Năm 2017, ngành sản xuất và kinh doanh bia, rượu đã đóng góp 50.000 tỷ đồng vào ngân sách Nhà nước.

Tác hại khôn lường của việc lạm dụng rượu, bia

Theo bà Trần Thị Trang, Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế: Rượu, bia đang gây tác hại to lớn cho bản thân người sử dụng cũng như toàn xã hội. Hiện không có ngưỡng an toàn đối với sức khỏe trong sử dụng rượu, bia. Sử dụng rượu, bia dù ít (12,5g cồn/ngày tức là nhỏ hơn việc uống 1 lon bia 330ml) vẫn có mối quan hệ nhân quả với 7 loại ung thư (vú, vòm họng, tế bào vảy thực quản, gan, dạ dày, đại tràng, trực tràng) và có mối liên hệ với khoảng 30 loại ung thư khác (tụy, máu, tế bào bạch cầu...). Sử dụng rượu, bia còn gây rối loạn chuyển hóa là nguyên nhân gây ra các bệnh tiểu đường, mỡ máu... Sử dụng rượu, bia dù ít cũng làm chậm khả năng xử lý khi điều khiển các phương tiện tham gia giao thông, vận hành máy móc. Sử dụng rượu, bia gây hậu quả nghiêm trọng đối với người vị thành niên và thanh niên dưới 25 tuổi (chậm phát triển não bộ, tăng nguy cơ quan hệ tình dục không an toàn, tự tử, sát thương, giảm sút kết quả học tập...).

Tại Việt Nam, rượu, bia là nguyên nhân của 8,3% số trường hợp tử vong (số liệu năm 2012). Rượu, bia xếp thứ 5/15 yếu tố nguy cơ sức khỏe hàng đầu. Sử dụng rượu, bia không rõ nguồn gốc, không bảo đảm chất lượng, pha cồn công nghiệp là nguyên nhân gây ra hàng trăm vụ ngộ độc, làm hàng chục người tử vong trong những năm qua. Thậm chí, nếu so với hút thuốc lá thì hệ lụy về mặt xã hội do sử dụng rượu, bia gây ra nghiêm trọng hơn rất nhiều, trong đó có cả bạo lực gia đình, tội phạm, an ninh trật tự, bất bình đẳng giới.

Vẫn còn băn khoăn về tên gọi

Vì những tác hại nên trên của rượu, bia, nên theo tờ trình của Chính phủ tại Phiên họp thứ 27 vừa qua của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì tên của dự án luật là Dự án “Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia”. Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội tán thành tên gọi là “Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia”. Khi thảo luận tại phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành sự cần thiết ban hành luật nhằm thể chế hóa quan điểm, đường lối và các nghị quyết của Đảng, quy định của Hiến pháp trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe toàn dân. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng không phải rượu, bia hoàn toàn có hại, mà chỉ khi lạm dụng mới có hại. Hơn nữa, mặc dù rượu và bia đều là hai loại đồ uống có cồn, tuy nhiên mức độ uống và tác hại của hai loại không hoàn toàn giống nhau. Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc kỹ lưỡng về tên gọi cũng như một số nội dung quy định cụ thể về rượu và bia trong dự luật. 

Tại Hội thảo “Dự án Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia dưới các góc nhìn khác nhau” do Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội và Báo Đại biểu nhân dân vừa phối hợp tổ chức ngày 3-11, vẫn còn nhiều ý kiến băn khoăn về tên gọi của dự án luật nói trên. TS Phạm Tuấn Khải, Ủy viên Thường vụ Trung ương Hội Luật gia Việt Nam cho rằng, hiện nay trên thế giới chưa có quốc gia nào ban hành luật phòng, chống tác hại của rượu, bia. Bởi rượu, bia có chất lượng tốt là sản phẩm do còn người làm ra mang những giá trị về vật chất và tinh thần. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, rượu, bia sản xuất chất lượng sẽ có nhiều tác dụng tích cực cho sức khỏe của con người, góp phần tạo cho đời sống văn hóa, tinh thần của con người thêm phong phú, tươi vui và tinh tế. Chỉ có sản xuất, tiêu thụ rượu, bia kém chất lượng và lạm dụng rượu, bia mang tính tiêu cực (tới mức độ độc hại) mới là nguyên nhân làm tổn hại sức khỏe của con người và là những hành vi phải lên án, phòng, chống và xử lý. TS Phạm Tuấn Khải cho rằng, nên đặt tên dự án luật là “Luật Kiểm soát rượu, bia” hoặc “Luật Phòng, chống tác hại của việc lạm dụng rượu, bia”.

Quản lý nguồn cung, bán hàng, quảng cáo thế nào cho hợp lý?

Một số ý kiến cho rằng, việc đề xuất các chính sách nhằm hạn chế nguồn cung sẽ làm giảm sản xuất ngành rượu, bia dẫn tới dư thừa rất nhiều lao động. Chưa kể, việc hạn chế nguồn cung đó cũng không hạn chế được tình trạng lạm dụng rượu, bia vì việc nhập lậu, sản xuất hàng nhái, hàng giả sẽ gia tăng, vừa gây thất thoát thuế, vừa là nguy cơ cho sức khỏe người tiêu dùng.

Các vấn đề như kiểm soát việc quảng cáo bia, rượu dưới 15 độ cồn cũng nhận được rất nhiều sự quan tâm. Theo quy định trong dự thảo luật, đối với rượu dưới 15 độ cồn; bia từ 5,5 độ đến dưới 15 độ cồn thì “không được quảng cáo trong các chương trình thể thao, văn hóa, sân khấu, điện ảnh. Không được quảng cáo trên các phương tiện quảng cáo ngoài trời”...

Ông Nguyễn Tiến Vỵ, Phó chủ tịch Thường trực Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho rằng, việc cấm, giới hạn quảng cáo, tài trợ rượu, bia cần đi đôi với phân tích, đánh giá đầy đủ về tác động kinh tế, du lịch và ngân sách Nhà nước. Ông Matt Wilson, Giám đốc Ngoại vụ Cấp cao HEINEKEN Việt Nam cho rằng, nếu bị hạn chế quảng cáo trong nước, các nguồn tài trợ này sẽ được mang hết cho các sự kiện thể thao ở nước ngoài, giống như Bia Sài Gòn tài trợ cho một đội bóng đá tại Giải bóng đá Ngoại hạng Anh vừa qua, thì điều này có ảnh hưởng đến nền kinh tế Việt Nam.

 Các doanh nghiệp cũng cho rằng, việc dự thảo luật có quy định không được bán rượu, bia trên internet và máy bán hàng tự động là không phù hợp trong bối cảnh thương mại điện tử đang phát triển mạnh. Bà Trịnh Thị Vân Giang, đại diện cho Tiểu ban rượu vang và rượu mạnh thuộc Eurocham nhận xét việc mua bán trên internet cũng mang lại một số lợi ích nhất định, ví như hạn chế người sử dụng đồ uống có cồn trước tuổi, cũng như ngăn chặn được việc trốn thuế của doanh nghiệp. Do việc mua bán trên internet có thể yêu cầu người mua chứng minh mình đã hơn 18 tuổi và có tài khoản ngân hàng thì mới thực hiện được giao dịch.

 Theo ông Đỗ Văn Vẻ, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh Thái Bình, đại biểu Quốc hội khóa XIII, dự án luật nên tập trung giải quyết 3 vấn đề mấu chốt: Một là bảo vệ sức khỏe người dân thông qua thắt chặt quản lý hoạt động sản xuất và tiêu thụ các loại đồ uống có cồn nằm ngoài sự kiểm soát, sản phẩm kém chất lượng và có thể nguy hại cho sức khỏe. Hai là thay đổi nhận thức và hành vi lạm dụng đồ uống có cồn thông qua các hoạt động giáo dục, tuyên truyền, đặc biệt là ở cấp cơ sở. Ba là, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật do lạm dụng rượu, bia thông qua các chế tài, hình thức xử phạt nghiêm khắc.

Phòng, chống các tác hại của rượu, bia là vấn đề được xã hội quan tâm. Hy vọng, dự án luật liên quan đến vấn đề này được xây dựng một cách khoa học, nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, đúng trọng tâm, trọng điểm, để vừa giúp bảo vệ sức khỏe người dân, vừa không gây ảnh hưởng quá lớn tới ngành sản xuất, kinh doanh bia, rượu của Việt Nam, tới việc thu ngân sách Nhà nước.

QUỲNH DƯƠNG