Tại buổi làm việc các đại biểu tỏ ra băn khoăn, trăn trở vì số nợ BHXH của các doanh nghiệp phải tính lãi trong năm 2017 lên tới hơn 5.700 tỷ đồng. Các đại biểu đóng góp nhiều ý kiến bàn về giải pháp thu nợ BHXH đối với nhiều doanh nghiệp trốn đóng, chậm đóng, nợ đóng BHXH ở một số tỉnh, thành phố. Trong đó, một số đại biểu dành sự quan tâm tới việc phát huy vai trò của tổ chức công đoàn khởi kiện doanh nghiệp vi phạm pháp luật về BHXH.

Theo lãnh đạo Tổng LĐLĐ Việt Nam, những vướng mắc dẫn tới việc tổ chức công đoàn thay mặt người lao động (NLÐ) khởi kiện doanh nghiệp trốn đóng BHXH đòi quyền và lợi ích hợp pháp của NLÐ gặp nhiều khó khăn xuất phát từ sự không đồng bộ giữa Luật BHXH, Luật Công đoàn, Bộ luật Tố tụng dân sự, Bộ Luật Lao động.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, tại điểm (d), điều 14, Luật BHXH 2014 quy định, công đoàn có quyền “Khởi kiện ra Tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động, tập thể người lao động theo quy định tại khoản 8, điều 10 của Luật Công đoàn”.

leftcenterrightdel
Đoàn viên công đoàn Nhà máy Z176, Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng thi đua lao động giỏi. 

Ở khoản 8, điều 10, Luật Công đoàn ghi rõ “Đại diện cho tập thể người lao động khởi kiện tại Tòa án khi quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của tập thể người lao động bị xâm phạm; đại diện cho người lao động khởi kiện tại Tòa án khi quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động bị xâm phạm và được người lao động ủy quyền”. Điểm 2, điều 187, Bộ luật Tố tụng dân sự nói rõ “Tổ chức đại diện tập thể lao động có quyền khởi kiện vụ án lao động trong trường hợp cần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể người lao động hoặc khi được người lao động ủy quyền theo quy định của pháp luật”.

Như vậy về câu từ các luật, bộ luật trên đều có điểm chung là “có quyền khởi kiện”. Nhưng điểm khác đó là, khởi kiện cái gì, khởi kiện ai. Luật BHXH 2014  và Luật Công đoàn quy định công đoàn có quyền khởi kiện khi quyền, lợi ích hợp pháp của tập thể NLĐ hoặc NLĐ bị xâm hại. Còn Bộ luật Tố tụng dân sự quy định tổ chức đại diện tập thể lao động có quyền khởi kiện vụ án lao động. Như vậy, Bộ luật Tố tụng dân sự quy định, các tranh chấp về lao động giữa cá nhân, NLÐ với chủ sử dụng lao động liên quan vấn đề BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp được giải quyết bằng những vụ án lao động. Mà những vụ án lao động lại không liên quan đến hành vi trốn đóng BHXH của đơn vị sử dụng lao động. Do đó, thực hiện Bộ luật Tố tụng dân sự tổ chức công đoàn không kiện được doanh nghiệp vi phạm pháp luật về BHXH. Còn đối với Bộ luật Lao động thì quy định việc xử lý doanh nghiệp nợ BHXH, trước hết phải qua hòa giải và giải quyết của Chủ tịch UBND cấp huyện. Ðiều này đồng nghĩa với việc công đoàn không nhận được ủy quyền từ NLÐ, bởi thế không thể đưa ra yêu cầu đối với tòa án.

Nếu áp dụng theo Luật Công đoàn, Luật BHXH 2014 với lý do công đoàn được NLĐ ủy quyền để khởi kiện doanh nghiệp vi phạm pháp luật về BHXH thì thủ tục rất rườm rà, tốn nhiều thời gian, kinh phí của NLĐ và các tổ chức liên quan. Những vụ kiện này, tòa án chỉ xét xử theo dạng tranh chấp cá nhân. Nếu 1.000 lao động của một doanh nghiệp ủy quyền cho tổ chức công đoàn khởi kiện thì sẽ phải có 1.000 bộ hồ sơ và tòa án sẽ thụ lý tới 1.000 vụ tranh chấp.

Nhằm tháo gỡ vấn đề này, theo ý kiến nhiều chuyên gia và quan điểm của chúng tôi cần bổ sung điều 14, Luật BHXH 2014 quy định rõ hơn quyền và trách nhiệm của tổ chức công đoàn. Công đoàn cấp trên được quyền khởi kiện đơn vị, doanh nghiệp nợ BHXH (mà không cần NLÐ ủy quyền). Bên cạnh đó cần có sự điều chỉnh thống nhất đồng bộ các điều khoản liên quan tới BHXH tại Luật BHXH 2014, Bộ luật Tố tụng dân sự, Bộ Luật Lao động... Trong thời gian chờ điều chỉnh các điều khoản của các luật trên, Quốc hội, Chính phủ cần xác định rõ cơ chế, chính sách về xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, giao quyền khởi kiện cho tổ chức công đoàn và cơ quan BHXH nhằm bảo vệ quyền lợi an sinh chính đáng của NLĐ. Các cấp, các ngành cần làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến cho NLĐ về các quy định của pháp luật BHXH và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật BHXH 2014; kịp thời phản ánh ý kiến của đoàn viên công đoàn, NLĐ về những bất cập, tồn tại, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện các quy định của pháp luật về BHXH.

Bài, ảnh: HẰNG THU - QUANG THẮNG