Mang theo niềm tự hào khi dẫn chúng tôi tham quan phòng truyền thống của xã, bên những hiện vật, tư liệu của quê hương, đồng chí Nguyễn Văn Trường, nguyên Trưởng ban Văn hóa xã Nghĩa Đồng (xã Đồng Nguyên đổi tên thành Nghĩa Đồng trước khi sáp nhập thành xã Đồng Thịnh) say sưa kể cho chúng tôi về lịch sử hào hùng của Đảng bộ xã. Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, nhân dân xã Đồng Nguyên sống dưới ách thống trị của thực dân phong kiến. Chính quyền tay sai mục ruỗng, tham nhũng, dân không có quyền lợi gì. Người dân nghèo phải chịu sưu cao thuế nặng, đói khát triền miên. Nạn đói năm 1945 khiến 879 người chết, chiếm gần 1/3 dân số toàn xã. Tệ nạn xã hội tràn lan, dân trí thấp, hơn 95% dân mù chữ.

Chiếc xe đạp thồ dùng trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp của xã Đồng Nguyên trưng bày tại phòng truyền thống. 

Trong bối cảnh ấy, tinh thần yêu nước trong dân nổi dậy mạnh mẽ, các tổ chức Việt Minh đã bí mật gây dựng cơ sở cách mạng, kết nạp đảng viên, tổ chức tuyên truyền, huấn luyện, vận động nhân dân đấu tranh. Tháng 5-1945, sau khi Tỉnh ủy họp nghiên cứu Chỉ thị “Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” và chỉ đạo các địa phương chờ đợi thời cơ hành động, một số thanh niên trong xã đã thành lập hội tập võ, tập vật, mua sắm dao găm, kiếm, giáo, mác để tập luyện chờ thời cơ. Ngày 21-8-1945, nhân dân Đồng Nguyên sục sôi khí thế cách mạng, hàng nghìn người dân mang theo cờ đỏ sao vàng, giáo mác, gậy gộc, nổi dậy biểu tình, hô khẩu hiệu chống Nhật-Pháp, giành chính quyền. Ngay sau khi chính quyền tay sai tan rã, Ủy ban cách mạng lâm thời xã được thành lập, tổ chức chia ruộng đất, phát động sản xuất, khai hoang phục hóa, mở lớp xóa mù chữ, xây dựng lực lượng tự vệ... Đời sống nhân dân từng bước được cải thiện, thể hiện rõ sức mạnh đoàn kết và tinh thần làm chủ của nhân dân sau cách mạng.

Thực hiện Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tháng 10-1947, Chi bộ Đảng xã Đồng Nguyên ra nghị quyết vận động toàn dân tham gia kháng chiến. Nhân dân tích cực góp rơm, gậy tre lên Nam Định phục vụ tiêu thổ kháng chiến, đắp ụ đất chặn xe cơ giới trên tỉnh lộ 56, đê sông Đào; quyên góp vàng cho quỹ kháng chiến, đồng để đúc vũ khí.

Tháng 3-1950, trước vòng vây đồn bốt dày đặc của địch, Chi bộ Đảng của xã đã lãnh đạo nhân dân rào làng kháng chiến, toàn xã đồng lòng tuyên thệ không hàng giặc, không theo giặc. Từ thôn đến liên thôn, hệ thống rào tre, hầm hào chiến đấu, đường thông ngõ ngách được thiết lập khép kín, tạo thành thế liên hoàn phòng thủ vững chắc. Nhờ vị trí chiến lược, Đồng Nguyên trở thành căn cứ kháng chiến trọng yếu của huyện và tỉnh. Nơi đây là điểm đóng quân của Đại đội 33, Đại đội 91 của tỉnh; Trung đội 45, Trung đội 90 của huyện; đồng thời là trạm trung chuyển của đường dây 90 tiếp tế vũ khí, lương thực cho các địa phương phía Nam tỉnh.

Với những chiến công xuất sắc trong rào làng, giữ đất, bảo vệ căn cứ cách mạng, xã Đồng Nguyên được Tỉnh ủy Nam Định (cũ) trao tặng bức trướng “Đồng Nguyên bất khuất”. Ngày 22-12-2000, Đảng bộ và nhân dân xã vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp.

Đồng chí Vũ Văn Điệp, Phó bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Đồng Thịnh cho biết: Việc kế thừa truyền thống cách mạng trước hết là nhận thức sâu sắc giá trị lịch sử, tinh thần yêu nước và ý chí kiên cường của cha ông. Những năm qua, địa phương chú trọng phát triển kinh tế gắn với bản sắc truyền thống, bảo tồn di sản văn hóa-lịch sử, đẩy mạnh phong trào thi đua, đầu tư cho giáo dục để xây dựng quê hương ngày càng văn minh, giàu đẹp, xứng đáng với truyền thống cha ông để lại.

Bài và ảnh: PHẠM THỨ

* Mời bạn đọc vào chuyên mục 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2-9 xem các tin, bài liên quan.