Theo thống kê, sau 10 năm triển khai chính sách BHTN, số người tham gia đóng BHTN tăng nhanh. Vào năm 2009, cả nước chỉ có 5,9 triệu người tham gia BHTN, đến hết năm 2018, con số này là 12,6 triệu người, chiếm khoảng 26,2% lực lượng lao động trong độ tuổi. Theo thống kê của BHXH Việt Nam, số người hưởng chế độ trợ cấp thất nghiệp tăng bình quân 12,5%/năm. Thế nhưng, khảo sát tại các trung tâm dịch vụ việc làm, hầu hết NLĐ đều mong muốn được nhận trợ cấp và tự đi tìm việc mới. Họ cho rằng, với mức hỗ trợ 1 triệu đồng/người/tháng như hiện nay mới đáp ứng được với chi phí học các nghề đơn giản.

Chị Kiều Thị Thơm ở xã Văn Lương (Tam Nông, Phú Thọ) cho biết: "Trước đây, tôi làm công nhân ở Công ty Giầy da Vĩnh Phúc. Khi bị nghỉ việc, tôi đến trung tâm giới thiệu việc làm nộp hồ sơ để được hưởng chế độ BHTN. Tại đây, tôi được hướng dẫn tham gia học nghề. Song, do nghề đào tạo vẫn chỉ giới hạn những nghề cơ bản, như: May, công nghệ thông tin, hay lái xe... nên tôi không tham gia học, mà chỉ muốn được giải quyết chế độ BHTN".

Trao đổi với chúng tôi, bà Phạm Thị Thêu, Phó trưởng phòng BHTN, Trung tâm Giới thiệu việc làm Hà Nội, cho biết: "Để được hưởng trợ cấp thất nghiệp, NLĐ phải bảo đảm đủ các thủ tục theo quy định tại Điều 16, Nghị định số 28/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Việc làm, như: Bản chính hay bản sao có chứng thực về các giấy tờ có xác nhận về việc chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc. Bên cạnh đó, sổ BHXH phải được cơ quan BHXH xác nhận về việc tham gia đóng BHTN. Hồ sơ nộp tại trung tâm dịch vụ việc làm của địa phương nơi NLĐ muốn nhận trợ cấp thất nghiệp. Thế nhưng, hiện tại không ít NLĐ chưa nắm được những quy định này và mức thụ hưởng trợ cấp thất nghiệp ra sao. Đã thế, việc hoàn chỉnh hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp, NLĐ có thể còn gặp khó khăn do phát sinh, như không thể có một trong các văn bản xác nhận về việc chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng việc làm. Nguyên nhân là do doanh nghiệp đã giải thể, phá sản, chuyển nhượng kinh doanh hoặc chủ doanh nghiệp bỏ trốn".

Ông Mai Xuân Nam, Phó trưởng ban Thực hiện chính sách, BHXH Việt Nam, cho rằng: "Thời gian vừa qua, việc phổ biến chính sách về BHTN mới chỉ coi trọng tuyên truyền đến những đơn vị sử dụng lao động. Theo tôi, cần phải đối thoại trực tiếp với NLĐ để họ nhận thức đầy đủ hơn ý nghĩa, nội dung BHTN. Đồng thời, khắc phục tình trạng ý thức chấp hành pháp luật về BHTN của một số chủ sử dụng lao động còn thấp, nhất là khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước".

Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về cải cách chính sách BHXH đã chỉ rõ những hạn chế trong triển khai chính sách BHTN thời gian qua, như: Chính sách chưa thật sự gắn với thị trường lao động, còn nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, chưa chú ý thỏa đáng các giải pháp phòng ngừa theo thông lệ quốc tế; các chế độ BHXH chưa thể hiện đầy đủ các nguyên tắc đóng-hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững... Nghị quyết cũng nêu rõ: BHTN cần được cải cách một cách toàn diện, theo hướng sửa đổi, hoàn thiện chính sách BHTN, chú trọng không chỉ các giải pháp xử lý hậu quả thông qua việc chi trả trợ cấp thất nghiệp, đào tạo đáp ứng yêu cầu của công việc mới, giới thiệu việc làm mà cần chú ý thỏa đáng đến các giải pháp phòng ngừa, giảm thiểu tình trạng thất nghiệp thông qua việc hỗ trợ doanh nghiệp duy trì sản xuất, kinh doanh, bảo đảm việc làm cho NLĐ. Bên cạnh đó, phải triển khai có hiệu quả các chính sách BHTN, phát huy đầy đủ các chức năng của BHTN.

Được biết, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã xây dựng dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 28/2015/NĐ-CP; trong đó tập trung vào những nội dung chính, như: Bổ sung quy định về các trường hợp được xác định đang đóng BHTN; bổ sung quy định về thời gian đóng để xét hưởng trợ cấp thất nghiệp của NLĐ trong trường hợp NLĐ có thời gian đóng BHTN trước khi hưởng trợ cấp thất nghiệp mà chưa được xác nhận trong sổ BHXH do người sử dụng lao động chậm đóng hoặc trốn đóng BHTN; đề xuất mức hỗ trợ kinh phí đào tạo bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề tối đa 1,5 triệu đồng/tháng thay vì 1 triệu đồng/người/tháng như hiện nay. Hiện dự thảo này đang được đưa ra lấy ý kiến đóng góp của người dân.

Chính sách BHTN có tính nhân văn cao, nhưng để thực sự thiết thực, hiệu quả hơn, các cơ quan chức năng cần tập trung sửa đổi, khắc phục những điểm còn bất cập. Cùng với đó phải đưa ra dự báo về nhu cầu thị trường lao động, định hướng, tư vấn nghề phù hợp để người dân sớm tìm được việc làm sau khi được đào tạo nghề.

 

HUYỀN TRANG - MINH HOÀN