Đường Trường Sơn huyền thoại

Lưỡi cuốc đầu tiên mở đường mòn Trường Sơn

“Đến xem bảo tàng Đường Hồ Chí Minh, ngỡ như được trở lại Trường Sơn huyền thoại. Rất cám ơn bộ đội Trường Sơn những con người tuyệt vời, đầy kỳ tích. Lịch sử dân tộc tự hào về con đường mang tên Bác Hồ, tự hào, phấn chấn và càng vững tin vào tương lai đất nước, tương lai dân tộc”. Đó là lời của CCB Trần Tiêu, tại phường Phương Mai, khi bác tới thăm bảo tàng, tới đây thế hệ bác như thấy được sống lại trong không khí hào hùng của thời chống Mỹ, kiên cường và bất khuất.

Từ những kỷ vật đi cùng năm tháng…

Thật xúc động khi ta xem những kỷ vật của bảo tàng, từ lưỡi cuốc bổ nhát đầu tiên mở đường mòn xuyên rừng Trường sơn, hay lưỡi cưa của C5 vận tải thuyền BTL 559, xẻ gỗ đóng thuyền chở hàng trên sông. Hòn đá in dấu chân của các chiến sĩ, trạm giao liên T6 ai qua đây đều phải đặt chân lên hòn đá này. Hàng triệu dấu chân của các chiến sĩ vào chiến trường khiến hòn đá bị bào mòn quá đỗi…qua lời cô hướng dẫn viên tại bào tàng kể lại khiến ai nấy rưng rưng cảm phục.

Tảng đá in dấu chân của các chiến sĩ

Khi đến thăm bảo tàng, chúng tôi như cảm thấy vừa mới lạ vừa thân quen, vì những gì mà chúng tôi được đọc, được học đều tái hiện tại nơi này. Cô hướng dẫn viên Nguyễn Hải Bình đưa đoàn khách già có, trẻ có đi từ ngạc nhiên này, đến ngạc nhiên khác. Không ngạc nhiên sao được, khi chúng tôi được chứng kiến căn hầm di động mà bộ đội ta đã làm, bằng vỏ phuy xăng, bao xung quanh một lớp tre nứa chống mảnh đạn. Hầm cơ động khi công binh, thanh niên xung phong phá bom bi và một số loại bom khác tại đường 20 Quyết Thắng mà hiệu quả kỳ diệu đến vậy. Đặc biệt, mảnh bom được lấy ra từ đầu một em bé được mổ tại cánh rừng Trường Sơn cũng được trưng bày. Hiện nay, “em bé” năm xưa đã lớn tuổi vẫn sống tại Quảng Trị. Chắc chắn rằng, những quả bom bi, thế hệ trẻ chúng ta hôm nay chỉ nghe tên nhưng chưa hề biết mức nguy hiểm của nó. Đây là một trong những loại bom gây sát thương cao, mà không quân Mỹ đã ném xuống Trường Sơn nhằm ngăn chặn tuyến chi viện chiến lược. Một quả bom mẹ chứa tới 640 quả bom con, một quả bom con chứa tới 300 viên bi, khi rơi cách mặt đất vài trăm mét bom mẹ sẽ phát nổ làm bay bom con ra, quá trình nổ liên hoàn tiếp theo sẽ gây sát thương trong khoảng cách rất gần. Trong trái bom này có chì nên rất nguy hiểm khi gây sát thương khu vực rộng lớn. Trong bảo tàng còn trưng bày một cây đàn, sợi dây được tạo từ dây điện thoại, “tiếng hát át tiếng bom”, bộ đội ta dù có gian khổ đến đâu cũng vẫn lạc quan yêu đời, tin tưởng vào một ngày mai tươi sáng. Dù có những người con gái, con trai 18 tuổi chưa từng biết nụ hôn của con người/Mặt đã sáp trăm lần cái chết mà tình yêu chưa thấy bao giờ.

Đây nữa, là chiếc mũ và áo giáp được gắn bên trong những mảnh gang để tránh đạn, nặng trên 30kg, mà bộ đội ta dùng khi đi phá mìn mới biết bộ đội Trường Sơn thật kiên cường và phiêu lãng. Trên tuyến đường Trường Sơn, chỉ bằng cuốc, xẻng thô sơ, nhưng các chiến sĩ vẫn quyết tâm, “Sống bám đường, chết kiên cường dũng cảm, máu có thể đổ, nhưng đường không thể tắc”. Bác Hoàng Thanh Tùng, CCB Phường Thanh Xuân, đi cùng đoàn thăm quan nói, đoạn đường mô phỏng tuyến đường Trường Sơn với những dàn nguỵ trang, những dây leo nhằng nhịt lại càng đưa ta trở lại với quá khứ, làm tôi như sống lại một đoạn đường gian khổ năm xưa và qua đó thấy hết sự vĩ đại của quân và dân ta đánh Mỹ như thế nào. Khi nghe chị hướng dẫn viên kể về đoạn đường Trường Sơn và cuộc sống của những người lính làm những người khách tham quan thật sự khâm phục và cảm mến họ. Những người lính bộ đội xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước.

…Đến những người con của Trường Sơn huyền thoại

Trong số những kỷ vật được trưng bày nơi này, là chiếc dép của người anh hùng Nguyễn Viết Sinh. Anh làm giao liên bằng xe đạp thồ. Theo ước tính số lần mà anh vận chuyển lương thực, tài liệu, tiền… quãng đường ấy, bằng tổng chiều dài đi vòng quanh trái đất. Mỗi lần chở như vậy anh mang đến 50kg-60kg. Trên đường dù có nguy hiểm, gian khổ đến mấy, anh vẫn cố gắng, hoàn thành nhiệm vụ, có những lúc trên đầu là máy bay địch, dưới chân là mìn, nhưng bằng kinh nghiệm và lòng dũng cảm, anh đã nhiều lần vượt qua nguy hiểm và hoàn thành nhiệm vụ. Anh thực sự là một người anh hùng trong công tác vận chuyển bằng gùi thồ.

Còn người Anh hùng về vận tải cơ giới Kim Ngọc Quảng, là chiến sĩ dũng cảm vượt nhiều trọng điểm nguy hiểm và quan trọng. Dù nhiều lần bị thương. Chiếc xe tải của anh do nhiều lần bị bom đạn bắn phá, nên xe không bao giờ có kính. Tuyến đường Trường Sơn đã để lại trong anh nhiều kỷ niệm. Khi trở lại thăm bảo tàng, anh như được thấy lại những kỷ niệm xưa của một thời chiến đấu hào hùng, sôi nổi, như tìm thấy thế hệ của mình. Trên tuyến đường Trường Sơn này còn một cách chuyên chở hết sức mạo hiểm nữa mà bộ đội ta đã thực hiện. Do phải vượt qua tuyến đường trọng điểm, không thể chở xăng bằng thùng, phi hay téc xăng được. Nhưng do điều kiện hiểm trở, bộ đội ta đã phải gùi xăng trên lưng bằng những túi ni-lông, cho vào ba lô khoác trên lưng. Như chúng ta đã biết, xăng gùi trên lưng rất nóng. Do điều kiện vận chuyển, rất dễ gây bỏng. Nhất là những khi gặp bom, đạn thì những người lính ấy sẽ gặp nguy hiểm. Một trung đội gùi xăng có khi về chỉ còn vài ba người. Các chuyên chở này không có trong bất kỳ cuộc chiến tranh nào. Mà chỉ có ở Việt Nam, được thực hiện bởi những người lính anh dũng, bất khuất kiên cường. Còn nhiều những tấm gương khác và chiến công của các anh mà trong khuôn khổ một bài báo tôi không thể kể ra được. Những gì mà các anh đã làm thật vĩ đại và lớn lao, góp phần to lớn để đảm bảo giao thông vận tải, chi viện cho miền Nam, hằng ngày hằng giờ đang chờ từng viên đạn, viên thuốc của hậu phương lớn.

Phát triển văn hóa Việt

Khách đến thăm quan bảo tàng

Bình quân mỗi năm bảo tàng Trường Sơn đón tiếp khoảng 50.000 người thăm quan.Trong đó học sinh, sinh viên là 30%, Bộ đội và cựu chiến binh là 18%; diện chính sách... là 12%; nhân dân lao động 17,2%, các tổ chức xã hội khác là 17,8%, khách nước ngoài 3%; các doanh nghiệp 1,4%, nghiên cứu trong nước 0,6%.

Hiện nay, tại bảo tàng này có khoảng 14 nghìn hiện vật đang được trưng bày, còn khoảng 1.9000 hiện vật còn lại được cất giữ trong kho bảo quản chúng sẽ được luân phiên thay đổi. Thượng tá Ngân Chài, Giám đốc Bảo tàng Đường Hồ Chí Minh cho chúng tôi biết: Đây là những kỷ vật vô cùng quý giá mà chúng tôi được các nhân chứng Trường Sơn trao tặng. Do vậy việc bảo quản và giữ gìn phải hết sức cẩn thận. Phải là những người có kinh nghiệm, mới có thế làm được. Hiện vật của bảo tàng là những kỷ vật gốc, đã qua nhiều năm và bị ảnh hưởng của chiến tranh, do vậy công tác bảo quản và giữ gìn vô cùng khó khăn. Hiện nay, công tác bảo quản của Bảo tàng vẫn theo cách thông thường. Những kỷ vật đặc biệt quý, như một số tài liệu giấy dễ hỏng, hoặc những vật dễ bị gỉ, thủng... cho đến nay, bảo tàng lại chưa có phương tiện bảo quản hiện đại theo đúng như tiêu chí của ngành bảo tàng. Đây cũng là điều mà Ban lãnh đạo, nhân viên bảo tàng lo lắng trăn trở.

Hiện nay, Bảo tàng đường Hồ Chí Minh vẫn đang hoàn thiện. Từng công trình như hầm chỉ huy sở tiền phương, được mô phỏng lại. Đó là 1 trong 9 căn hầm đẹp nhất ở tây Trường Sơn. Hầm cũng được trưng bày như hầm thật ở chiến trường. Còn khu tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, phần đài đã xây xong và giai đoạn 2 bảo tàng sẽ cho khắc tên của 19.387 liệt sĩ trong khu tưởng niệm. Đây thực sự sẽ là nơi đáp ứng nhu cầu văn hoá tâm linh cho dân tộc với những người không có điều kiện đến Trường Sơn sẽ đến đây thắp hương, tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ.

“Ngoài ra, để Bảo tàng phát triển và thu hút nhiều khách thăm quan hơn nữa, ban lãnh đạo, cũng như toàn thể cán bộ nhân viên chúng tôi cần phải cố gắng hơn nữa. Làm thế nào để bảo tàng hoà nhập với trào lưu bảo tàng cộng đồng người Việt và thế giới, vì nhu cầu thưởng thức văn hoá tìm hiểu lịch sử, quá khứ chiến tranh của nhân dân rất lớn. Vì vậy, cần mở rộng và phát triển bảo tàng chẳng những để giao lưu văn hoá mà còn giáo dục thế hệ trẻ. Ngoài ra, cán bộ làm công tác nghiệp vụ của bảo tàng cần nâng cao trình độ để bắt kịp với trình độ phát triển của xã hội và đất nước. Có như vậy, Bảo tàng đường Hồ Chí Minh sẽ ngày càng xứng đáng là nơi luôn giữ những kỷ vật của người Việt, thời đại Hồ Chí Minh”. Đó là lời tâm sự gửi gắm của giám đốc Bảo tàng trước khi chia tay với chúng tôi.

Bài và ảnh: Hồng Anh