Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu Quốc hội thống nhất cho rằng, việc xây dựng dự thảo Luật sẽ tạo nền tảng pháp lý cơ bản và quan trọng trong việc thiết lập cơ chế hòa giải, đối thoại tại tòa án, giúp thu hút nguồn nhân lực có chất lượng, kinh nghiệm trong xã hội tham gia công tác hòa giải, đối thoại; khắc phục nhiều vướng mắc, bất cập của các cơ chế hòa giải, đối thoại hiện nay; góp phần hạn chế các vụ, việc phải đưa ra xét xử; nhanh chóng giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn của người dân; tiết kiệm chi phí, thời gian, công sức của các bên liên quan và Nhà nước.

Chi phí hòa giải, đối thoại tại tòa án là vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm, thảo luận. Nhiều ý kiến tán thành việc Nhà nước không thu chi phí hòa giải, đối thoại tại tòa án đối với các đương sự. Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị cân nhắc để quy định Nhà nước thu một khoản chi phí nhất định đối với một số trường hợp hòa giải, đối thoại tại tòa án.

leftcenterrightdel
Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình phát biểu làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Ảnh: TTXVN

Đại diện cơ quan thẩm tra, nói rõ về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga nhấn mạnh: Hòa giải, đối thoại tại Tòa án có nhiều ưu điểm, giúp giải quyết hiệu quả các tranh chấp, khiếu kiện, do đó sẽ hạn chế số lượng lớn các vụ việc phải đưa ra Tòa án xét xử. Kết quả hòa giải, đối thoại thành được các bên tự nguyện thi hành sẽ giúp tiết kiệm được khoản chi phí lớn mà hằng năm ngân sách phải đầu tư cho công tác xét xử, công tác thi hành án dân sự và tiết kiệm chi phí của xã hội.

Do đây là phương thức giải quyết tranh chấp mới nên cần có thời gian để đi vào cuộc sống phát huy hiệu quả và cần khuyến khích người dân lựa chọn. Do đó, tiếp thu ý kiến, dự thảo Luật chỉnh lý theo hướng đa số các trường hợp Nhà nước không thu chi phí hòa giải, đối thoại tại Tòa án.

Nhà nước chỉ thu chi phí hòa giải, đối thoại tại tòa án với 3 trường hợp: Pháp nhân, cá nhân nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp về kinh doanh, thương mại có giá ngạch; chi phí phát sinh khi tiến hành hòa giải, đối thoại trong trường hợp các bên thống nhất hòa giải, đối thoại ngoài trụ sở tòa án; chi phí phiên dịch tiếng nước ngoài. Mức thu, trình tự, thủ tục thu, nộp do Chính phủ quy định chi tiết.

Theo đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp), Nhà nước nên thu một khoản phí để bù đắp chi phí tổ chức hòa giải, đối thoại, chi phí chi trả cho hòa giải viên… Bởi có nhiều vụ việc không chỉ hòa giải một lần mà phải hòa giải nhiều lần. Theo đại biểu, làm như vậy để mọi người có ý thức cân nhắc khi nộp đơn hòa giải, đối thoại.

Còn đại biểu Bùi Quốc Phòng (đoàn Thái Bình) thì cho rằng, cần thiết thu phí đối với một số trường hợp hòa giải, đối thoại tại tòa án. Tuy nhiên, dự thảo luật cần quy định rõ mức thu ngay trong dự thảo luật sao cho phù hợp.

Ngoài ra, đáng chú ý, tại phiên họp, một số đại biểu nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc bảo mật thông tin trong hoạt động hòa giải, đối thoại; đề nghị dự thảo Luật bổ sung thêm quy định về trách nhiệm bồi thường đối với hòa giải viên khi để xảy ra vi phạm trong bảo mật.

Về nội dung này, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình lý giải thêm, hòa giải về mặt bản chất là tác động các bên tranh chấp, khơi dậy lòng vị tha, sự cao thượng, sẵn sàng chia sẻ khó khăn, trách nhiệm, đặc biệt là bên đi kiện, chia sẻ khó khăn với bên bị đơn, đi đến sự thống nhất giữa hai bên. Đồng thời, bảo đảm bí mật của hòa giải là nguyên tắc bao trùm của chế định này. 

"Khi hòa giải, người ta trình bày cả những câu chuyện thầm kín như lý do ly hôn... Những việc như thế không thể đưa lên thành câu chuyện đàm tiếu. Hay trong việc chia tài sản cũng cần phải giữ bí mật", Chánh án Nguyễn Hòa Bình nêu rõ. Theo quy định tại dự thảo Luật, về các nguyên tắc cơ bản của hòa giải, đối thoại (Điều 3): Các thông tin liên quan đến vụ việc hòa giải, đối thoại phải được giữ bí mật theo quy định của Luật này. Các bên tham gia hòa giải, đối thoại có quyền yêu cầu Hòa giải viên, Đối thoại viên, Thẩm phán giữ bí mật những thông tin do mình cung cấp.

Theo đó, nhằm bảo đảm nguyên tắc các thông tin liên quan đến vụ việc hòa giải, đối thoại phải được giữ bí mật, dự thảo luật quy định: Trong quá trình hòa giải, đối thoại không được ghi âm, ghi hình hay ghi biên bản hòa giải, đối thoại. Hòa giải viên, các bên tham gia hòa giải, đối thoại được ghi chép để phục vụ cho việc hòa giải, đối thoại và phải bảo mật nội dung đã ghi chép. Hòa giải viên, các bên tham gia hòa giải, đối thoại; cơ quan, tổ chức, cá nhân khác được mời tham gia hòa giải, đối thoại không được tiết lộ thông tin mà mình biết được trong quá trình hòa giải, đối thoại, trừ khi có sự đồng ý của bên đã cung cấp thông tin...

THẢO NGUYÊN