Trước đó, tại Hội nghị triển khai công tác phòng, chống dịch bệnh khu vực phía Nam, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cũng đã nhấn mạnh ý kiến chỉ đạo của Bộ Y tế: “Phải kiểm soát chặt chẽ dịch bệnh; chính quyền địa phương phải chủ động vào cuộc, phối hợp với ngành y tế để kịp thời khống chế, xử lý hiệu quả khi có dịch bệnh xảy ra...".
Nguy cơ bùng phát dịch bệnh
Cùng đoàn công tác của Bộ Y tế, chúng tôi có mặt tại khu xét nghiệm Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh. Hàng trăm người đủ mọi lứa tuổi đang ngồi chờ đến lượt đăng ký xét nghiệm. Một số bác sĩ, nhân viên y tế đang tư vấn cho bệnh nhân phương pháp phòng ngừa sốt xuất huyết, tay chân miệng, bệnh do vi-rút Zika… Hai mẹ con chị Nguyễn Thúy Loan, 31 tuổi, ngụ tại huyện Định Quán (tỉnh Đồng Nai) đã ngồi đợi hơn 2 tiếng đồng hồ vẫn chưa tới lượt xét nghiệm. Chị Loan cho biết: “Đợt Tết vừa qua, em chồng tôi cùng gia đình từ nước ngoài về quê ăn Tết. Thằng bé nhà tôi cứ quấn quýt đi chơi suốt với cô. Nghe đài, báo nói nhiều đến bệnh Ebola, bệnh do vi-rút Zika nên tôi lo lắng đưa con đến nhờ các bác sĩ tư vấn, kiểm tra...”. Cũng trong ngày, Bệnh viện Nhi Đồng 2 TP Hồ Chí Minh tiếp nhận 2 ca sốt xuất huyết, 1 ca tay chân miệng. Riêng với bệnh do vi-rút Zika, từ đầu năm đến nay cả nước ghi nhận 13 trường hợp…
Các bác sĩ Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh tiêm vắc-xin cho trẻ em.
Theo báo cáo của Bộ Y tế, tình hình dịch bệnh trên thế giới đang diễn biến rất phức tạp, nhất là cúm gia cầm, Ebola, Zika… Trong khi đó, công tác quản lý xuất nhập cảnh ở nước ta chưa thực sự chặt chẽ dẫn tới mầm bệnh có thể phát tán qua sự giao lưu thương mại, du lịch, lao động… là khó tránh khỏi. Năm 2016, cả nước ghi nhận 219 trường hợp mắc bệnh do vi-rút Zika (riêng TP Hồ Chí Minh chiếm hơn 200 ca, số còn lại ở 9 tỉnh Nam Bộ); 110.876 trường hợp mắc sốt xuất huyết (36 ca tử vong); 45.554 trường hợp mắc tay chân miệng (1 ca tử vong). Năm 2017 đã ghi nhận 13 trường hợp mắc Zika và khá nhiều trường hợp bị sốt xuất huyết, tay chân miệng… PGS, TS Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cảnh báo: Nguy cơ bùng phát dịch bệnh là rất cao, kể cả với các bệnh có vắc-xin phòng dịch vẫn ghi nhận rải rác các trường hợp mắc bệnh. Không loại trừ khả năng có thể xảy ra các ổ dịch tại “vùng lõm” có tỷ lệ tiêm chủng thấp và không quản lý tốt đối tượng tiêm chủng. Do vậy, cần thực hiện nghiêm túc các biện pháp kiểm soát, ngăn chặn dịch bệnh đang lưu hành và dịch bệnh mới có thể xâm nhập vào Việt Nam nói chung và các tỉnh Nam Bộ nói riêng trong năm 2017.
Mới đây, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) dự báo, bệnh do vi-rút Zika vẫn là thách thức lâu dài, đòi hỏi phải thiết lập kế hoạch đáp ứng dài hạn, liên tục, đặc biệt là trong bối cảnh tần suất giao lưu, xuất nhập cảnh cao, biến động dân cư mạnh. Tại Việt Nam, dự báo năm 2017 sẽ gia tăng bệnh do vi-rút Zika ở tất cả các tỉnh, thành phố phía Nam, bởi khu vực này thuộc vùng lưu hành của muỗi vằn, ổ bọ gậy.
Chỉ ra nguyên nhân nguy cơ dịch bệnh có thể bùng phát, PGS, TS Phan Trọng Lân, Viện trưởng Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh, cho rằng: Từ đầu năm tới nay, thời tiết mưa nắng thất thường, khí hậu cũng có những thay đổi. Đây là một trong những nguyên nhân làm gia tăng các dịch bệnh trên diện rộng. Với sốt rét, phần lớn những ca bệnh nặng là do các cơ sở y tế phát hiện muộn và chẩn đoán sai bệnh, đặc biệt là tình trạng kháng thuốc sốt rét. Với sốt xuất huyết thì tình trạng chủ quan, phun thuốc diệt muỗi, diệt lăng quăng chưa kịp thời, thiếu chủ động và ý thức phòng bệnh chưa cao là những nguyên nhân chủ yếu dẫn tới dịch bệnh.
Làm gì để ngăn chặn, kiểm soát dịch bệnh?
Kiểm soát dịch bệnh không để bùng phát là mục tiêu mà ngành y tế đặt ra không chỉ cho các địa phương phía Nam. Song, vấn đề là kiểm soát thế nào cho hiệu quả? Trong khi đó, một thách thức cho khu vực phía Nam là tần suất giao lưu đi lại cao, biến động dân cư mạnh lại thuộc vùng lưu hành mầm bệnh. Bác sĩ Nguyễn Trí Dũng, Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng TP Hồ Chí Minh kiến nghị: Để phòng, chống dịch bệnh hiệu quả, ngành y tế cần tiếp tục tăng cường hệ thống giám sát thường xuyên tại cửa khẩu, cơ sở y tế và cộng đồng dân cư; giám sát chặt chẽ những địa bàn được coi là “vùng lõm” để tập trung lực lượng, phương tiện, trang thiết bị y tế… khống chế, cách ly ổ dịch tránh lây lan.
Hàng trăm người đợi xét nghiệm tại Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh.
Thực tế cho thấy, năm 2016 sau thời gian đầu lúng túng khi dịch bệnh bùng phát, TP Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh Nam Bộ đã nhanh chóng triển khai hàng loạt giải pháp khống chế dịch bệnh, nhất là sốt xuất huyết, Zika. Lãnh đạo địa phương trực tiếp xuống kiểm tra tại các địa bàn trọng điểm, chỉ đạo lực lượng chức năng phối hợp xử lý ổ dịch, ưu tiên bảo đảm sức khỏe, tính mạng người dân. Các bệnh viện, trung tâm y tế thành lập đội “phản ứng nhanh” để tăng hiệu quả dập dịch. Tuy nhiên, bệnh do vi-rút Zika và sốt xuất huyết vẫn gia tăng không chỉ ở TP Hồ Chí Minh mà cả ở Đồng Nai, Bình Dương… đỉnh điểm là 3 tháng cuối năm. Cho nên, năm 2017 giải pháp để phòng, chống Zika tại khu vực phía Nam được Bộ Y tế khuyến nghị là, ưu tiên thực hiện giám sát véc tơ nhằm xác định đúng điểm, đúng đích ổ bọ gậy, vùng nguy cơ xảy ra dịch để kịp thời xử lý. Ngành y tế địa phương phải chủ động dự báo tình hình dịch bệnh trên địa bàn, khắc phục triệt để các ổ dịch đã được cách ly. Vấn đề quan trọng nữa là giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường sống, ô nhiễm nước sạch, truyền thông y tế cộng đồng và kinh phí xử lý dịch. Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long khẳng định: Bộ sẽ chỉ đạo ngăn chặn dịch bệnh mới phát sinh và triển khai tiêm chủng đúng kế hoạch, nâng cao tỷ lệ tiêm chủng đạt hơn 95% quy mô huyện, hơn 90% quy mô xã phường, không để thôn, bản trắng về tiêm chủng; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại để sớm phát hiện, quản lý dịch bệnh. Song, chính quyền địa phương cũng cần vào cuộc chỉ đạo kiểm tra, xử lý nghiêm các tập thể, cá nhân sai phạm; chủ động nguồn kinh phí dập dịch xảy ra tại địa bàn, không để dịch xảy ra rồi mới cấp kinh phí.
Ngoài những biện pháp trên, các chuyên gia y tế cũng khuyến cáo người dân tự bảo vệ sức khỏe của mình bằng cách giữ vệ sinh chung, diệt bọ gậy xung quanh nơi ở, mắc màn khi ngủ… Có vậy mới hạn chế được dịch bệnh xảy ra.
Bài và ảnh: HOÀNG THÀNH