Chậm vì... chờ hướng dẫn

Báo cáo tại Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội khóa XV được tổ chức vào đầu tháng 9 vừa qua, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đến nay, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã ban hành 1.010 văn bản, bao gồm 23 luật và 101 nghị quyết của Quốc hội, 4 pháp lệnh và 882 nghị quyết của UBTVQH.

Thực hiện chủ trương “gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật”, Quốc hội, UBTVQH, Chính phủ, Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, Kiểm toán Nhà nước, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và các bộ, ngành, địa phương, theo chức năng, nhiệm vụ được giao đã quyết liệt, chủ động, kịp thời triển khai đưa các luật, nghị quyết của Quốc hội vào cuộc sống.

Nhiều chính sách với sĩ quan hiện không còn phù hợp với thực tế, cần phải sửa đổi luật. Trong ảnh: Lực lượng rà phá bom, mìn của Tổng công ty GAET (Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng).

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Công tác giám sát của Hội đồng Dân tộc, các ủy ban của Quốc hội đối với việc triển khai luật, nghị quyết có trọng tâm, trọng điểm nhưng chưa bảo đảm tính toàn diện; việc giám sát văn bản quy định chi tiết trong một số trường hợp chưa đánh giá đầy đủ về tính hợp pháp, thống nhất, tính khả thi và hiệu lực của văn bản, chưa bám sát yêu cầu, nhiệm vụ trọng tâm phát triển kinh tế-xã hội.  

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng, việc triển khai một số luật, nghị quyết còn chậm; tình trạng nợ đọng, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết chưa được khắc phục; công tác rà soát văn bản quy phạm pháp luật tại một số bộ, ngành, địa phương chưa được quan tâm đúng mức.

Tính đến ngày 23-8-2023, đối với các luật, nghị quyết được ban hành từ đầu nhiệm kỳ đến hết Kỳ họp thứ tư vẫn còn 11/50 văn bản (22%) thuộc trách nhiệm quy định chi tiết của Chính phủ, các bộ chưa được ban hành, trong đó một số văn bản đã chậm từ 8 đến 18 tháng. Chất lượng một số văn bản chưa bảo đảm, vừa ban hành thời gian ngắn đã phải sửa đổi, bổ sung hoặc ngưng hiệu lực thi hành do không phù hợp với thực tiễn...

Tình trạng luật ban hành nhưng chưa đi vào cuộc sống vì chờ các văn bản hướng dẫn chi tiết đã xảy ra từ nhiều năm qua mà vẫn chưa được khắc phục triệt để. 

Cần đưa cuộc sống vào luật

Theo nhiều đại biểu Quốc hội, muốn đưa pháp luật đi nhanh vào cuộc sống thì điều quan trọng nhất là phải đưa cuộc sống vào pháp luật; hạn chế luật “ống”, luật “khung”. Theo quy định hiện hành, khi trình hồ sơ dự án luật, nếu có các điều luật giao Chính phủ quy định chi tiết thi hành, cơ quan chủ trì soạn thảo phải chuẩn bị cả dự thảo nghị định trong hồ sơ để Quốc hội xem xét.

Để “làm đẹp” hồ sơ, có cơ quan chủ trì soạn thảo chỉ chuẩn bị dự thảo nghị định theo kiểu “điểm danh” mang tính ứng phó. Bởi vậy, khi luật được thông qua, có hiệu lực hàng năm trời nhưng văn bản hướng dẫn, quy định chi tiết thi hành vẫn chưa được ban hành, dẫn tới cả đạo luật gần như bị “treo”, không thể áp dụng được trong thực tiễn quản lý, điều hành, gây cản trở sự phát triển kinh tế-xã hội.

Khi đưa ra chính sách mới, cơ quan chủ trì soạn thảo phải có trách nhiệm bảo vệ đến cùng nếu chính sách đó là ưu việt hoặc tiếp thu nếu qua thảo luận cho thấy chính sách có nhiều vấn đề cần chỉnh sửa, thay đổi hoặc bãi bỏ. 

Việc giám sát thực thi luật sau khi được thông qua cũng cần được chú trọng thông qua hoạt động của các đại biểu Quốc hội, đoàn đại biểu Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan tiến hành tố tụng, các cơ quan trực tiếp thi hành, áp dụng luật cùng nhân dân và các tổ chức đoàn thể hữu quan.

Trong quá trình giám sát, nếu cá nhân, cơ quan, tổ chức nào phát hiện hiện tượng cài cắm lợi ích cục bộ trong các văn bản quy phạm pháp luật để gây khó dễ cho người dân, doanh nghiệp, trục lợi chính sách... cần được khen thưởng kịp thời, xứng đáng cả về vật chất và hình thức khen thưởng; đồng thời có biện pháp quyết liệt, xử lý nghiêm và đưa ra khỏi bộ máy những cán bộ lợi dụng việc xây dựng chính sách để cài cắm lợi ích, phân định rõ trách nhiệm của từng cơ quan liên quan...

Khi gặp vướng mắc trong thực thi luật ở từng lĩnh vực, cần tái kiểm tra, giám sát từ khâu xây dựng, ban hành luật cho đến thực thi luật, chỉ rõ vướng mắc ở khâu nào. Nếu vướng mắc do thể chế, chính sách thì phải làm rõ vướng mắc thuộc lĩnh vực nào, cơ quan chủ trì xây dựng đã lấy ý kiến cơ quan chuyên môn trong lĩnh vực đó chưa, cơ quan chuyên môn có góp ý đủ, đúng, trúng vấn đề không, cơ quan chủ trì có tiếp thu đầy đủ ý kiến của cơ quan chuyên môn không...

Những cá nhân, tập thể liên quan tới các đạo luật có chất lượng thấp, bất cập trong thực thi, vừa ban hành đã phải sửa đổi, bổ sung, cần kiên quyết không xếp loại hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Bài và ảnh: ĐỖ PHÚ THỌ

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Chính trị xem các tin, bài liên quan.