Trước hết, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ khẳng định: Văn bản số 229/BC-CP của Chính phủ báo cáo gửi Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIV về tình hình điều hành giá điện, xăng dầu vào ngày hôm qua (21-5) là báo cáo của Chính phủ chứ không phải của riêng Bộ Công Thương. Chính phủ, Thủ tướng thường trực Chính phủ đã họp, xây dựng báo cáo và lấy tất cả ý kiến của các thành viên Chính phủ và ủy quyền cho Bộ trưởng Bộ Công Thương thay mặt Chính phủ, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ để báo cáo với Quốc hội.

leftcenterrightdel
Phó thủ tướng Vương Đình Huệ.

Theo Phó thủ tướng, điện năng là một hàng hóa đặc biệt, việc sản xuất và tiêu dùng diễn ra đồng thời, việc lưu trữ điện năng tốn kém. Cân đối năng lượng điện là một trong những cân đối lớn của kinh tế vĩ mô. Thường trực Chính phủ đã họp nhiều lần mới đưa ra quyết định tăng 8,36% thay vì 9,26%.

Việc tăng giá điện đã được cân nhắc lựa chọn

Về thời điểm tăng giá vào ngày 20-3, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng thời điểm này “chưa phải là mùa hè” song cũng thừa nhận năm nay có nhiều bất thường về thời tiết, thậm chí có hoa sữa nở vào tháng 5. “Cái này dự báo không được. Chẳng có Chính phủ nào dự báo được hoa sữa sẽ nở vào tháng 5”, Phó thủ tướng ví von và cho rằng cần chia sẻ với Chính phủ.

Phó thủ tướng nhấn mạnh việc tăng hóa đơn tiền điện là do 3 yếu tố: Việc điều chỉnh tăng 8,36%; sản lượng điện tiêu thụ của tháng 4 tăng cao hơn tháng trước 14,2% do điều kiện nắng nóng hơn; số lượng ngày tiêu thụ điện của tháng 4 dài hơn 3 ngày so với tháng 3...

Việc tăng giá điện, theo Phó thủ tướng, dựa trên các thông số tính toán đầu vào. Biểu giá điện lũy tiến đã được áp dụng từ năm 2011. Đến nay, số hộ gia đình trong cả nước tiêu dùng từ 50kWh đến 100kWh chiếm 35,6%; số hộ tiêu dùng từ 100kWh đến 200kWh chiếm 35,9%. Tính đến nay, tổng số hộ gia đình trong cả nước tiêu dùng từ 200kWh trở xuống chiếm 71,5%, do đó duy trì biểu giá này giúp người nghèo có lợi hơn. “Chính phủ sẽ tiếp tục có điều tra, nghiên cứu để điều chỉnh lại cho phù hợp; nhưng không có nước nào không dùng biểu giá bậc thang trong tính giá điện cả để bảo hộ cho người nghèo và người thu nhập thấp”, đại diện Chính phủ khẳng định.

Ngoài ra, đại diện Chính phủ cũng cho rằng, nếu lùi lại thời điểm khác trong năm thì mức tăng sẽ gấp đôi con số 8,36% mới trang trải được khoản chi phí mua điện năm 2019 là 20.000 tỷ đồng của EVN. Ngoài ra, tăng giá điện vào tháng 3 còn giúp giảm lạm phát kỳ vọng do theo quy luật hằng năm, CPI thường giảm sau Tết 2 tháng... “Việc tăng giá ngày 20-3 đã được cân nhắc lựa chọn để không tác động nhiều đến chỉ số CPI bình quân cả năm, kiềm chế được lạm phát”, đại diện Chính phủ khẳng định.

Khẳng định tính minh bạch của phương án tăng giá, Phó thủ tướng cho biết, giá thành sản xuất kinh doanh điện, tình hình hoạt động của EVN được kiểm toán độc lập hằng năm. Ban kiểm tra giá thành gồm nhiều đơn vị liên quan và Bộ Công Thương cũng họp báo công khai giá thành điện. Trước ý kiến phản ánh của người dân liên quan đến tăng giá điện, Bộ Công Thương đã thành lập 3 đoàn liên ngành đi kiểm tra, gồm thành phần là Cục Điều tiết Điện lực, Bộ Tài chính, Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Tập đoàn Điện lực Việt Nam.

Tuy nhiên, Phó thủ tướng cũng cho biết, tới đây Chính phủ sẽ chỉ đạo các bộ, ngành liên quan nghiên cứu sửa lại biểu giá bán lẻ điện bậc thang cho phù hợp với thực tế nhu cầu dùng điện, thu nhập người dân. Phó thủ tướng Vương Đình Huệ đề nghị Kiểm toán Nhà nước vào cuộc kiểm toán giá điện, báo cáo tài chính của EVN để người dân yên tâm. Sau khi kiểm toán sẽ công khai cho nhân dân biết.

Giá điện không gánh chi phí ngoài ngành

Theo Phó thủ tướng Vương Đình Huệ, quy định của Luật Điện lực thì phải có chính sách hợp lý để thu hút nhà đầu tư, bảo đảm cân đối điện. Trong khi đó, sản lượng điện do EVN tự sản xuất đang giảm dần, chủ yếu là mua từ thị trường, nên tổng chi phí hình thành điện do EVN sản xuất giảm.

Nhấn mạnh “thiếu điện thì không biết thế nào”, Phó thủ tướng khẳng định, sản xuất kinh doanh và phân phối điện phải giải quyết được 2 vấn đề: Đủ điện cho sản xuất, tiêu dùng và chi phí hợp lý để thu hút đầu tư vào lĩnh vực này.

Phó thủ tướng phân tích, muốn tăng 1% GDP thì sản lượng điện phải tăng 2%, nên với tăng trưởng kinh tế (GDP) hiện là 7% thì sản lượng điện tương ứng là 14%. Nhưng 3 năm qua, bình quân sản lượng điện chỉ tăng 10,21%. Dự báo năm 2019, tổng công suất điện tăng 11,24% thì mới bảo đảm yêu cầu sản xuất, đời sống và tăng trưởng.

“Do đó phải có chính sách hợp lý về giá để thu hút đầu tư. Đây là yêu cầu số 1, nhất là trong điều kiện điện do EVN tự sản xuất đang giảm dần, hiện nay chủ yếu mua từ thị trường”, Phó thủ tướng nhấn mạnh và nêu rõ: Tổng chi phí hình thành nên điện do EVN tự sản xuất năm 2017 còn chiếm 9,77%; điện mua  ngoài là 66,06%. Năm 2018, tỷ lệ này giảm còn 8,36%; điện mua ngoài 68,09%. Năm 2019, kế hoạch điện do EVN sản xuất chỉ còn 5,26%; mua ngoài là 78,81%.

Đề cập tới hàng loạt dự án điện mặt trời, điện gió đang được đẩy mạnh đầu tư, song Phó thủ tướng cho hay, năng lượng tái tạo không phải lúc nào cũng có thể phát điện. Hiện giá năng lượng tái tạo đang được mua vào giá 9,35 cent một kWh, tương đương gần 2.100 đồng, cao hơn mức giá bán lẻ điện bình quân đang bán cho người dân, chưa kể chi phí lớn để tích điện.

“Do đó, phát triển năng lượng tái tạo cũng phải theo lộ trình nhất định để ngân sách có thể bảo đảm được. Mặt khác, nếu không có giá hợp lý thì không nhà đầu tư nào bỏ tiền ra đầu tư vào điện, và rất khó để EVN tái tạo đầu tư. Trong khi đó, bây giờ chúng ta đang thiếu cả nguồn, hạ tầng, lưới điện...”, Phó thủ tướng nói.

Nhắc đến thông tin giá điện phải gánh chi phí đầu tư ngoài ngành, thua lỗ, Phó thủ tướng khẳng định thông tin đó là không chính xác. Báo cáo Chính phủ gửi Quốc hội về điều hành giá điện cách đây một ngày cũng đã nhấn mạnh “giá điện không gánh chi phí đầu tư ngoài ngành”. Hiện EVN đã thoái hết vốn đầu tư ngoài ngành, thu về hơn 2.340 tỷ đồng, thặng dư 127 tỷ so với đầu tư lúc đầu. Hiện chỉ còn khoản vốn tương đương 7,5% tại Công ty cổ phần Tài chính điện lực và đơn vị này làm ăn có lãi.

THẢO NGUYÊN