Bên cạnh đó, sự thay đổi về tổ chức và sự cắt giảm về các nguồn lực viện trợ quốc tế ảnh hưởng tiêu cực đến công tác phòng, chống HIV/AIDS. Tại hội thảo "Hướng dẫn tiếp nhận, quản lý, sử dụng và thanh quyết toán thuốc ARV nguồn BHYT năm 2019" các tỉnh phía Bắc, ngày 20-11, bà Ritu Singh, Giám đốc chương trình Y tế thuộc Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ tại Việt Nam (USAID) đã dành cho báo chí cuộc trao đổi về vấn đề này.
Phóng viên: Bà đánh giá thế nào về nỗ lực của Việt Nam trong kiểm soát dịch HIV/AIDS?
Bà Ritu Singh: Việt Nam là nước đầu tiên ở khu vực Đông Nam Á cam kết nhanh chóng đạt được mục tiêu 90-90-90 do UNAIDS khởi xướng. Theo đó, 90% người nhiễm HIV biết tình trạng nhiễm HIV của mình, 90% số người biết tình trạng nhiễm HIV được điều trị thuốc kháng vi-rút, và 90% số người điều trị đạt được ngưỡng ức chế tải lượng vi-rút.
Việt Nam đã làm rất tốt việc kiểm soát dịch HIV. Dịch HIV ở VIệt Nam hiện tập trung vào một số nhóm nguy cơ cao như nhóm người nghiện ma túy, phụ nữ mại dâm và quan hệ tình dục đồng giới. Tỷ lệ lây nhiễm HIV trên cả nước đã giảm đáng kể trong suốt một thập kỷ qua, nhưng vẫn còn nhiều quan ngại về tình trạng nhiễm HIV gia tăng ở các nhóm nguy cơ cao đặc biệt là nam quan hệ tình dục đồng giới ở các khu vực thành thị như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh và các đô thị lân cận.
Chính phủ Việt Nam cam kết tiếp tục triển khai mạnh mẽ các mô hình và sáng kiến nhằm kiểm soát dịch HIV. Ví dụ như mô hình điều trị thay thế nghiện chất bằng Methadone, giúp giảm đáng kể sự lây nhiễm HIV trong cộng đồng nhóm nghiện ma túy. Gần đây nhất, Chính phủ Việt Nam đã thí điểm mô hình Prep - điều trị dự phòng trước lây nhiễm để ngăn ngừa lây nhiễm ở các nhóm có nguy cơ cao nhất.
Việt Nam đã triển khai mô hình phòng chống dịch dựa trên mối quan hệ đối tác chặt chẽ giữa Chính phủ với các tổ chức cộng đồng. Các tổ chức và nhóm cộng đồng này hiểu rõ và có thể tiếp cận các nhóm đích và là hạt nhân trong việc tìm kiếm các ca nhiễm mới và kết nối họ với các dịch vụ điều trị.
Việt Nam cũng đi đầu trong việc đạt được ức chế tải lượng vi-rút hơn 93%. Đây là một kết quả tuyệt vời, bởi nếu người bệnh đạt được ngưỡng ức chế tải lượng vi-rút thì khả năng lây nhiễm vi-rút ra cộng đồng là bằng không.
Phóng viên: Xin bà chia sẻ một số kinh nghiệm quốc tế về chi trả điều trị ARV thông qua bảo hiểm y tế và làm thế nào để triển khai hiệu quả?
Bà Ritu Singh: Trên thế giới rất ít các quốc gia sử dụng bảo hiểm y tế để chi trả cho dịch vụ điều trị HIV, mà phần lớn là dùng tiền thuế để trợ cấp miễn phí điều trị cho bệnh nhân HIV. Trong 15 nước có tỷ lệ lây nhiễm cao nằm trong chương trình PEPFAR hỗ trợ, Việt Nam là nước duy nhất và đi đầu trong việc sử dụng nguồn lực trong nước thông qua bảo hiểm y tế để hỗ trợ các dịch vụ điều trị HIV cho người dân. Có được điều này là nhờ có sự cam kết mạnh mẽ của Chính phủ đối với chăm sóc y tế nói chung và HIV nói riêng.
Chính phủ Việt Nam đã cam kết đạt được bao phủ y tế toàn dân vào năm 2020; huy động nguồn lực trong nước và giảm phụ thuộc vào nguồn tài trợ nước ngoài cho công tác phòng phòng chống HIV; sử dụng bảo hiểm y tế như là cơ chế tài chính bền vững cho điều trị thuốc kháng vi-rút ở VIệt Nam.
Tính đến thời điểm này, Chính phủ Việt Nam đã đạt được các kết quả rất khả quan: Số bệnh nhân HIV tham gia bảo hiểm Y tế tăng từ 40% trong năm 2014 lên 89% năm 2018, tăng hơn gấp đôi trong khoảng 4-5 năm trở lại đây. Đến tháng 1-2019, bảo hiểm Y tế bắt đầu được sử dụng để chi trả cho khoảng 48,000 bệnh nhân HIV với chi phí dành cho thuốc ARV từ nguồn bảo hiểm là khoảng 6 triệu USD. Trong thời gian 2-3 năm tới, bảo hiểm sẽ là nguồn lực chính chi trả các chi phí điều trị cho toàn bộ bệnh nhân HIV có tham gia bảo hiểm y tế.
Việt Nam là nước dẫn đầu trong công tác này và là mô hình cho các quốc gia khác học tập. Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tự hào được hợp tác và đồng hành với Bộ Y tế và Bảo hiểm Xã hội Việt Nam tiếp tục triển khai và hiện thực hóa việc thanh toán các dịch vụ điều trị HIV thông qua bảo hiểm y tế. Bước tiếp theo sẽ là đưa một số dịch vụ dự phòng HIV vào gói dịch vụ y tế cơ bản được thanh toán qua bảo hiểm y tế.
PV: Trân trọng cảm ơn bà!
THÁI SƠN (ghi)