Bên lề Đại hội XIII của Đảng, đồng chí Lê Minh Hoan, Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã trả lời Báo Quân đội nhân dân Điện tử về định hướng phát triển ngành nông nghiệp thời gian tới.

Phóng viên (PV): Vấn đề sản xuất ở quy mô hộ, nhỏ lẻ, phân tán đang là thách thức “kìm hãm” sự lớn mạnh của nền Nông nghiệp Việt Nam. Theo đồng chí, đâu là giải pháp cho vấn đề này?

Đồng chí Lê Minh Hoan: Giai đoạn tới, chúng ta phải đưa kinh tế hợp tác, kinh tế tập thể mà nòng cốt là hợp tác xã ở một vị trí tương xứng với tiến trình cơ cấu lại ngành nông nghiệp. Tôi thường nói, phải xem đây là cứu cánh để chúng ta vượt qua lời nguyền sản xuất manh mún, nhỏ lẻ như trong thời gian qua. Câu chuyện của chúng ta là hợp tác và liên kết. Muốn vậy, phải định vị được thị trường và thị trường sẽ điều chỉnh lại sản xuất, quy mô, tiêu chuẩn kỹ thuật...

Một tín hiệu rất vui là các tập đoàn lớn trước đây không tham gia vào nông nghiệp thì gần đây đã đầu tư nhiều vào lĩnh vực này. Không chỉ vì lợi nhuận, họ mong muốn tạo ra một cú hích để thay đổi hình ảnh nông nghiệp Việt Nam, góp phần đưa nông sản nước ta ra nước ngoài cũng như chế biến ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn.

Chúng ta trân trọng sự đóng góp của cộng đồng doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp bởi cơ cấu lại nông nghiệp phải có người dẫn dắt, nhưng cũng không quên phát triển hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ. Giống như trong tự nhiên có cả đại bàng và chim sẻ, chúng ta muốn có nhiều "đại bàng" để dẫn dắt song không được quên những con "chim sẻ". Sự hợp lực của các "chim sẻ" sẽ tạo ra hiệu quả lan tỏa.

Các chương trình đổi mới sáng tạo hay khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp cũng sẽ là ưu tiên trong lĩnh vực nông nghiệp thời gian tới. Các công ty khởi nghiệp, các bạn trẻ từ đô thị lớn, có tri thức và nắm bắt được các công nghệ hiện đại sẽ trở về nông thôn, tham gia vào các lĩnh vực cụ thể của nông nghiệp từ phân loại, bảo quản, phân phối sản phẩm, thương mại điện tử... Đây sẽ là nhân tố lan tỏa ở cộng đồng và đóng góp không kém gì các "đại bàng".

leftcenterrightdel
Đồng chí Lê Minh Hoan, Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Ảnh: LÊ THÀNH


PV: Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định rõ hướng tới nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp bền vững và tuần hoàn. Theo đồng chí, đến thời điểm nào sẽ chấm dứt được cảnh "rau hai luống"?

Đồng chí Lê Minh Hoan: Thời gian vừa rồi một bộ phận nông dân đã nhận thức về việc này, về rủi ro thị trường. Tuy nhiên, tập quán của người nông dân và cách sản xuất lạm dụng yếu tố đầu vào như thuốc bảo vệ thực vật quá mức quy định, vẫn tồn tại. Ngành nông nghiệp phải xác định không thể đánh đổi tăng trưởng bằng sự mất cân bằng hệ sinh thái hay mất đi đa dạng sinh học, thậm chí là uy tín, thương hiệu của nông sản Việt Nam.

Phải làm sao để chất lượng nông sản không phải là do yêu cầu thị trường mà của người sản xuất, xã hội hiểu rằng không thể đánh đổi tăng trưởng bằng ô nhiễm và sức khỏe cộng đồng.

Mọi sự thay đổi với bà con đều rất khó khăn, cần thời gian nhất định để chuyển đổi ngành nông nghiệp lạm dụng đầu vào thành một nền nông nghiệp "thuận thiên". Ban đầu năng suất có thể giảm xuống, nhưng năng suất không đồng nghĩa với thu nhập. Vì chất lượng nông sản, thương hiệu được nâng lên thì giá bán cũng cao lên.

Nếu chúng ta quyết tâm, cơ quan truyền thông kiên nhẫn, hóa giải được thói quen của người nông dân, thì đúng văn kiện đại hội nêu: Chúng ta sẽ chuyển đổi được sang nông nghiệp sinh thái, tạo thương hiệu cho nông sản Việt Nam.

PV: Sản xuất nông nghiệp đòi hỏi phải tích tụ ruộng đất, cần cơ chế như thế nào để doanh nghiệp có thể tích tụ được ruộng đất phục vụ sản xuất nông nghiệp, thưa đồng chí?

Đồng chí Lê Minh Hoan: Hiện nay có hai mô hình doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp. Mô hình đầu tiên là doanh nghiệp muốn có quỹ đất lớn, lên đến hàng nghìn ha để tạo ra vùng nguyên liệu ổn định, đầu tư nhà máy chế biến. Nhưng mô hình ngược lại cũng không cần diện tích đất lớn mà tạo ra sự liên kết giữa các vùng nguyên liệu xung quanh. Mỗi mô hình có một hướng đi khác nhau. Dù hướng đi nào thì chúng ta cũng phải nghĩ đến câu chuyện người nông dân đang canh tác trên mảnh đất đó có thể họ cho thuê, có thể họ bán theo những chính sách sẽ được xác lập để tạo ra quy mô lớn hơn. Bài toán việc làm cho những người nông dân đó như thế nào? Để doanh nghiệp ôm một quỹ đất lớn, nhưng người nông dân phải đi ra ngoài, đâu phải ai cũng vào nhà máy làm được đâu. Nếu doanh nghiệp chỉ tập trung đất để tạo ra quy mô sản xuất lớn thì không tạo ra được nhiều việc làm vì nhiều khi sản xuất quy mô lớn, bằng công nghệ hiện đại thì nông dân lại không có việc làm nữa.

leftcenterrightdel
Thanh long xuất khẩu được trồng ở xã Chiềng Pha, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La. Ảnh: TRỌNG HẢI

Tôi hay trao đổi với địa phương, mỗi doanh nghiệp đến đầu tư, chúng ta phải khuyến cáo doanh nghiệp phải tạo ra được chuỗi ngành hàng bởi chuỗi ngành hàng đó tạo ra rất nhiều việc làm: Vừa thu hút được trí thức trẻ về vừa đưa người nông dân canh tác trên mảnh đất đó vào làm việc trong chuỗi ngành hàng đó thông qua công tác đào tạo của doanh nghiệp, đào tạo chuyển đổi nghề cho lao động nông thôn của nhà nước. Như vậy câu chuyện doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp mới bền vững. Vì thực tế sẽ xảy ra những vấn đề về mặt xã hội ở nông thôn nếu chúng ta không bình tĩnh, không ngồi để phân tích từng dự án một. Điều quan trọng trong tư duy phát triển không chỉ là tăng trưởng mà tăng trưởng đó tạo ra được bao nhiêu việc làm cho xã hội. Con người là mục tiêu, là động lực. Nếu tăng trưởng GDP chỉ nằm ở một nhóm người thì khác mà tăng trưởng đó tác động đến nhiều nhóm người là khác.

PV: Trong mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, theo đồng chí, nông nghiệp sẽ đóng vị trí, vai trò như thế nào trong nền kinh tế?

Đồng chí Lê Minh Hoan: Thay đổi nhận thức chỉ hỗ trợ đầu vào cho sản lượng cao lên, tiến tới phải kích hoạt để tạo được đầu ra ổn định. Khi đó đầu vào sẽ tự động điều chỉnh, co giãn theo thị trường. Lúc đó chúng ta có thể trở thành không chỉ một quốc gia xuất khẩu nông sản tươi ở top đầu thế giới, mà còn xuất khẩu những sản phẩm công nghiệp thực phẩm từ nông sản của mình. Đó mới là hình ảnh nông nghiệp của chúng ta trong tương lai.

Để có được điều đó phải có sự tham gia của các viện, trường, chuyên gia nông nghiệp, các nhà quản lý, rất nhiều bộ, ngành khác nhau... Liên kết giữa các vùng nguyên liệu, thông tin thị trường cần được cập nhật thường xuyên đến người sản xuất...

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!

DUY THÀNH (thực hiện)