Nếu mất niềm tin vào vắc-xin thì hậu quả thực sự khó lường

Y tế thế giới coi vắc-xin là một trong những thành tựu quan trọng nhất, là biện pháp hữu hiệu nhất để chủ động phòng, chống các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Ở Việt Nam, thành công của công tác tiêm chủng mở rộng đã đem lại hiệu quả rõ rệt, làm thay đổi về cơ bản cơ cấu bệnh tật ở trẻ em.

Không có vắc-xin an toàn tuyệt đối

Thông tin về hai trẻ ở Nam Định tử vong sau khi tiêm vắc-xin ComBE Fvie vào cuối tháng 12-2018; gần đây, ngày 9-1 lại thêm trường hợp trẻ ở Thạch Thất (Hà Nội) tử vong sau khi tiêm vắc-xin khiến nhiều bậc phụ huynh lo ngại, dù hội đồng chuyên môn đã kết luận là không liên quan đến tiêm chủng. Tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2019 của Bộ Y tế, Phó thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đã nhấn mạnh, ngành y "nếu để người dân mất niềm tin vào vắc-xin thì hậu quả thực sự khó lường...".

Nhận xét về vắc-xin, PGS, TS Dương Thị Hồng, Phó viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, khẳng định, không có vắc-xin nào an toàn tuyệt đối. Vì vắc-xin cũng như thuốc, thực phẩm, có thể gây phản ứng, dị ứng trên những cơ địa nhất định. Càng tiêm vắc-xin với số lượng lớn, tỷ lệ phản ứng sẽ càng nhiều chứ không phải ít đi, nhưng tỷ lệ bệnh tật sẽ giảm. Tiêm vắc-xin là biện pháp hữu hiệu nhất dự phòng các bệnh truyền nhiễm. Nếu trẻ không tiêm vắc-xin sẽ để lại những hậu quả hết sức nặng nề. “Năm 2013, khi có những lo ngại về phản ứng sau tiêm chủng, toàn quốc đã tạm dừng tiêm vắc-xin Quinvaxem 5 tháng để đánh giá phản ứng sau tiêm. Hậu quả là năm 2014, số trẻ mắc ho gà tăng mạnh. Ngoài ra, do người dân lo ngại tiêm chủng nên dịch sởi cũng bùng phát trong năm 2014, khiến hơn 140 trẻ tử vong. Vai trò của vắc-xin với các bệnh truyền nhiễm là vô cùng quan trọng; các bậc cha mẹ không nên vì những tin đồn thất thiệt mà không cho trẻ đi tiêm”, PGS, TS Dương Thị Hồng cảnh báo.

Ngay sau khi Bộ Y tế triển khai tiêm vắc-xin ComBE Five thay thế vắc-xin Quivaxem, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến đã rất sát sao trong việc kiểm tra chất lượng cũng như công tác tiêm chủng vắc-xin mới. Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến đã trực tiếp đi kiểm tra công tác tiêm chủng cho trẻ tại Trạm Y tế xã Phú Nghĩa (Chương Mỹ, Hà Nội). Tại đây, Bộ trưởng Bộ Y tế bày tỏ vui mừng khi 100% trẻ em tại xã đã được các bà mẹ đưa đi tiêm vắc-xin ComBE Five. Điều này chứng tỏ người dân đã đặt niềm tin vào vắc-xin, vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng của Việt Nam.

Bộ trưởng Bộ Y tế khẳng định, ngành y tế đang cố gắng hết sức để đạt tỷ lệ tiêm chủng cao nhất, an toàn nhất đối với các cháu. "Chúng ta theo dõi chặt, không hoang mang, không quá căng thẳng, nhưng cũng không chủ quan. Tỷ lệ tử vong của trẻ dưới một tuổi ở Việt Nam trung bình một ngày khoảng 20-30 trẻ do nhiều nguyên nhân, như: Sặc sữa, viêm phổi, tử vong không rõ nguyên nhân khi ngủ... có thể trùng hợp ngẫu nhiên ở thời gian tiêm chủng. Chúng ta phải theo dõi chặt, phát hiện nguy cơ sớm, đưa trẻ đi bệnh viện kịp thời sẽ bảo đảm an toàn cho trẻ", Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến nhấn mạnh.

Đặt niềm tin vào vắc-xin vì sức khỏe cộng đồng

Hơn 30 năm triển khai, thành công của Chương trình Tiêm chủng mở rộng mang lại những thành tựu to lớn, góp phần làm thay đổi cơ cấu bệnh tật tại Việt Nam. Việt Nam đã thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000, giảm hàng trăm lần số mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm phổ biến khác trong tiêm chủng mở rộng. Việt Nam là quốc gia đã đạt mục tiêu loại trừ uốn ván sơ sinh vào năm 2005. Với việc duy trì tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ, các mũi vắc-xin trong tiêm chủng mở rộng cho trẻ dưới một tuổi đạt hơn 95%, Việt Nam đang tiến tới mục tiêu giảm tỷ lệ mắc viêm gan B ở trẻ dưới 5 tuổi xuống 1% và loại trừ bệnh sởi vào năm 2020.

Hiện nay, Việt Nam là một trong 42 quốc gia có thể sản xuất được vắc-xin và là một trong 39 quốc gia được WHO công nhận quản lý vắc-xin đạt chuẩn quốc tế. Mỗi năm, hàng triệu trẻ em Việt Nam được bảo vệ trước các bệnh dịch nguy hiểm với hàng chục triệu mũi tiêm an toàn.

PGS, TS Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng cho biết, thông thường, mỗi cá thể phản ứng với vắc-xin ở các mức độ khác nhau; hầu hết chỉ có các phản ứng nhẹ như sốt, sưng đau tại chỗ tiêm và tự khỏi trong 24 giờ. Tuy nhiên, một số rất ít cơ thể lại có phản ứng mạnh với vắc-xin, như sốt cao, co giật, quấy khóc kéo dài, tím tái, thậm chí là sốc phản vệ, tử vong. Chính vì vậy, trong thực tế, nhiều trường hợp tiêm cùng một lô vắc-xin, thậm chí tiêm cùng một lọ vắc-xin lại có trẻ có phản ứng rất nghiêm trọng, trong khi tất cả trẻ khác hoàn toàn bình thường. Đó là do phản ứng cá thể cơ địa của từng trẻ với vắc-xin chứ không phải do chất lượng vắc-xin. Việc kết luận các nguyên nhân trẻ tử vong sau khi tiêm vắc-xin cần sự nghiên cứu, đánh giá nghiêm túc, công tâm từ phía các bác sĩ, chuyên gia, không thể đưa ra những suy luận cảm tính để từ đó gây ra những hoang mang hoặc hiểu lầm không cần thiết, ảnh hưởng xấu đến sự miễn dịch chung của cả cộng đồng.

DIỆP CHÂU