Nửa thế kỷ đã trôi qua, giờ về thăm Ngã ba Đồng Lộc, ít ai nghĩ rằng nơi đây từng được mệnh danh là “vùng đất chết”, là “túi bom", "chảo lửa” bởi khu vực thung lũng ngã ba này rộng chưa đầy 50ha nhưng trung bình mỗi mét vuông ở đây phải hứng chịu ít nhất 3 quả bom tấn. Chỉ tính trong tháng 7-1968, ta đã phá 1.780 quả bom địch ném xuống Ngã ba Đồng Lộc. Trong thời điểm chiến sự diễn ra ác liệt tại đây, sự hy sinh kiên cường của 10 cô gái TNXP đã trở thành một trong những biểu tượng thiêng liêng, cao đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam thế kỷ 20.

leftcenterrightdel
Tượng đài Chiến thắng và Tháp chuông Đồng Lộc.

Giờ đây, trên mảnh đất máu lửa năm xưa, sự sống đã hồi sinh bởi màu xanh bạt ngàn của núi rừng, của những đồi ngô, ruộng lúa, vườn rau tràn trề no ấm. Điểm tô cho khung cảnh yên bình của làng quê Đồng Lộc là những di tích, tượng đài, công trình ghi lại một thời chiến tích đầy “máu và hoa”. Đó là quần thể Di tích quốc gia đặc biệt Ngã ba Đồng Lộc. Nổi bật trong quần thể di tích là Tượng đài Chiến thắng Ngã ba Đồng Lộc, với biểu tượng hiên ngang của cô gái TNXP phất cao ngọn cờ trong khói bom lửa đạn, cùng với bộ đội, công nhân giao thông, dân quân du kích… đạp bằng mọi chông gai, vượt qua mọi gian nguy để san đường, lấp hố bom, bắn máy bay địch, phá bom, dẫn đường cho xe qua.

Một trong những không gian tâm linh tại Ngã ba Đồng Lộc mà bất cứ ai qua đây đều dành một nén tâm nhang dành cho người đã khuất, đó là khu mộ của 10 cô gái TNXP. Nằm dưới chân đồi Trọ Voi cao vút thông xanh, 10 ngôi mộ của 10 liệt nữ quanh năm thơm ngát hương hoa. Hy sinh ở tuổi thanh xuân-lứa tuổi đẹp nhất của đời người, những bông hoa trắng trên mỗi ngôi mộ như tấm lòng tinh khôi của các liệt nữ đã làm cho không gian nơi đây như linh thiêng hơn, lắng đọng hơn trong niềm thương nỗi nhớ của mỗi người dân đất Việt khi đứng trước những ngôi mộ này.

Vào thăm Nhà truyền thống TNXP toàn quốc, chúng ta như được trở lại những năm tháng chiến tranh ác liệt, quật cường tại Ngã ba Đồng Lộc qua những hiện vật kháng chiến và có cơ hội tìm hiểu cuộc sống sôi động, đầy chất thép mà cũng rất đỗi lãng mạn của thế hệ cha anh trong thời hoa lửa qua những kỷ vật thân thương. Ngoài những dụng cụ chiến đấu đã góp phần làm nên Chiến thắng Đồng Lộc như xe bò, xe cút kít, máy xúc, máy ủi, ống nhòm, xắc cốt…, người xem còn có những giây phút lắng lòng khi được trực tiếp ngắm nhìn, tìm hiểu những hiện vật quý như: Lá thư của chị Võ Thị Tần, Tiểu đội trưởng Tiểu đội 4, Đại đội 552 (Tổng đội 55) gửi mẹ 5 ngày trước khi hy sinh; lọn tóc thề của chị Võ Thị Tần gửi tặng người yêu Nguyễn Đức Hồng; cuốn nhật ký của chị Trần Thị Hường; chiếc áo của chị Võ Thị Hợi, chị Nguyễn Thị Xuân…

Góp phần làm nên vẻ đẹp thâm trầm, uy nghiêm của quần thể Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc còn có các công trình: Nhà bia tưởng niệm TNXP toàn quốc, Đền thờ Ngã ba Đồng Lộc, Đài tưởng niệm các liệt sĩ ngành giao thông vận tải, Cụm tượng 10 cô gái TNXP Ngã ba Đồng Lộc, Vườn hoa và Đài tưởng niệm nhân dân hy sinh tại Chiến trường Đồng Lộc, Tháp chuông Đồng Lộc… Tiếng chuông hòa bình ngân vang từ Tháp chuông Đồng Lộc như gợi nhớ, nhắc nhở chúng ta không bao giờ được phép lãng quên lịch sử chiến đấu đau thương mà hào hùng của các thế hệ cha anh.

Về thăm Ngã ba Đồng Lộc, chúng ta càng thấm thía giá trị lịch sử của ngã ba đã được “làm bằng xương máu” mà “Nghìn năm sau lịch sử sẽ còn ghi” (Huy Cận), bởi như Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng khẳng định: “Ngã ba Đồng Lộc, một chiến công chói lọi, một địa danh lịch sử oai hùng của Đường Trường Sơn huyền thoại mang tên Bác, mãi mãi trường tồn với non sông đất nước”.

Bài và ảnh: ANH THẢO