Đánh giá tác động của việc thay đổi quy định về doanh nghiệp nhà nước

Dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) lần này đã sửa đổi quy định về doanh nghiệp nhà nước. Cụ thể, dự thảo luật quy định: Doanh nghiệp có cổ phần, vốn góp chi phối của Nhà nước được cụ thể hóa bằng tiêu chí Nhà nước “sở hữu trên 50% vốn điều lệ, tổng số cổ phần có quyền biểu quyết” của doanh nghiệp đó. Theo đó, doanh nghiệp mà Nhà nước có cổ phần, phần vốn góp chi phối là công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần mà Nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết.

Qua thảo luận, một số ý kiến tán thành với quy định khái niệm doanh nghiệp nhà nước (DNNN) tại dự thảo Luật; một số ý kiến đề nghị tiếp tục nghiên cứu, làm rõ tác động của việc thay đổi khái niệm DNNN tới việc tổ chức quản trị, hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp có liên quan; không ảnh hưởng tới tiến trình thoái vốn, cổ phần hóa DNNN...

Đại biểu Nguyễn Thị Mai Phương (Gia Lai) nhắc lại các mốc thời gian khi khái niệm DNNN đã được đưa ra và sửa đổi trong các lần xây dựng Luật Doanh nghiệp vào năm 2005 và 2014. Cụ thể, vào năm 2005, DNNN là doanh nghiệp trong đó nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ; năm 2014, định nghĩa này lại được thay đổi là, chỉ có doanh nghiệp nào do nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ mới được xem là DNNN. Trong dự thảo luật lần này, khái niệm DNNN lại được sửa đổi: DNNN bao gồm các doanh nghiệp do nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ, tổng số cổ phần có quyền biểu quyết của doanh nghiệp đó.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Mai Phương, việc sửa đổi này là cần thiết để phù hợp với chủ trương và các cam kết quốc tế, đáp ứng yêu cầu hội nhập khi nước ta đã tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Theo Hiệp định này, khái niệm DNNN là DNNN trực tiếp sở hữu trhơn 50% vốn hay kiểm soát trên 50% quyền biểu quyết.

Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, việc thay đổi có tác động lớn đến khối doanh nghiệp; khi đã là DNNN thì việc quản lý doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định chặt chẽ hơn nhiều về công tác cán bộ, tổ chức bộ máy, các chính sách cho người lao động (như lương, thưởng, các hoạt động đoàn thể...); đồng thời cũng tạo ra nhiều thuận lợi hơn trong tiếp cận các nguồn vốn, các ưu đãi về đất đai... Mặt khác, khái niệm DNNN đang được điều chỉnh ở nhiều văn bản luật khác, do đó, Chính phủ cần đánh giá kỹ các tác động này để có các quy định chuyển tiếp, bổ sung các luật liên quan để không xảy ra mâu thuẫn, vướng mắc trong quá trình thực hiện khi luật có hiệu lực.

Đại biểu Nguyễn Lâm Thành (Lạng Sơn) phát biểu ý kiến. Ảnh: Quốc hội.

Ở góc độ khác, đại biểu Nguyễn Lâm Thành (Lạng Sơn) đề nghị xem xét lại quy định này. Đại biểu cho rằng, với cách phân loại DNNN tại dự thảo Luật thì cần nghiên cứu, xác định tỷ lệ Nhà nước nắm giữ vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết phù hợp, có thể là 75% nhằm bảo đảm Nhà nước nắm giữ phần vốn góp hoặc cổ phần chi phối, bám sát với quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết số 12-NQ/TW ngày 3-6-2017 của Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 5 khóa XII về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả DNNN.

Đại biểu phân tích, hiện có 9 luật quy định liên quan đến DNNN, đặc biệt, có nhiều luật tác động trực tiếp đến doanh nghiệp được đấu thầu và toàn bộ dự án phát triển của DNNN như: Luật Xây dựng, Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Quản lý tài sản công.... 

Nhấn mạnh "việc mở rộng khái niệm về DNNN tác động rất lớn đến hoạt động của nhiều doanh nghiệp, trong khi thực tế hiện nay, cơ chế quản lý hoạt động của các DNNN rất phức tạp; nếu mở rộng thì quá trình cổ phần hóa cũng gặp nhiều khó khăn", đại biểu đề nghị Luật cần bám sát quan điểm đổi mới, đưa ra các nội dung tiến bộ nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phát triển tối đa. 

Từ đó, đại biểu đề nghị không nên mở rộng phạm vi quy định đối với DNNN, nhất là các trường hợp nhà nước góp vốn không nhiều. Đề xuất tỷ lệ nắm giữ vốn hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết của nhà nước là 75%, nhằm bảo đảm sự chi phối tuyệt đối của nhà nước trong quyết định các vấn đề quan trọng- đại biểu kiến nghị.

Đồng quan điểm này, đại biểu Mai Thị Ánh Tuyết (An Giang) cho rằng, quy định như dự thảo luật nhằm tạo điều kiện thu hút nhà đầu tư bên ngoài, song khái niệm này chưa bảo đảm sự chi phối của nhà nước đối với các quyết định quan trọng và chi phối hoạt động của doanh nghiệp. Đề nghị xác định tỷ lệ nắm giữ vốn góp hoặc tổng số cổ phần có biểu quyết của nhà nước có thể là 75% để bảo đảm sự chi phối của nhà nước đối với các vấn đề quan trọng của doanh nghiệp.

Ngoài ra, đại biểu đề nghị ban soạn thảo nên có tiêu chí đánh giá, phân loại DNNN và doanh nghiệp có vốn nhà nước để làm cơ sở phân loại, sắp xếp DNNN. Đồng thời, cần quy định về nguyên tắc, tiêu chí để tách bạch những lĩnh vực then chốt của nền kinh tế hoặc lĩnh vực công ích mà nhà nước cần nắm giữ đối với những lĩnh vực cần huy động vốn đầu tư.

NGUYỄN THẢO