Cần thiện chí và tinh thần thượng tôn pháp luật

Nhiều vụ va chạm nguy hiểm

Hội thảo Quốc tế lần thứ 8 về Biển Đông với chủ đề “Biển Đông: Hợp tác vì an ninh và phát triển khu vực” do Học viện Ngoại giao, Quỹ Hỗ trợ Nghiên cứu Biển Đông cùng Hội Luật gia Việt Nam tổ chức, đã thu hút sự tham dự của gần 200 đại biểu, trong đó có gần 60 học giả quốc tế, 70 học giả và đại biểu Việt Nam, cùng hơn 20 đại diện của 15 cơ quan đại diện nước ngoài tại Việt Nam.

Trong bối cảnh tình hình Biển Đông trong năm qua có nhiều diễn biến mới đáng chú ý, Hội thảo Quốc tế về Biển Đông lần thứ 8 là cơ hội để các học giả nghiên cứu Biển Đông hàng đầu trong nước và quốc tế chia sẻ thông tin và đánh giá về các diễn biến gần đây và những hệ lụy ở khu vực Biển Đông, đồng thời thảo luận các khả năng thúc đẩy hợp tác trong khu vực.

Phát biểu tại hội thảo, PGS, TS Nguyễn Vũ Tùng, Giám đốc Học viện Ngoại giao, nhận định: Trong năm qua, căng thẳng ở khu vực Biển Đông chưa có dấu hiệu hạ nhiệt do các vụ va chạm, các thay đổi nguyên trạng trên thực địa vẫn tiếp diễn. “Kể từ Hội thảo lần thứ 7 đến nay đã có gần 20 vụ đụng độ ở mức độ nguy hiểm giữa các tàu cá, tàu chấp pháp của các nước ven Biển Đông”, PGS, TS Nguyễn Vũ Tùng cho biết. Theo Giám đốc Học viện Ngoại giao, tình hình cải tạo đảo và quân sự hóa ở các khu vực tranh chấp ngày càng phức tạp hơn. Trong khi đó, tình trạng môi trường biển khu vực tiếp tục xuống cấp với tốc độ đáng báo động.

Chia sẻ quan điểm của mình, ông Lê Thanh Quang, Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa, nhận định tình hình Biển Đông thời gian qua có những biểu hiện đáng lo ngại, cạnh tranh nhiều khi lấn át hợp tác, luật pháp quốc tế có lúc có nơi không được tôn trọng, làm suy giảm lòng tin giữa các dân tộc trên Biển Đông. "Hơn lúc nào hết, tình hình Biển Đông hiện nay đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về một giải pháp lâu dài cho các tranh chấp trong khu vực này cũng như các cơ chế cần thiết để duy trì trật tự và pháp luật trên biển. Ở Biển Đông, không chỉ có vấn đề hòa bình, ổn định, mà cả những vấn đề liên quan đến quyền và nghĩa vụ của các quốc gia, sinh kế của các cộng đồng ven biển, và tính bền vững của hệ sinh thái đại dương" ông Lê Thanh Quang lập luận.

Phán quyết của Tòa Trọng tài và thiện chí của các bên

Hội thảo diễn ra trong bối cảnh Tòa Trọng tài được thành lập theo Phụ lục VII của Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS 1982)  ngày 12-7 vừa qua  ra phán quyết cuối cùng đối với vụ kiện Phi-líp-pin - Trung Quốc,  mang đến những cơ hội và hy vọng mới cho việc giải quyết vấn đề tranh chấp ở khu vực Biển Đông. Theo TS V. I-xép (Vladimir Evseev), Phó giám đốc Viện các nước SNG của Nga, bất kỳ tranh chấp lãnh thổ nào cũng nên được giải quyết bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế và phán quyết của Tòa Trọng tài là một ví dụ để các bên liên quan có thể tham khảo.

Một mặt, phán quyết làm giàu thêm kho tàng kiến thức lý luận về luật biển, mặt khác, nó là văn kiện quan trọng làm rõ các yêu sách mơ hồ, và thiếu căn cứ pháp lý của Trung Quốc tại Biển Đông. Phán quyết mở đường cho các nỗ lực của các quốc gia nhằm giải quyết tranh chấp ở Biển Đông trên cơ sở hòa bình, công bằng, văn minh và hiệu quả.

Theo GS R.Béc-man (Robert Beckman) thuộc Đại học Quốc gia Xin-ga-po, phán quyết của Tòa Trọng tài đã làm giảm bớt khu vực chồng lấn trong yêu sách chủ quyền của các quốc gia ven Biển Đông. “Chính vì thế, giải pháp từ lâu được đề xuất “gác tranh chấp, cùng khai thác” trong khu vực rộng lớn ở Biển Đông không còn là lựa chọn mà các bên yêu sách của ASEAN chấp nhận”, GS R.Béc-man nhận xét.

Chia sẻ bên lề hội thảo, GS X.Tô-nét-xơn (Stein Tønnesson) thuộc Viện nghiên cứu Hòa bình Quốc tế của Na Uy và ông M.Mác Đơ-vít (Michael McDevitt) của Trung tâm Phân tích Hải quân Mỹ, lạc quan cho rằng, sau phán quyết của Tòa Trọng tài, tình hình Biển Đông trong ngắn hạn sẽ tương đối ổn định. Theo hai vị học giả này, sức ép của công luận quốc tế về tinh thần thượng tôn pháp luật chính là lý do cho nhận định của họ.

Trong khi đó, GS Yann Huei Song đến từ Học viện Khoa học của Đài Loan nhận định, phán quyết của Tòa Trọng tài có thể sẽ được các bên liên quan trích dẫn nhằm xác định bản chất và phạm vi thực hiện các hoạt động ở Biển Đông theo quy định của UNCLOS 1982. Theo GS Yann Huei Song, nhiều khả năng rủi ro và va chạm trên biển giữa các lực lượng chấp pháp  ở Biển Đông sẽ giảm trong thời gian tới bởi vì Tòa Trọng tài đã phán quyết cái gọi là “quyền lịch sử” đối với việc đánh bắt, thăm dò và khai thác dầu khí là trái với UNCLOS 1982 và do đó không có hiệu lực pháp lý. “Trong những năm tới, tất cả các hành động diễn ra ở Biển Đông sẽ chịu ảnh hưởng không chỉ bởi phán quyết của Tòa Trọng tài mà còn bởi thiện chí của các bên liên quan nhằm tuân thủ phán quyết. Các bên cần phải đánh giá đúng đắn về tác động từ những hành động của mình với những nỗ lực của khu vực thúc đẩy hòa bình và ổn định ở Biển Đông, biến vùng biển tranh chấp đối đầu thành vùng biển hòa bình, hữu nghị và hợp tác”, GS Yann Huei Song  nhấn mạnh.

Hội thảo Quốc tế lần thứ 8 về Biển Đông diễn ra trong hai ngày 14 và 15-11, với gần 30 tham luận được trình bày tại 7 phiên: (1) Nguồn gốc của tranh chấp Biển Đông: Khía cạnh lịch sử; (2) Căng thẳng Biển Đông sẽ đi đến đâu?; (3) Luật pháp quốc tế và Biển Đông; (4) Kinh tế chính trị của Biển Đông: Vấn đề và triển vọng; (5) An ninh, chính trị và ngoại giao; (6) Tương tác và phối hợp trên biển; (7) Cơ chế quản lý căng thẳng ở Biển Đông.

Bài và ảnh: HOÀNG VŨ