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.

 Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày Tờ trình về dự kiến điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016 và Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017. Ảnh: TTXVN.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động lập pháp vẫn còn những hạn chế chậm được khắc phục, cụ thể là: Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh vẫn phải điều chỉnh thường xuyên; số lượng các dự án đưa vào chương trình còn nhiều, trong một số trường hợp vượt quá khả năng của cơ quan soạn thảo, thẩm tra, chỉnh lý; quy định trong một số đạo luật chưa phản ánh đầy đủ, sát thực nhu cầu cuộc sống, vẫn mang tính nguyên tắc chung, nên hiệu quả điều chỉnh, tính khả thi chưa cao, cá biệt có văn bản vẫn còn sai sót phải lùi hiệu lực thi hành để sửa đổi. Việc triển khai thực hiện luật trong nhiều trường hợp vẫn còn phải phụ thuộc vào văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành; công tác rà soát, đánh giá các luật đã được ban hành và đề xuất sửa đổi, bổ sung những nội dung không phù hợp hoặc ban hành luật mới để kịp thời điều chỉnh chưa được thực hiện thường xuyên...

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị việc lập Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017 phải ưu tiên đưa vào Chương trình các dự án luật, pháp lệnh nhằm thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng được nêu trong các văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XII, nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương, Kết luận của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 48-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đến năm 2010, định hướng đến năm 2020. Đưa vào Chương trình các dự án luật, pháp lệnh nhằm tiếp tục triển khai thi hành Hiến pháp; thực hiện các cam kết quốc tế, điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do (FTA), Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP); đáp ứng yêu cầu cấp thiết về phát triển kinh tế - xã hội, yêu cầu quản lý nhà nước, quản lý xã hội, giải quyết các vấn đề bức xúc của người dân. Chỉ đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017 những dự án có đầy đủ hồ sơ theo quy định; thuyết minh rõ ràng về mục đích, sự cần thiết ban hành, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng và các nội dung cơ bản theo đúng quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, xác định rõ thứ tự ưu tiên của các dự án luật cần ban hành và quyết tâm tập trung thực hiện, bảo đảm tiến độ, tránh tình trạng phải điều chỉnh Chương trình...

Cơ bản tán thành với Tờ trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nhiều ý kiến cho rằng cần đề cao công tác xây dựng pháp luật để sớm đưa các quy định của Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết vào cuộc sống. Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng các dự án luật cũng như bảo đảm tính ổn định của Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, các cơ quan có thẩm quyền phải triển khai, thực hiện nghiêm túc việc soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, cho ý kiến các dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết, bảo đảm dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết được chuẩn bị đúng tiến độ và chất lượng; tiếp tục tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong việc soạn thảo, thẩm tra, trình Ủy ban thường vụ Quốc hội, Quốc hội để bảo đảm chất lượng và tiến độ chuẩn bị các dự án.

Trong phiên thảo luận, đại biểu Vũ Tiến Lộc (Thái Bình) bày tỏ băn khoăn khi Chương trình xây dựng pháp luật đã không có nội dung xem xét thông qua Luật sửa đổi các luật liên quan đến doanh nghiệp và môi trường đầu tư kinh doanh như Chính phủ đề nghị. Ông Vũ Tiến Lộc cho rằng: Ủy ban Thường vụ Quốc hội có lý của mình khi nói rằng hồ sơ dự án Luật chưa có nên chưa có đủ cơ sở đưa vào chương trình xây dựng pháp luật để Quốc hội xem xét thông qua trong kỳ họp này. Nhưng điều đáng nói là trong cả Tờ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng không đề cập tới yêu cầu giao Chính phủ chủ trì nghiên cứu chuẩn bị hồ sơ dự Luật này để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình ra Quốc hội trong kỳ họp tới. Mặc dù, việc xem xét thông qua một dự luật quan trọng như vậy đang là yêu cầu rất cấp bách hiện nay.

Đại biểu Vũ Tiến Lộc phát biểu. Ảnh: TTXVN.

Theo đại biểu Vũ Tiến Lộc, trong thời gian qua, Quốc hội đã ban hành và sửa đổi nhiều đạo luật quan trọng liên quan đến doanh nghiệp và môi trường kinh doanh, điển hình là Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc bảo đảm quyền tự do kinh doanh của người dân và doanh nghiệp. Bên cạnh đó, một loạt rào cản đầu tư kinh doanh không phù hợp với thông lệ kinh tế thị trường và cam kết hội nhập của Việt Nam đã được xóa bỏ, môi trường kinh doanh từ đó đã trở nên minh bạch, thuận lợi và bình đẳng hơn. Nhưng qua thực tiễn thực hiện các luật liên quan đến doanh nghiệp và môi trường đầu tư kinh doanh trong thời gian qua cho thấy, vẫn đang có quá nhiều bất cập cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, không đáp ứng yêu cầu hội nhập. Nhiều quy định của các luật về doanh nghiệp và môi trường đầu tư kinh doanh đang trong tình trạng “ông chẳng bà chuộc” về cách thức tiếp cận, chồng chéo về nội dung, thiếu tính đồng bộ và nhất quán, không tương thích, thiếu liên thông. Ông Vũ Tiến Lộc dẫn chứng: Luật Nhà ở không thống nhất với Luật Đất đai, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư đi một đằng, luật chuyên ngành đi một nẻo. Luật Đầu tư quy định bộ, ngành không được ban hành điều kiện kinh doanh, trong khi một số luật chuyên ngành vẫn giao cho bộ, ngành “đẻ” ra giấy phép mới. Luật Doanh nghiệp nói doanh nghiệp không cần con dấu, trong khi luật chuyên ngành vẫn yêu cầu doanh nghiệp phải đóng dấu vào tài liệu, giấy tờ gửi cho các cơ quan nhà nước...Thậm trí có ít nhất 50 luật và khoảng 150 điều khoản trong các luật liên quan đến doanh nghiệp và môi trường đầu tư kinh doanh cần được xem xét sửa đổi, đặc biệt là các thủ tục về đầu tư đất đai, quy hoạch môi trường xây dựng. Vì vậy đạo luật về doanh nghiệp và môi trường đầu tư, kinh doanh nên được đưa ra xem xét và thông qua ngay tại Kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIV vào tháng 10, tháng 11 sắp tới.

Đồng tình với đại biểu Vũ Tiến Lộc, đại biểu Lê Anh Tuấn (Hà Tĩnh) cho rằng, đối với luật liên quan đến đầu tư, doanh nghiệp qua quá trình thực hiện đã có những bất cập, đặt ra vấn đề cần thiết trong việc xem xét sửa đổi quy định liên quan đến đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp, bảo đảm quyền tự do kinh doanh, tự do thương mại, phù hợp với hội nhập. Vì vậy, cần sớm xem xét Luật sửa đổi các luật liên quan đến doanh nghiệp và môi trường đầu tư kinh doanh, đáp ứng yêu cầu chủ động thực hiện các cam kết quốc tế.

Phân tích những mặt hạn chế trong công tác xây dựng luật, pháp lệnh thời gian qua, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) khái quát hai hạn chế hay được lặp lại như rất chậm sửa chữa, đó là tiến độ trình dự án luật còn chậm và chất lượng chuẩn bị các dự án luật còn chưa tốt, vì thế phải rút khỏi hay điều chỉnh chương trình. Đại biểu Kim Thúy đánh giá những nguyên nhân của hạn chế là không mới và hầu hết là những nguyên nhân chủ quan đã tồn tại qua nhiều khóa Quốc hội những vẫn chậm khắc phục và đặt câu hỏi: “Phải chăng thực trạng này do không có ai phải chịu trách nhiệm?”

Đại biểu đề nghị Quốc hội cần xem xét, đánh giá nghiêm túc hơn việc thực hiện Nghị quyết của mình, các dự án luật, pháp lệnh trình không đúng thời hạn hoặc không đảm bảo chất lượng thì kiên quyết không đưa vào chương trình phiên họp thẩm tra, phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, kỳ họp Quốc hội. Đồng thời xem xét trách nhiệm người đứng đầu cơ quan trình, cơ quan soạn thảo có dự án luật trình không đúng tiến độ, không bảo đảm chất lượng. Quốc hội phải có cơ chế bảo đảm thực hiện trên thực tế đến các quyết nghị của mình - đại biểu TP Đà Nẵng nhấn mạnh. Đối với Chính phủ - cơ quan có nhiều sáng kiến lập pháp phải tăng cường trách nhiệm của Chính phủ, của Bộ Tư pháp ngay từ khâu xây dựng chương trình. Khi Quốc hội thông qua nghị quyết thì Chính phủ phải quyết tâm cao để triển khai thực hiện. Đồng thời cần đưa kết quả xây dựng luật, pháp lệnh là một trong những căn cứ cơ bản để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của các cơ quan, cá nhân người đứng đầu cơ quan được giao nhiệm vụ xây dựng dự án luật, pháp lệnh.

Đại biểu  Nguyễn Thị Kim Thúy phát biểu. Ảnh: TTXVN.

Theo đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận), việc Bộ Luật hình sự phải dừng thi hành bởi phát hiện ra nhiều sai sót là một vấn đề cần nhìn nhận nghiêm túc trong quy trình xây dựng luật, pháp lệnh. Đại biểu đề nghị cần xem xét, rút kinh nghiệm trong việc xây dựng luật, cụ thể là cần rút kinh nghiệm về cách thức làm luật để huy động được trí tuệ của tất cả các đại biểu Quốc hội, qua đó nâng cao chất lượng các dự án luật.

Còn đại biểu Đặng Hoài Tân (Bình Định) lại bày tỏ sự quan tâm đối với người có công. Theo đó, đại biểu đề nghị trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội năm 2017 cần xem xét nâng Pháp lệnh ưu đãi người có công lên thành luật, vì việc thực hiện chính sách ưu đãi người có công đang là sự quan tâm rất lớn của toàn xã hội, bên cạnh đó. Theo đại biểu, việc thực hiện chính sách người có công mang ý nghĩa chính trị và đạo đức rất lớn, đối tượng có công rất rộng, cần thiết phải có một đạo luật để điều chỉnh. Đại biểu lấy ví dụ, ngoài đối tượng người có công trong kháng chiến thì việc xác định và các quy định về thực hiện chính sách ưu đãi đối với người có công trong xây dựng, bảo vệ tổ quốc ở thời bình như thế nào rất cần phải có một đạo luật để điều chỉnh.

Quan tâm đến dự án Luật Biểu tình, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP Hồ Chí Minh) nhấn mạnh, việc ban hành Luật biểu tình nhằm triển khai Hiến pháp về quyền con người, quyền công dân. Tuy nhiên, theo đại biểu, biểu tình không được phép xâm phạm quyền và lợi ích của người khác, của xã hội, của đất nước. Cần phải có luật về vấn đề này để nhân dân thực hiện quyền này, chưa có luật là Nhà nước nợ nhân dân vấn đề này- đại biểu nêu rõ. Đại biểu đề nghị đưa dự án Luật biểu tình vào Kỳ họp thứ tư (năm 2017) và thông qua vào kỳ họp năm, hoặc kỳ họp sáu (năm 2018). Tuy nhiên, “cần phân biệt rõ những kẻ lợi dụng biểu tình, người biểu tình để chống phá Nhà nước gây mất an toàn, an ninh cho quốc gia”, đại biểu Trương Trọng Nghĩa lưu ý.

Về nội dung này, Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ, trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội khóa XIII, dự án Luật biểu tình đã được cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 11, nhưng trong quá trình thảo luận còn nhiều ý kiến khác nhau và hồ sơ chưa đầy đủ. Vì vậy, chưa đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ hoàn thiện hồ sơ luật này để đưa vào chương trình. Các đại biểu cũng đề nghị đưa dự án luật này thảo luận tại Kỳ họp thứ tư và thông qua tại Kỳ họp thứ năm. Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho biết vấn đề này sẽ được báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và thảo luận với Chính phủ; sẽ báo cáo Quốc hội vào ngày 29-7 tới khi Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017 và điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016.

NGUYỄN THẢO