Di tích cách mạng trên núi Kho

50 năm chiến công, 13 năm đợi chờ

Vượt qua dòng người bon chen lễ cầu dưới chân núi, du khách bước lên đỉnh núi Kho với sự thảng thốt bất ngờ. Người ta hay nói tới sự linh thiêng, vay trả, các báo ứng, duyên ngộ thoáng chốc mà quên đi những hy sinh, những điều cao cả. Người dân Vũ Ninh đáng được ngưỡng mộ hơn điều phê phán về những chụp giật quanh các loại dịch vụ tâm linh, tín ngưỡng. Chứng tích còn kia, ghi chiến công anh hùng của quân và dân Kinh Bắc giờ đã được nhắc đúng và đủ để người đời nghiêng mình kính trọng. 

Tấm bia ghi chiến công hiển hách của Tiểu đoàn 18 anh hùng (Sư đoàn Phòng không 365) trong 3 phút tiêu diệt 5 máy bay Mỹ (trong đó có 3 chiếc rơi tại chỗ), bắt sống 1 giặc lái trong ngày 17-10-1967, cách nay 50 năm. Chiến tích này đã được ghi lại trong cuốn "Lịch sử Quân chủng Phòng không-Không quân" (NXB Quân đội nhân dân, năm 1993). Dưới sự chỉ huy của Tiểu đoàn trưởng Nông Văn Dũng, Tiểu đoàn Pháo phòng không 37 ly đã dùng phương pháp ngắm bắn trực tiếp đánh máy bay bổ nhào tiêu diệt địch và bảo vệ an toàn mục tiêu. Có lẽ lịch sử các chiến lệ trên thế giới hiếm có một trận đánh nào có hiệu suất chiến đấu cao đến thế.

Tấm bia cũng ghi lại sự cống hiến, những hy sinh anh dũng của quân và dân xã Vũ Ninh khi huy động hàng ngàn ngày công cùng bộ đội xây dựng công sự trận địa. Các em thiếu nhi, các cụ bô lão, các nữ dân quân, tự vệ đã tham gia cứu thương, tải đạn, đỡ đần, che chở cho bộ đội. Riêng làng Cổ Mễ đã có 200 người nhập ngũ trong hai cuộc kháng chiến, trong đó có 32 liệt sĩ, 34 thương binh; 3 Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Những hy sinh này đáng được nhắc nhớ một cách trân trọng.

Và đó cũng là điều đau đáu của chính quyền và nhân dân địa phương. Từ năm 2003, các cụ bô lão của làng đã đề nghị Tỉnh ủy Bắc Ninh và Bộ tư lệnh Quân chủng Phòng không-Không quân cho phép xây dựng bia kỷ niệm chiến tích bắn rơi máy bay Mỹ, nhưng do nhiều lý do bất khả kháng nên đến gần đây công trình này mới được thực hiện.

Lão đồng chí Nguyễn Văn Điều, Bí thư Chi bộ khu, dẫn tôi đi thăm toàn thể khu di tích lịch sử này. Cũ mới đan xen. Phía dưới chân núi là đền Bà Chúa Kho, phía trên là Đền thờ Bác Hồ và Bia kỷ niệm chiến thắng. Ông Điều nói: “Chúng tôi rất cảm ơn sự hỗ trợ tận tình của các bác cựu chiến binh Ban liên lạc Bộ đội Tên lửa Kinh Bắc. Các bác đã góp chung tiếng nói giúp công trình được hoàn thành, thỏa ý mong đợi của người dân địa phương”.

Mong tôn tạo hơn nữa di tích lịch sử cách mạng

Tôi rất xúc động khi chứng kiến những sắc thái cảm xúc của người đi lễ khi đứng trước bia kỷ niệm. Ông Nguyễn Thành Lập, Trưởng ban Quản lý di tích đền Bà Chúa Kho, vô tình thành “hướng dẫn viên bất đắc dĩ” cho tôi và nhiều người dân. Ông kể: “Những năm đầu xây dựng trận địa phòng không trên núi Kho, tôi mới 15, 16 tuổi. Tôi cũng tham gia đào hào, chuyển đất cùng đội thiếu niên của làng. Làm cùng với chúng tôi còn có các cụ ở đội Bạch Đầu quân và các anh chị dân quân, tự vệ. Trong lòng núi có rất nhiều đá. Chúng tôi phải chuyển từng sọt nhỏ”. Ông Lập chỉ cho chúng tôi dấu vết cửa hầm khoét sâu vào lòng núi, giờ đã bị bịt. Ông kể, trong đó có thể chứa hàng trăm người. Từng khoảng đất ngày xưa bị phạt vỡ giờ đã được trồng lên thành rừng bạch đàn.

Núi Kho nằm trong làng Cổ Mễ. Từ xa xưa đã có hai cây đa mọc trước đền Bà Chúa Kho. Nhân dân truyền tai nhau cây linh thiêng lắm. Thời Pháp thuộc, có tay quản đốc người Pháp chặt một cành mà bị quở đến sinh bệnh. Thế nhưng chính hai cây đa này lại bị dân làng đốn hạ vì nó che mất tầm bắn của pháo ta. Cả dải đất làng có 6 phân đội pháo và ra-đa đặt trận địa, người làng tự tay phá nền, đào đất, đắp công sự cho bộ đội. Dân làng lúc đó cũng phải sơ tán xuống ở cánh đồng. Nghe mấy dữ kiện này, du khách ai nấy đều gật đầu tán thưởng. 

Có người khách ở huyện Yên Dũng (tỉnh Bắc Giang) lên tiếng rằng lần đầu tiên được nghe những chuyện này dù đất Yên Dũng cách đây cũng chẳng xa. Bà con cùng hùa theo tán thưởng, có người đề xuất phải có thêm nhiều hiện vật nữa để làm rõ di tích, có thể làm mô hình trận địa pháo trên núi Kho chẳng hạn. Nghe mấy ý này, lòng tôi rất hoan hỷ, vì suốt dọc đường tham quan tôi cũng nghĩ: Nếu địa điểm này được quy hoạch thành một quần thể di tích vừa tín ngưỡng tâm linh, vừa lịch sử cách mạng cũng là điều hay, sức lan tỏa giáo dục truyền thống sẽ rất lớn.

Nhìn xa hơn, làng Cổ Mễ có đình thờ hai vị tướng quân Trương Hống, Trương Hát, đều là những anh hùng cứu nước thời Triệu Quang Phục-Triệu Việt Vương; chùa làng Cổ Mễ nổi tiếng với nhiều nét kiến trúc độc đáo. Và quan trọng hơn cả, đó là người Cổ Mễ, Vũ Ninh đã có kinh nghiệm trong việc tổ chức phục vụ du khách.

Bài và ảnh: LÊ ĐÔNG HÀ