APEC là một thị trường rộng lớn và tiềm năng để các DN Việt Nam tiếp cận, khai thác khi các nền kinh tế APEC hiện chiếm tới 39% dân số thế giới, 59% GDP toàn cầu, 48% thương mại quốc tế và chiếm khoảng 53% tổng nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của thế giới. Thống kê những năm qua cho thấy cộng đồng DN Việt Nam tận dụng tương đối hiệu quả cơ hội tiếp cận và khai thác thị trường châu Á-Thái Bình Dương mang lại từ hợp tác APEC, thể hiện qua kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang các nền kinh tế thành viên không ngừng tăng lên theo từng năm. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu năm 2014 đạt khoảng 98,37 tỷ USD; năm 2015 tăng lên 106,12 tỷ USD và đến năm 2016 đạt hơn 119,69 tỷ USD.
Không chỉ là thị trường xuất khẩu chủ lực của các DN Việt Nam trong thời gian qua, các quốc gia thành viên APEC còn là những đối tác quan trọng của các DN nhập khẩu Việt Nam, đáp ứng nhu cầu về nguyên vật liệu, hàng tiêu dùng, nhất là máy móc thiết bị, phương tiện vận tải, phụ tùng phục vụ tích cực cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh ngày càng gia tăng trong nước. Các cam kết quan trọng về tự do hóa, thuận lợi hóa thương mại trong khuôn khổ APEC có tác động tích cực và trực tiếp lên hoạt động nhập khẩu của các DN do được hưởng những ưu đãi đáng kể từ cắt giảm thuế quan, các rào cản thương mại, thủ tục hải quan và tiết kiệm đến 5% chi phí giao dịch thương mại, từ đó hạ giá thành và từng bước cải thiện khả năng cạnh tranh của sản phẩm.
Công nhân Nhà máy Z176 (Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng) sản xuất các loại túi đựng trong siêu thị xuất khẩu sang thị trường EU. Ảnh: Hoàng Gia Minh
Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam khẳng định, điểm mới của APEC 2017 là ưu tiên tăng cường hỗ trợ DN nhỏ và vừa, thậm chí DN siêu nhỏ được tạo điều kiện tối đa cơ hội tiếp cận, kết nối với chuỗi giá trị toàn cầu. Việc gặp gỡ, tham gia, trao đổi với những người đứng đầu các nền kinh tế APEC là dịp để DN Việt Nam nắm bắt xu hướng kinh tế, xu thế, mô hình quản trị DN trên toàn cầu.
Tuy nhiên, một thách thức rất lớn mà các DN trong nước đang phải đối mặt là ngoài hợp tác tích cực, các thành viên APEC còn có sự cạnh tranh khá gay gắt trong quan hệ thương mại và đầu tư. Thực hiện các cam kết về tự do hóa, thuận lợi hóa thương mại và đầu tư cũng đồng nghĩa với việc DN trong nước sẽ gặp phải không ít trở ngại từ áp lực cạnh tranh ngày càng gia tăng khi phải mở cửa thị trường, xóa bỏ dần các quy định bảo hộ đối với DN nội địa.
Để hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới thì Việt Nam phải trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, nhưng ngành công nghiệp hỗ trợ (CNHT) trong nước đang phát triển quá manh mún và chưa được như kỳ vọng. Ông Lê Thanh Thủy, Giám đốc Công ty TNHH công nghiệp Trí Cường (DN hoạt động trong lĩnh vực CNHT) nhận định, lĩnh vực CNHT của Việt Nam còn nhiều yếu kém, đặc biệt trong cạnh tranh với nước ngoài, đây là trở ngại lớn.
Điều mà các DN quan tâm nhất chính là làm sao để nâng cao năng lực của DN, nâng cao chất lượng sản phẩm để có thể thâm nhập vào thị trường các nước APEC cũng như cạnh tranh với các DN trong khối. Cùng chung quan điểm này, ông Trương Hoàng Hải, Tổng thư ký Hiệp hội DN ngành CNHT Hà Nội thẳng thắn chỉ ra thực tế: Vấn đề phát triển ngành CNHT nước ta còn rất nan giải do nguồn nhân lực thiếu, tiềm năng kinh tế hạn chế, khoa học kỹ thuật yếu... Do đó, muốn theo kịp thế giới thì CNHT phải được phát triển từ chính tiềm năng các DN với đội ngũ nhân lực chất lượng cao, có thể tạo ra các sản phẩm thế mạnh để xuất khẩu ra nước ngoài.
Sức cạnh tranh mạnh mẽ của các đối thủ đến từ những nền kinh tế thành viên APEC vốn có trình độ phát triển khoa học-công nghệ cao, tốc độ tăng trưởng nhanh là điều không thể phủ nhận. Đặc biệt, trong các lĩnh vực như tài chính-ngân hàng, bảo hiểm, viễn thông, công nghiệp điện, công nghiệp chế tạo, vận tải biển... sự cạnh tranh, tiếp cận thị trường của các DN nước ngoài có tiềm lực kinh tế đe dọa khả năng tồn tại và phát triển của các DN trong nước. Trong khi đó, bản thân các DN trong nước vốn đã nhỏ về quy mô nhưng lại thiếu sự chủ động gắn kết. Cơ cấu kinh tế và thương mại của hầu hết các nước thành viên đều coi trọng việc đẩy mạnh xuất khẩu và chiếm lĩnh các thị trường nước ngoài nên Việt Nam cũng sẽ gặp khó khăn lớn trong việc mở rộng và bảo vệ thị phần của mình ở cả trong và ngoài nước.
MINH MẠNH