QĐND - “A-lô! A-lô. Chúng tôi đang thực hiện nổ bom với số lượng lớn ở vị trí phía sau khu lăng mộ. Đề nghị người dân không được đi lại ở khu vực nguy hiểm, đề phòng xảy ra tai nạn. A-lô! A-lô”. Giọng nói miền Trung trầm ấm của anh nhân viên Nhóm Cố vấn bom mìn (MAG), một tổ chức phi chính phủ nhân đạo của Anh, đã trở nên quen thuộc với người dân ở xã An Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình kể từ khi MAG triển khai dự án rà phá bom, mìn tại đây.

Dựa vào dân để dò vật liệu chưa nổ

Trong thời kỳ chiến tranh ở Việt Nam, quân đội Mỹ đã rải gần 15 triệu tấn bom, đạn dọc đất nước Việt Nam. Ước tính, từ 5 đến 10% trong số đó không phát nổ và từ đó gây ô nhiễm đất đai. Đó chính là các vật liệu chưa nổ (VLCN) nguy hiểm chết người. Theo một bản báo cáo của MAG năm 2009, hiện vẫn còn tới 33% diện tích đất tại miền Trung Việt Nam đang chịu ô nhiễm bom, mìn và VLCN.

Đội liên lạc cộng đồng dùng sơn đỏ đánh dấu khu vực khả nghi có mìn.

Đội kỹ thuật MAG đang tiến hành công tác rò tìm VLCN.

Tuy nhiên, để xác định được vị trí bom, mìn và VLCN còn sót lại sau chiến tranh, MAG hoàn toàn phải dựa vào người dân địa phương. Theo ông Xin Uy-thơ-rin (Sean Wetherill), Giám đốc điều hành kỹ thuật của MAG tại Quảng Bình, tổ chức này làm việc trực tiếp với cộng đồng dân cư nơi MAG tổ chức hoạt động. “Người dân sống chung với bom, mìn và VLCN trong nhiều năm, do đó họ là những người biết tường tận về vị trí bom, mìn và VLCN. Chính vì vậy, MAG triển khai các đội liên lạc cộng đồng tới từng thôn, xóm để tiến hành khảo sát tại từng hộ gia đình và thu thập thông tin về các khu vực nguy hiểm. Những thông tin này sau đó sẽ được chuyển qua các đội rà phá bom, mìn để tiếp tục dò tìm và xử lý”, ông Xin Uy-thơ-rin cho hay.

Như để minh chứng cho chúng tôi về công việc thường ngày của đội liên lạc cộng đồng, anh Trần Văn Phụng, Đội trưởng đội Liên lạc cộng đồng, đã dẫn chúng tôi đến gia đình bà Hoàng Thị Thái ở xã Tân Định, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Bà mẹ già đi vắng, chỉ có vợ chồng người con trai ở nhà. Người con trai cho biết, cách đây 7-8 năm, trong lúc làm vườn mẹ anh phát hiện một quả mìn, sau đó đem chôn nó phía sau góc vườn. Dưới sự chỉ dẫn của anh, đội liên lạc cộng đồng đã sử dụng các thiết bị dò kim loại và dùng sơn đỏ đánh dấu những khu vực nghi ngờ có mìn. Công việc dò tìm và xử lý cũng được bàn giao lại cho đội kỹ thuật ngay trong ngày.

Săn lùng “sát thủ bom mìn”

Ông Xin Uy-thơ-rin cho biết, việc xử lý bom, mìn và VLCN được tiến hành theo các mức độ ưu tiên. Ưu tiên cao nhất là xử lý VLCN nằm gần khu dân cư, trường học, nhà văn hóa, trụ sở các cơ quan, sau đó là ở cánh đồng lúa, nương rẫy, rừng cao su…

Theo sự chỉ dẫn của anh Trần Xuân Thắng, điều phối viên hoạt động kỹ thuật của MAG, chúng tôi đến thăm một địa điểm ở xã An Ninh, nơi được MAG đã xác định là một "tụ điểm" rải bom của quân đội Mỹ trong chiến tranh. Nhìn khu vườn rộng 3.600m2 với những hàng cao su thẳng tắp, xanh ngắt, ít ai có thể tưởng tượng được rằng, ẩn sâu dưới gốc cao su kia là hàng nghìn “sát thủ bom mìn” đang đe dọa cuộc sống người dân vùng này.

Cũng theo anh Thắng, sau khi thăm dò, MAG phát hiện ra trong một diện tích nhỏ ở khu vườn này chứa tới gần 100 VLCN nguy hiểm, phần lớn là đạn và bom bi. Xác định đây là “điểm nóng” nơi quân Mỹ có thể rải thảm bom bi trong chiến tranh, nên MAG huy động nhân viên chuyên nghiệp và các phương tiện kỹ thuật hiện đại nhất, tiến hành rà soát, đào bới, khoanh vùng, đánh dấu và di chuyển bom đạn lên đồi và tiến hành hủy. "Theo quy định, việc hủy bom đạn phải được thông báo cho nhân dân trong khu vực và chỉ tiến hành sau 12 giờ trưa để đảm bảo an toàn tính mạng cho người dân và gia súc”, anh Thắng cho hay.

Sau 10 năm hoạt động tại Quảng Bình (từ năm 2003 đến 2013), tính đến nay MAG đã giúp tỉnh rà phá hơn 72.772 VLCN, 11 quả mìn, hơn 1,8 triệu mét vuông đất được làm sạch. MAG đã triển khai công việc tại gần 1.140 thôn, hơn 1,2 triệu người được hưởng lợi từ những kết quả nhân đạo, tạo điều kiện cho trẻ em yên tâm đến trường, bà con yên tâm canh tác trên cánh đồng, nương rẫy của mình.

Bà Đỗ Thị Hoài Thu, Phó giám đốc Sở Ngoại vụ tỉnh Quảng Bình, đơn vị quản lý các dự án phi chính phủ, nhận xét, MAG là một trong những tổ chức phi chính phủ hoạt động hiệu quả ở Quảng Bình. Công việc của MAG đã góp phần cải thiện an ninh và an toàn trong cộng đồng dân cư, cũng như góp phần phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.

Bài và ảnh: LINH OANH