Nhưng không phải, bạn đưa tôi về với men say của rượu Kim Sơn và chiều sâu văn hóa tâm linh nơi Nhà thờ Phát Diệm.

Cách Hà Nội khoảng 120km về phía Nam, Nhà thờ chính tòa Phát Diệm (thường gọi là Nhà thờ đá Phát Diệm) là một quần thể rộng khoảng 22ha, được xây dựng chủ yếu bằng đá và gỗ, bắt đầu khởi công vào năm 1875, đến năm 1898 thì cơ bản hoàn thành. Chủ trì xây dựng quần thể kiến trúc này là linh mục Phêrô Trần Lục (còn gọi là cụ Sáu-linh mục ở giáo phận Phát Diệm từ năm 1865). Với trình độ kỹ thuật và điều kiện giao thông của những năm cuối thế kỷ 19, toàn bộ công trình Nhà thờ Phát Diệm làm hoàn toàn thủ công, không có bất cứ máy móc, không có sắt thép, bê tông mà chỉ bằng các vật liệu tự nhiên như vôi, giấy bản, mật. Do thời đó không có xe tải hay tàu, thuyền hiện đại như bây giờ nên hầu hết vật liệu được chất lên bè mảng, chờ thủy triều lên xuống để vận chuyển về Phát Diệm.

leftcenterrightdel
 Nhà thờ Phát Diệm với kiến trúc mái đình truyền thống.

Nét độc đáo của công trình này ở chỗ, dù là nhà thờ Công giáo nhưng được mô phỏng theo những nét kiến trúc đình chùa truyền thống của Việt Nam. Phong cách kiến trúc, không gian thờ tự mang đậm hình ảnh mái đình, ngôi chùa vốn đã ăn sâu vào tiềm thức của người Á Đông nói chung và người Việt Nam nói riêng này tạo nên sự bình an, che chở. Chị Phạm Thị Loan, hướng dẫn viên nhà thờ cho biết: "Cha Trần Lục đã tái hiện thành công những biểu tượng truyền thống tốt đẹp mà ở đó, các tín hữu công giáo vẫn có thể tôn thờ thiên chúa bằng tâm thức của người Việt Nam, vẫn tôn trọng và gìn giữ những phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc. Quần thể Nhà thờ Phát Diệm là một minh chứng sinh động về tính chất hòa hợp và sự hội nhập giữa đạo Công giáo với nền văn hóa kiến trúc của dân tộc, cũng như sự hòa hợp giữa Công giáo với các tôn giáo khác ở Việt Nam".

Là biểu tượng của sự gặp gỡ giữa Công giáo và truyền thống tín ngưỡng của dân tộc Việt Nam, Nhà thờ Phát Diệm còn là điểm tham quan du lịch hấp dẫn của du khách trong nước và quốc tế, là điểm nhấn trong bức tranh toàn cảnh về di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh của quê hương Ninh Bình. Anh Nguyễn Hà Tuyên, một du khách ở quận Hoàn Kiếm, Hà Nội chia sẻ: "Tôi đã được tham quan nhiều công trình nhà thờ Công giáo như Nhà thờ đá Sa Pa (Lào Cai), Nhà thờ Lớn Hà Nội, Nhà thờ chính tòa Nha Trang, Nhà thờ Đức Bà (TP Hồ Chí Minh)… nhưng Nhà thờ đá Phát Diệm thực sự là một công trình kiến trúc độc đáo khi giữa thánh đường của một tôn giáo phương Tây, vẫn thấy thân thuộc hình ảnh mái đình uốn cong, cửa gỗ lim sơn son thếp vàng của những ngôi chùa làng quê Việt".

Công trình di sản này đã góp phần làm phong phú cũng như nâng tầm giá trị của nền kiến trúc cổ truyền, làm tăng giá trị tinh thần đoàn kết lương giáo. Được biết, hiện nay tỉnh Ninh Bình và các nhà nghiên cứu Nhật Bản đang hoàn thiện hồ sơ về kiến trúc Nhà thờ Phát Diệm để đề nghị UNESCO công nhận Nhà thờ Phát Diệm là Di sản văn hóa thế giới.

Bài và ảnh: HOÀI ANH