Kiên định và đổi mới ở tờ báo hai lần anh hùng

Tờ báo giữ vai trò như một Chính ủy

Cách đây 75 năm, để phục vụ kịp thời những yêu cầu công tác tư tưởng chính trị, công tác tuyên truyền khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp vào giai đoạn cao trào, Bộ Tổng tư lệnh đã quyết định hợp nhất hai tờ Vệ quốc quân và Quân du kích thành Báo QĐND. Không chỉ vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt tên, mà ngay từ số báo đầu tiên (ngày 20-10-1950), những người làm báo Báo QĐND đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh ra chỉ thị căn dặn: “Nói những điều thật thiết thực, đúng đường lối chính trị, ít tếu, viết ngắn, giản dị, vẽ dễ hiểu, trình bày rõ ràng, ít tiếp sang trang khác”. Lời dạy quý hơn vàng ngọc ấy luôn trong trí óc và trong trái tim của mỗi người làm báo Báo QĐND.  

Ban biên tập Báo Quân đội nhân dân báo cáo Chủ tịch nước Lương Cường về kết quả thực hiện nhiệm vụ chính trị của Báo trong thời gian qua. Ảnh: TRỌNG HẢI

Trước đó, ngày 27-12-1944, tức là cách đây 81 năm, tờ Tiếng súng reo-tờ báo tiền thân của Báo QĐND đã được xuất bản chỉ 5 ngày sau khi Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân-tiền thân của QĐND Việt Nam được thành lập. Đại tướng Võ Nguyên Giáp là người trực tiếp chỉ đạo việc xuất bản tờ Tiếng súng reo. Tờ Tiếng súng reo nhanh chóng ra đời cùng với sự ra đời của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân cho thấy Đại tướng Võ Nguyên Giáp hiểu sâu sắc tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, về công tác vũ trang tuyên truyền: “Chính trị trọng hơn quân sự”, “nó là đội quân tuyên truyền”, “quân sự mà không có chính trị như cây không có gốc”... Trong buổi ban đầu, Quân đội ta mới chỉ có 34 chiến sĩ, chưa có quân chủng, binh chủng nào thì đã có ngay đội quân báo chí. Thông tin, lý luận chính trị, tư tưởng chính trị tạo ra lực lượng, tạo ra sức mạnh chiến đấu. Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhấn mạnh rằng: “Làm một số báo cũng giống như tổ chức một trận đánh hiệp đồng”.

Với những người làm báo Báo QĐND thì hai cột mốc 81 năm và 75 năm đều là những khởi nguồn, cho thấy rõ vai trò của tờ báo trong lịch sử QĐND Việt Nam, cũng như trong lịch sử cách mạng Việt Nam, gắn liền với sự nghiệp hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Có thể thấy, với các vị lãnh đạo cách mạng tiền bối, báo chí là thứ vũ khí cách mạng đặc biệt quan trọng, cần có trước tiên.

Vì đặc biệt coi trọng đội quân báo chí, vũ khí báo chí nên trong số báo đầu tiên của Báo QĐND, đồng chí Nguyễn Chí Thanh-lúc ấy là Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, đã viết bài chính luận đầu tiên trên trang nhất với nhan đề “Đánh thắng và bảo vệ mùa màng”.

Bộ Tổng tư lệnh đã giao nhiệm vụ Chủ nhiệm kiêm Chủ bút (Tổng biên tập) đầu tiên của Báo QĐND cho đồng chí Lê Liêm, lúc ấy đang là Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị. Nhà báo lão thành Phạm Phú Bằng (1930-2024) kể lại rằng: “Những bài báo ông Lê Liêm viết ra gần như các sĩ quan cao cấp nhất, mọi chính ủy sư đoàn, trung đoàn đều phải đọc rất kỹ. Đó là những bài mang tính chỉ đạo, gắn với những ý đồ chiến lược. Trong trường hợp này, tờ báo giữ vai trò như một Chính ủy”. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, đồng chí Lê Liêm là Chủ nhiệm Chính trị Mặt trận, được Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng tư lệnh, Bí thư Đảng ủy Mặt trận, giao nhiệm vụ tổ chức xuất bản Báo QĐND tại mặt trận. Nhận lệnh, Báo QĐND đã tổ chức tòa soạn tiền phương, xuất bản được 33 số báo ngay tại mặt trận, phát hành tận tay cán bộ, chiến sĩ ở chiến hào, cổ vũ, động viên tinh thần chiến đấu của bộ đội.

Cán bộ, phóng viên Báo Quân đội nhân dân về nguồn thăm di tích Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng, tháng 4-2025. Ảnh: VIỆT TRUNG

Trong khói lửa của hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, cán bộ, phóng viên Báo QĐND đã không quản ngại gian khổ, hy sinh, xông pha trên các mặt trận, chiến trường, kịp thời truyền đạt các chỉ thị, nghị quyết của Tổng Quân ủy, Bộ Tổng Tư lệnh tới cán bộ, chiến sĩ; phản ánh kịp thời tinh thần chiến đấu dũng cảm, ngoan cường và những chiến công hào hùng của quân và dân ta. Báo QĐND có 9 nhà báo là liệt sĩ anh dũng hy sinh trên chiến trường. Đặc biệt, có hai nhà báo được truy tặng và phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân là Thượng úy, liệt sĩ Lê Đình Dư và Đại tá Đặng Thọ Truật. Câu nói của Anh hùng LLVT nhân dân, liệt sĩ Lê Đình Dư đã đi vào lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam khi nói về tư thế của nhà báo, phóng viên Quân đội: “Người chiến sĩ có thể đứng bắn, quỳ bắn, nằm bắn, còn phóng viên chúng tôi lúc này chỉ có thể đứng thẳng trên chiến hào, dùng vũ khí là máy ảnh, bút máy ghi lại chiến công của đồng đội và tội ác của quân thù!”.

Hình ảnh Báo Quân đội nhân dân xuất bản tại Mặt trận Điện Biên Phủ xuất hiện tại Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, tháng 6-2025. Ảnh: TUẤN HUY

Sau ngày đất nước hòa bình, thống nhất và đặc biệt là thời kỳ đổi mới, Báo QĐND đã thực hiện tốt vai trò định hướng tư tưởng, thông tin, tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực quân sự, quốc phòng; đấu tranh với các quan điểm sai trái, chống âm mưu "diễn biến hòa bình" và các biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa". Báo phản ánh sinh động cuộc sống, chiến đấu, lao động, sản xuất của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân, góp phần củng cố niềm tin, khơi dậy tinh thần yêu nước, ý chí cách mạng, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Phát biểu khi đến thăm và làm việc với Báo QĐND ngày 19-10-2015, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (1944-2024) nhấn mạnh: “Báo QĐND thực sự là tờ báo anh hùng của QĐND Việt Nam anh hùng và dân tộc Việt Nam anh hùng. Đây là tờ báo quan trọng, không thể thiếu trong hệ thống báo chí cách mạng Việt Nam; một trong những tờ báo chính trị hàng đầu của đất nước, của Quân đội, có uy tín và bản sắc riêng".

Không ngừng đổi mới nhưng kiên định, giữ vững bản sắc

“Uy tín” và “bản sắc” là những tài sản vô giá của Báo QĐND. Trong bất luận hoàn cảnh nào, Báo QĐND luôn là người chiến sĩ trung kiên trên mặt trận tư tưởng chính trị, luôn kiên định về chính trị, theo đúng quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước và thực hiện tốt những nghị quyết, chỉ đạo trực tiếp của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam. Báo thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích và giữ bản sắc của tờ báo chính trị, tờ báo Đảng trong Quân đội. Cùng với chất chính trị, Báo QĐND còn là tờ báo đầy chất văn hóa, với nhiều nhà văn, nhà thơ, họa sĩ nổi tiếng, ví như thế hệ kháng chiến chống Pháp là Thâm Tâm, Thôi Hữu..., thế hệ kháng chiến chống Mỹ là Anh Ngọc, thế hệ sau này là Đỗ Trung Lai, Trần Anh Thái, Hồng Thanh Quang... với nhiều tác phẩm thơ ca nổi tiếng, được đưa vào sách giáo khoa phổ thông, nhiều người đã được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật. Tháng 9 vừa qua, 3 họa sĩ từng công tác tại Báo QĐND là Mai Văn Hiến, Nguyễn Bích và Dương Hướng Minh vinh dự được đặt tên đường tại phường Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên.

Tờ báo vinh dự được Bác Hồ đặt tên là QĐND, dòng chữ “Vì nhân dân phục vụ!” được đặt trên cả tên tờ báo ở măng-sét. Do đó, Báo QĐND dứt khoát phải phục vụ tốt nhu cầu thông tin của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân. Báo phải chủ động tìm đến độc giả, cung cấp thông tin về những vấn đề độc giả quan tâm.

Đại biểu các thế hệ nhà báo Báo Quân đội nhân dân gặp mặt kỷ niệm 75 năm Ngày truyền thống. Ảnh: TUẤN HUY

Trong bối cảnh hiện nay, Báo QĐND phải đổi mới thì mới thực hiện tốt được vai trò của cơ quan truyền thông chủ lực, đa phương tiện, định hướng dư luận. Đó là vì, mạng xã hội đang trở thành một thế lực thông tin cạnh tranh gay gắt với báo chí chính thống, cùng với đó, các nền tảng truyền thông quốc tế tạo ra áp lực cạnh tranh lớn về tốc độ, tính hấp dẫn và khả năng tiếp cận độc giả.

Thị hiếu của độc giả trẻ đòi hỏi Báo QĐND phải tích cực đổi mới cách tiếp cận, ứng dụng các công nghệ mới. Với sự quan tâm của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam, Báo QĐND đã thực hiện chuyển đổi số toàn diện, từ nội dung đến hình thức, phương thức làm báo, phương thức tiếp cận độc giả. Báo đã xây dựng hệ thống truyền thông đa phương tiện, đa nền tảng, kết hợp báo in, báo điện tử và các nền tảng số hiện đại. Báo in vẫn được xem như văn bia, là trang sử của thế hệ hôm nay, không chỉ có ý nghĩa phổ biến thông tin mà còn có ý nghĩa lưu trữ thông tin vô cùng quý giá.

Báo điện tử có thế mạnh công nghệ số, đưa thông tin đa phương tiện, dễ dàng tiếp cận độc giả hơn. Báo QĐND điện tử đã thu hút lượng lớn độc giả với các bài viết, video, infographic và podcast chất lượng cao. Báo đã chủ động phát triển nội dung trên các nền tảng mạng xã hội như YouTube, Facebook, TikTok, Zalo... Báo cũng tập trung triển khai các sản phẩm báo chí sáng tạo, báo chí dữ liệu với việc ứng dụng các công nghệ hiện đại. Báo đã sớm ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn để tối ưu hóa nội dung, dự đoán xu hướng độc giả và cá nhân hóa trải nghiệm người dùng.

Đại biểu tặng hoa nghệ sĩ, diễn viên tham gia Tổng kết và trao giải Cuộc thi viết “Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới” lần thứ 4 do Báo Quân đội nhân dân và Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp tổ chức, tháng 5-2025. Ảnh: TUẤN HUY

Trong cuộc cạnh tranh thông tin với mạng xã hội, Báo QĐND tự tin giành và giữ được độc giả cho mình. Mạng xã hội không thể thay thế được thông tin báo chí, bởi bản chất, vai trò, trách nhiệm thông tin của báo chí và mạng xã hội là khác nhau. Trong thế giới hỗn mang thông tin của mạng xã hội, người dùng sẽ không biết rõ đúng-sai, thật-giả. Do đó, báo chí vẫn luôn là chỗ dựa vững chắc về thông tin cho xã hội, là công cụ thông tin của Đảng, Nhà nước. Với những người làm báo Báo QĐND, tính chính xác, chân thực, độ tin cậy của thông tin là vấn đề có tính sống còn.

Công nghệ rất quan trọng, tuy nhiên, Báo QĐND luôn xác định con người mới là chủ thể, là trung tâm. Con người là đối tượng để Báo phục vụ và chất lượng nhân lực mới là yếu tố quyết định sự phát triển của tờ báo. Vừa qua, trong nền báo chí Việt Nam xuất hiện một xu hướng làm báo quá đề cao, quá lạm dụng AI. Tuy nhiên, kết quả làm việc của AI liên quan đến dữ liệu đầu vào tự động trên nền tảng công nghệ nước ngoài, nên nếu sử dụng AI để sản xuất nội dung báo chí thì sẽ khó kiểm soát tốt, nguy cơ sai sót khó lường. Chính vì vậy, những người làm báo Báo QĐND chỉ dùng AI để hỗ trợ, tham khảo, nhưng không lệ thuộc vào AI để sản xuất nội dung, không để AI dẫn dắt.

Lao động báo chí được xác định là một trong những ngành lao động trí não, có khía cạnh tinh hoa. Nhờ AI, lao động báo chí sẽ trở nên nhàn hạ hơn, nhưng chính điều này nếu không được giới hạn sẽ khiến lao động báo chí dễ bị lầm tưởng là thứ lao động giản đơn, người làm báo sẽ tự đào hố chôn mình.

Dù thông minh tới đâu thì AI cũng chỉ là cỗ máy, nó không hề có trái tim, không có rung cảm của con người, không thể đồng cảm với con người và càng không thể thay thế con người trong tác nghiệp báo chí.

Nhận thức rõ điều này, Báo QĐND luôn xác định nâng cao chất lượng tờ báo chính là dựa vào đội ngũ nhân lực làm báo, nên đã chú trọng bồi dưỡng đội ngũ phóng viên, biên tập viên “vừa hồng, vừa chuyên”, có bản lĩnh chính trị, giỏi chuyên môn, thành thạo công nghệ, đồng thời cũng là những người giàu cảm xúc, biết rung cảm trước cái đẹp, bảo vệ cái đúng, cái thiện, phê phán, đấu tranh với cái xấu, cái tiêu cực, suy thoái.

Báo QĐND là tờ báo hai lần được phong tặng danh hiệu anh hùng: Anh hùng LLVT nhân dân và Anh hùng Lao động; được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng-huân chương cao quý nhất của Nhà nước ta. 75 năm kể từ khi ra số báo đầu tiên tới nay, Báo QĐND đã có những bước đổi mới, phát triển không ngừng, nhưng phẩm chất, bản sắc của tờ báo vẫn luôn được giữ vững. Báo QĐND luôn nỗ lực để xứng đáng với sự tin cậy của Đảng, Nhà nước, Quân đội, luôn là người bạn gần gũi, chân thành, quý mến của nhân dân, đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.