Nhói lòng những “bà mẹ trẻ con”

Huyện Krông Pa (Gia Lai), mỗi năm có khoảng 200 cặp tảo hôn và gần 40 cặp hôn nhân cận huyết thống. Nhiều em gái mới tuổi 14, 15 đã nghỉ học để lấy chồng. Đói khổ, nheo nhóc, bế tắc là hoàn cảnh chung của những cặp “vợ chồng trẻ con”. Em Ksor H’Nam ở xã Uar, huyện Krông Pa, năm nay mới 17 tuổi nhưng đã làm vợ được hơn 2 năm và là mẹ của đứa con gần 2 tuổi. Nhìn đứa bé còi cọc, xanh xao vì thiếu dinh dưỡng mà Ksor H’Nam đang bế trên tay, tôi không khỏi chạnh lòng. 

Em Rơ Lan H’Da ở xã Đất Bằng, huyện Krông Pa, cũng có hoàn cảnh tương tự. Lấy chồng lúc mới 16 tuổi và giờ đã có con gái hơn 3 tuổi, sống trong căn nhà tạm bợ khoảng 10m2, phải lo kiếm ăn từng bữa... 

Chúng tôi ghé xã Bar Măih, huyện Chư Sê vào một ngày đầu năm mới, đưa vấn đề tảo hôn trong đồng bào DTTS trao đổi với chị Đinh Nhôm, Chủ tịch Hội LHPN xã, thì nhận được những cái lắc đầu ngao ngán: “Năm 2016, xã chỉ có 12 trường hợp, đến 2017, thống kê chưa đầy đủ đã có hơn 20 trường hợp. Theo Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2015-2025” chúng tôi cũng đã triển khai thực hiện và thành lập 3 câu lạc bộ “Nói không với tảo hôn, không kết hôn cận huyết thống”, nhưng hiệu quả còn thấp”.

Theo số liệu thống kê của Ban Dân tộc tỉnh Gia Lai, năm 2016, toàn tỉnh có 824 cặp tảo hôn và 35 cặp hôn nhân cận huyết thống người đồng bào DTTS, thì đến năm 2017, số cặp tảo hôn đã là 1.339 và 50 cặp hôn nhân cận huyết thống. Những huyện “nóng” về vấn nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống phải kể đến: Krông Pa, Chư Sê, Đức Cơ, Ia Grai, Chư Prông, Chư Pưh, Phú Thiện…

Kiên trì tuyên truyền, vận động

Được sự giúp đỡ của cô giáo Nguyễn Thị Loan, giáo viên Trường THCS Hoàng Hoa Thám, xã Bar Măih, huyện Chư Sê, chúng tôi đến gặp các trường hợp học sinh lớp 8, lớp 9 bỏ học và có ý định kết hôn. Các em đều hồn nhiên “muốn bắt chồng” ở tuổi 14, 15 đã đành, các bậc phụ huynh cũng khuyến khích, động viên con mình nghỉ học ở nhà lấy chồng. Họ xem đó như một “nghĩa vụ” làm cho xong (!).

Chị Gin ở xã Bar Măih, huyện Chư Sê, mẹ của cháu Hi (16 tuổi), nói với chúng tôi: “Nó không đi học nữa đâu, ở nhà lấy chồng thôi. Chỉ chờ bên nhà trai đồng ý nữa là xong”. “Sao bắt cháu lấy chồng sớm vậy?”-Chúng tôi hỏi và nhận được câu trả lời muôn thuở “mẹ truyền con nối” ở vùng đồng bào DTTS. “Nó thích lấy chồng mà. Ở tuổi nó ngày trước tôi cũng lấy chồng rồi”. Hỏi ra thì mới biết, chị Gin cũng chỉ mới hơn 30 tuổi.  

 
 
 

Theo đồng chí KPă Đô, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Gia Lai, nguyên nhân của nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống một phần do những tập tục và nhận thức lạc hậu của người đồng bào DTTS, do hoàn cảnh kinh tế khó khăn, các gia đình muốn con gái mình lấy chồng sớm để có thêm lao động trong nhà. Điều kiện học tập, tham gia các hoạt động văn hóa, xã hội của các em cũng hạn chế, thiếu thốn, nên nhiều em chỉ muốn nghỉ học, lấy chồng, làm rẫy kiếm sống. “Để từng bước loại bỏ vấn nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, các địa phương, đặc biệt là ở cơ sở phải kiên trì tuyên truyền, vận động. Ngoài ra phải xử lý nghiêm theo pháp luật để giáo dục, răn đe và đẩy nhanh công cuộc xây dựng nông thôn mới, không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người đồng bào DTTS” -đồng chí  KPă Đô khẳng định.

Chúng tôi đến xã Bờ Ngoong, huyện Chư Sê, địa phương làm tốt công tác tuyên truyền, vận động loại bỏ vấn nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Đồng chí Nguyễn Đức Tuần, Chủ tịch UBND xã Bờ Ngoong, cho biết: "Bờ Ngoong có 8 làng người DTTS. Năm 2017, toàn xã có 5 cặp tảo hôn, không có hôn nhân cận huyết thống. Đây được xem là một trong những xã có tỷ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ít nhất huyện Chư Sê. Bờ Ngoong trước đây cũng là một "điểm nóng" về nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, nhưng những năm gần đây, chúng tôi kiên trì tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức và hỗ trợ pháp lý cho nhân dân, từng bước tiến tới xóa bỏ hoàn toàn vấn nạn này”.

Ngoài việc triển khai Câu lạc bộ “Nói không với tảo hôn, không kết hôn cận huyết thống” để tập hợp chị em sinh hoạt, xã Bờ Ngoong còn xây dựng kế hoạch, thành lập tổ chuyên trách với sự tham gia của các lực lượng, như: Công an, tư pháp, phụ nữ, cán bộ dân số, đoàn thanh niên, già làng, trưởng thôn… hằng tháng tổ chức tuyên truyền, nói chuyện chuyên đề về Luật Hôn nhân và gia đình, các vấn đề dân số, sức khỏe sinh sản, bà mẹ, trẻ em… Khi phát hiện những trường hợp có ý định kết hôn không đúng pháp luật thì tổ chuyên trách đến tận nhà tuyên truyền, vận động, hỗ trợ pháp lý để đồng bào nhận rõ tác hại và từ bỏ ý định...

NGUYỄN ANH SƠN