Những công trình ấn tượng

Sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, đất nước bước vào thời kỳ đổi mới. Kinh tế tăng trưởng, đời sống của nhân dân được cải thiện, chính trị-xã hội ổn định, quan hệ đối ngoại và vị thế của Việt Nam ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế. Từ đầu thập niên 1990, nhiều tổ chức tiền tệ thế giới và khu vực, nhiều quốc gia đã hỗ trợ Việt Nam xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông. Chúng ta đã cải tạo, nâng cấp toàn tuyến Quốc lộ 1 từ Lạng Sơn đến Cà Mau. Đường Hồ Chí Minh có điểm đầu tại Pác Bó (Cao Bằng), điểm cuối tại Đất Mũi (Cà Mau) đã nối thông toàn tuyến. Các tuyến đường liên tỉnh cũng được đầu tư nâng cấp. Trong hàng loạt dự án giao thông đã hoàn thành, một số công trình được coi như điểm nhấn về đổi mới sáng tạo, đột phá kỹ thuật, công nghệ xây dựng, có ý nghĩa đặc biệt về kinh tế, đồng thời mang các giá trị nhân văn, khơi dậy niềm tự hào trong mỗi người dân.

Cầu Bãi Cháy (Quảng Ninh), công trình tiêu biểu về cầu dây văng một mặt phẳng dây. Ảnh: QUỐC TRUNG

Trước hết là cầu Mỹ Thuận. Có lẽ mỗi người dân Đồng bằng sông Cửu Long không thể quên được ngày 21-5-2000, ngày khánh thành cầu Mỹ Thuận bắc qua sông Tiền, nối liền hai tỉnh Tiền Giang (nay là tỉnh Đồng Tháp) và Vĩnh Long. Hàng nghìn đời nay, người dân vật vã qua sông Tiền bằng thuyền, phà với thời gian chờ đợi hàng giờ đồng hồ dưới cái nóng rát của vùng sông nước. Khi cầu Mỹ Thuận đưa vào khai thác, tất cả đã thành quá khứ. Người dân tham dự ngày khánh thành đông nghẹt và tắc kín đoạn đường hai phía đầu cầu. Sự hân hoan của người dân không chỉ vì giấc mơ nghìn đời của họ nay đã thành sự thật mà còn bởi cầu Mỹ Thuận là công trình dây văng hai mặt phẳng dây có khẩu độ lớn nhất lần đầu tiên được xây dựng ở nước ta, có dáng kiến trúc đẹp, tô thêm vẻ kỳ vĩ của sông Tiền.

Công trình ấn tượng cần nhắc tới là hầm đường bộ xuyên núi qua đèo Hải Vân, nối tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) và TP Đà Nẵng. Công trình được chính thức khởi công ngày 27-8-2000 và ngày 5-6-2005 được Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải chính thức cắt băng khánh thành, đưa vào sử dụng. Hầm Hải Vân dài 6.280m, trở thành hầm đường bộ dài nhất Đông Nam Á thay thế cho đường đèo Hải Vân với nhiều khúc cua nguy hiểm và là giải pháp thân thiện với môi trường khi quy mô các tuyến đường lớn hơn do lưu lượng xe ngày càng tăng. Hầm Hải Vân 1 theo phân kỳ đầu tư chỉ có một ống hầm, tổ chức giao thông hai chiều. Một hầm kích thước nhỏ được đào cách 35m làm hầm thoát nạn. Cùng với sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, năm 2015, hầm Hải Vân 1 đã có dấu hiệu mãn tải và năm 2016, Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) đã đồng ý cho Công ty Cổ phần Tập đoàn Đèo Cả nâng cấp hầm Hải Vân 1 và đầu tư xây dựng hầm Hải Vân 2 nằm song song với hầm Hải Vân 1. Ngày 11-1-2021, hầm đường bộ Hải Vân 2 được chính thức đưa vào khai thác, tạo thành hệ thống hầm Hải Vân gồm hai ống hầm lưu thông hai chiều độc lập trong mỗi ống.

Công trình cầu dây văng một mặt phẳng dây có khẩu độ dài nhất thế giới là cầu Bãi Cháy, nối Bãi Cháy và Hạ Long qua vịnh Cửa Lục (Quảng Ninh). Ngày 2-12-2006, cầu Bãi Cháy chính thức được khánh thành, đưa vào sử dụng. Cầu có những đòi hỏi rất cao về kỹ thuật và mỹ thuật. Kiến trúc của cầu tạo điều kiện để thưởng ngoạn được các giá trị của di sản vịnh Hạ Long và là một công trình tôn thêm các giá trị của di sản.

Hầm xuyên Đèo Cả nối tỉnh Phú Yên (nay là tỉnh Đắk Lắk) và tỉnh Khánh Hòa là biểu tượng của đổi mới sáng tạo toàn diện từ công nghệ, thiết bị, vật liệu đến tổ chức quản lý, cơ chế chính sách, mô hình đầu tư và quản lý-vận hành. Đây là công trình hầm xuyên núi lớn thứ hai (dài 4.125m) sau hầm Hải Vân, nhưng hoàn toàn do người Việt Nam đầu tư theo phương thức đối tác công-tư (PPP), được khởi công năm 2012 và khánh thành ngày 21-8-2017. Hầm Đèo Cả cũng là công trình hầm đường bộ xuyên núi đầu tiên ở nước ta có hai ống hầm dành cho các xe lưu thông hai chiều độc lập với tốc độ 80km/giờ. Công trình hầm đã đáp ứng mọi tiêu chí khắt khe theo chỉ dẫn kỹ thuật về chất lượng công trình và các yêu cầu về an toàn giao thông. Đưa vào khai thác từ năm 2017, hàng triệu lượt xe lưu thông qua hầm đều bảo đảm an toàn tuyệt đối. Thông qua công trình này, người Việt cũng làm chủ công nghệ đào hầm mới của Áo (NATM) và nay đã cải tiến để có thể tăng năng suất hơn 30% so với công nghệ được chuyển giao. Từ công trình này, công nghệ xây dựng hầm xuyên núi không còn là một lĩnh vực chỉ người nước ngoài mới thực hiện được. Hơn 30km đường hầm xuyên núi của các tuyến đường cao tốc đều do người Việt Nam thiết kế, thi công và vận hành an toàn tuyệt đối.

Sự lớn mạnh về đội ngũ

Sự phát triển hạ tầng giao thông không chỉ là những công trình mang lại giá trị to lớn cho đất nước, mà ngành giao thông đã xây dựng được đội ngũ nhân sự ngày càng trưởng thành và lớn mạnh. Những công trình giao thông được xây dựng trong giai đoạn 1990-2010 phần nhiều mang dấu ấn của người nước ngoài. Bạn bè quốc tế đã mang đến Việt Nam những giải pháp thiết kế mới nhất, công nghệ thi công và vật liệu hiện đại nhất. Giá trị của con người Việt Nam là sự khiêm tốn học hỏi một cách nghiêm túc và chúng ta đã sớm làm chủ về thiết kế, công nghệ, thi công. Chỉ sau thời gian ngắn khi cầu Mỹ Thuận hoàn thành, chúng ta đã tự thiết kế và tổ chức thi công thành công cầu Rạch Miễu là cầu dây văng hai mặt phẳng dây. Cầu bắc qua sông Gianh bê tông cốt thép có khẩu độ 120m thi công bằng phương pháp đúc hẫng do người Pháp thiết kế được giới chuyên môn ca ngợi về kiến trúc và giải pháp kết cấu. Sau đó, các kỹ sư Việt Nam đã thiết kế và người Việt Nam tự thực hiện nhiều công trình cầu bê tông cốt thép thi công đúc hẫng có giá trị kỹ thuật, mỹ thuật, điển hình như cầu Vĩnh Tuy ở Hà Nội.

 Đường dẫn và hầm đường bộ Hải Vân nối TP Huế và TP Đà Nẵng. Ảnh: QUỐC TRUNG

Với khát khao và niềm tin mãnh liệt vào trí tuệ Việt cùng các cơ chế, chính sách cởi mở của Đảng, Nhà nước, người Việt Nam đã đứng ra làm chủ đầu tư, tổ chức quản lý, thực hiện thành công hầm xuyên Đèo Cả hiện đại, tạo cột mốc quan trọng cho các công trình hầm đường bộ xuyên núi. Sau cao tốc đạt chuẩn đầu tiên nối TP Hồ Chí Minh và Trung Lương dài khoảng 40km, chúng ta đã thiết kế và thi công gần 3.000km đường cao tốc. Nhiều công trình qua các vùng đồi núi, đất yếu, các khu vực khó khăn về kỹ thuật, nguyên vật liệu, nhưng chúng ta đã làm chủ các kỹ thuật, xử lý thành công mọi tình huống. Ngoài các công trình đầu tư của Nhà nước, không thể không nhắc tới các công trình đầu tư theo phương thức PPP như các cao tốc Bắc Giang-Lạng Sơn, Trung Lương-Mỹ Thuận, Hạ Long-Vân Đồn, Vân Đồn-Móng Cái, Nha Trang-Cam Lâm, Cam Lâm-Vĩnh Hảo. Khai thác được những lợi thế của phương thức PPP đã gia tăng thêm sự lớn mạnh của các doanh nghiệp tư nhân tham gia xây dựng công trình giao thông ở nước ta.

Những thách thức phía trước

Một trong những thách thức lớn nhất đối với ngành giao thông là mục tiêu hoàn thành 5.000km đường bộ cao tốc vào năm 2030. Đường cao tốc là loại công trình giao thông cấp đặc biệt. Điều kiện tự nhiên của mỗi vùng khác nhau và thiết kế đường cao tốc cũng cần đầu tư cho công tác khảo sát, để mỗi cung đường phải là công trình thân thiện với môi trường. Đối với các dự án cao tốc có tuyến đi qua những vùng núi cao, địa chất phức tạp, khi “gặp núi thì phải mở hầm xuyên núi” chứ không thể “bạt núi” để mở đường. Khi tuyến "qua thung lũng thì làm cầu" chứ không lấp nơi tụ thủy, ngăn chặn dòng chảy. Chúng ta phải chọn các công nghệ hoặc giải pháp công trình hiện đại, thân thiện với môi trường, việc không “can thiệp thô bạo” vào tự nhiên còn có giá trị rất lớn về phát triển bền vững mà không thể đo đếm bằng tiền. Khi làm cao tốc tại các vùng đất phía Nam với tầng đất yếu rất dày và phải xử lý nền mất nhiều thời gian, việc lựa chọn phương án cầu cạn cho một số đoạn tuyến cũng cần được xem xét. Giá thành đầu tư cho cầu cạn có thể cao hơn nhưng mang lại hiệu quả tổng thể về nhiều mặt.

Một thách thức phía trước là Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam và các công trình đường sắt đô thị. Bên cạnh đó còn có các cảng hàng không lớn như sân bay quốc tế Long Thành, các cảng biển quốc tế, cảng biển ven bờ... Các công trình này đều là thách thức của đổi mới sáng tạo, để người Việt tiếp tục đóng góp trí tuệ, khát vọng vì một hệ thống hạ tầng giao thông hiện đại, tạo không gian phát triển mới cho đô thị, khu công nghiệp, dịch vụ, du lịch và quỹ đất được khai thác hiệu quả. Hệ thống hạ tầng giao thông thực sự tạo không gian phát triển theo hướng bền vững, tạo động lực lan tỏa, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội cho các vùng miền, địa phương trên cả nước.

PGS, TS TRẦN CHỦNG, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam; nguyên Cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng (Bộ Xây dựng)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2-9 xem các tin, bài liên quan.