Kể từ khi tiến hành công cuộc Đổi mới vào năm 1986, Việt Nam có những bước bứt phá; trở thành một hình mẫu về phát triển với mức tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bền vững đạt khoảng 6%/năm và hiện đang ở “ngưỡng cửa” của nhóm các nền kinh tế có mức thu nhập trung bình. Với GDP bình quân đầu người khoảng 2.200 USD/năm, Việt Nam đang bắt đầu chứng kiến “sự bùng nổ mang tính ổn định về tiêu dùng” khi thu nhập sau thuế của người dân hiện đủ để tăng chi cho các khoản không cố định, từ giải trí cho đến mua sắm ô tô hay đi du lịch.
Một góc TP Hồ Chí Minh của Việt Nam. Ảnh: forbestravelguide.com
Xét trên nhiều phương diện, Việt Nam là một ví dụ điển hình trong câu chuyện phát triển kinh điển của châu Á trong những thập niên gần đây. Từ một thuộc địa cũ của châu Âu, Việt Nam đã tự giải phóng mình khỏi ách áp bức, vươn lên thoát khỏi tình trạng bị cô lập, trở thành một “con hổ kinh tế” hưởng lợi từ quá trình toàn cầu hóa và tự do thương mại.
Điều khác biệt có lẽ ở chỗ Việt Nam là quốc gia cuối cùng trong một thế hệ các nền kinh tế châu Á phất lên nhờ chú trọng xuất khẩu. Nhật Bản vào những năm 1970, Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) vào những năm 1980, Thái Lan và Malaysia vào những năm 1990 và Trung Quốc trong thế kỷ này, tất cả đã nhanh chóng leo cao lên “chiếc thang kinh tế” thông qua xuất khẩu các sản phẩm chế tạo chủ yếu sang phương Tây.
Trước đây, chi phí lao động thấp, các chính sách thân thiện với đầu tư chính là “bí quyết”. Khi mức lương của người lao động tăng lên, các quốc gia nói trên đã chuyển từ những mặt hàng xuất khẩu giá rẻ, như may mặc, da giày và đồ nội thất sang phụ tùng ô tô và thiết bị điện tử. Một vài trong số này, như Nhật Bản và Hàn Quốc, còn tiến thêm bước nữa khi phát triển thương hiệu “Nhà sản xuất sản phẩm gốc” (OEM) đẳng cấp quốc tế, trở thành những “lò” đổi mới công nghệ nổi tiếng thế giới.
Việt Nam cũng đã và đang theo bước những nền kinh tế nói trên. Từ xuất khẩu đồ nội thất và nông sản cách đây tầm 2 thập niên, Việt Nam đã trở thành một trung tâm sản xuất hàng dệt may và da giày được ưa chuộng và hiện đang chú trọng đến lĩnh vực hàng điện tử. Samsung đã đầu tư gần 15 tỷ USD vào các nhà máy ở Việt Nam, chiếm gần ¼ lượng xuất khẩu của cả nước. Việt Nam hiện là một trong những nhà xuất khẩu thiết bị cầm tay cũng như ti-vi màn hình phẳng lớn nhất thế giới. Sự vươn lên nhanh chóng của Việt Nam, từ xuất khẩu gạo đến lắp ráp điện thoại thông minh, thậm chí cách đây 10 năm vẫn chỉ là điều không tưởng. Lực lượng lao động trẻ và dồi dào, hệ thống giáo dục tiểu học vững chắc cùng sự gần gũi về địa lý với trung tâm chế tạo của Trung Quốc ở Đồng bằng Châu Giang, tạo thuận lợi để Việt Nam nhanh chóng trở thành một trung tâm xuất khẩu.
Tuy nhiên, khi quá trình tự động hóa đang “lơ lửng” trên đầu ngành công nghiệp chế tạo, người ta không thể không băn khoăn liệu rằng, Việt Nam có phải là quốc gia cuối cùng “chen qua” được “cánh cửa” thu nhập trung bình cao trước khi ngành công nghiệp chế tạo theo hướng xuất khẩu trở thành “dĩ vãng”?. Dù thế nào, Việt Nam vẫn sẽ là “người có công” cũng như “người thụ hưởng” quan trọng trong Thế kỷ châu Á. Với vị trí chiến lược quan trọng, dân số trẻ, lực lượng lao động có trình độ văn hoá cao và một tầng lớp tiêu dùng năng động ưa thích ứng dụng công nghệ mới, Việt Nam có thể sẽ tiếp tục có bước nhảy vọt hướng tới vị thế một quốc gia phát triển. Khi nền kinh tế bắt đầu đóng vai trò quan trọng trong khu vực, tầm quan trọng về địa chính trị của Việt Nam cũng sẽ được nâng cao.
HOÀNG VŨ (lược dịch)