Thời tiết ngày càng khó lường

Năm 2017 là năm có số lượng bão kỷ lục (16 cơn bão và 4 áp thấp nhiệt đới) xuất hiện và hoạt động trên biển Đông, trong đó bão số 10 và số 12 đổ bộ gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản. Đợt mưa lớn diện rộng cuối mùa vào giữa tháng 10, lần đầu tiên hồ Hòa Bình đã phải xả cấp tập 8 cửa xả đáy; mưa lũ đặc biệt lớn (xấp xỉ mức lịch sử) sau bão số 12 tại các tỉnh miền Trung; lũ quét, sạt lở đất nghiêm trọng trên diện rộng tại các tỉnh: Sơn La, Yên Bái, Hòa Bình, Quảng Nam; sạt lở bờ sông, bờ biển tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và một số tỉnh miền Trung… Thiên tai gây ra những thiệt hại nặng nề về người và tài sản, làm 386 người chết và mất tích; 8.100 nhà đổ sập; 550.000 nhà bị ngập, tốc mái; 350.000ha lúa, hoa màu bị thiệt hại... tổng thiệt hại về kinh tế khoảng 60.000 tỷ đồng.

Sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và nhân dân đã tích cực, chủ động, nhưng tổn thất do thiên tai gây ra vẫn còn lớn, nhất là về kinh tế. Một trong những nguyên nhân gây ra thiệt hại lớn là do nhận thức của các cấp chính quyền còn hạn chế, bất cập, chủ yếu tập trung cho hoạt động ứng phó, chưa quan tâm đúng mức cho phòng ngừa và khắc phục hậu quả. Ý thức của một bộ phận người dân, doanh nghiệp về tác động nguy hiểm của thiên tai còn chưa cao trong quá trình sản xuất, sinh hoạt. Tình trạng không ít người dân còn chủ quan, thiếu kỹ năng ứng phó với thiên tai; tập quán sinh sống, sản xuất ven sông, suối, ven biển, vùng thấp trũng… dẫn đến rủi ro và thiệt hại do thiên tai gây ra còn rất lớn.

Nâng cao nhận thức để phòng ngừa là chính

Để giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra, trước hết cần tăng cường công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng. Cụ thể, trong thời gian tới cần tập trung thực hiện một số giải pháp: Tăng cường các hoạt động nâng cao nhận thức của các cấp chính quyền, những người làm công tác phòng chống thiên tai (PCTT), doanh nghiệp và người dân với phương châm “phòng ngừa là chính”. Đẩy mạnh hỗ trợ, phổ biến kiến thức, kỹ năng về PCTT, đồng thời đưa ra giải pháp ứng phó phù hợp cho từng nhóm cộng đồng người dân và khu vực. Đa dạng hóa các hình thức truyền tải, phổ biến khả năng ứng phó thiên tai như hoạt động đào tạo, tập huấn, diễn tập PCTT; hoạt động thông tin, tuyên truyền, truyền thông, phổ biến kiến thức; các hội thảo, hội nghị, tọa đàm chia sẻ các bài học kinh nghiệm mới và kinh nghiệm dân gian; cập nhật, đổi mới và xây dựng các tài liệu, hướng dẫn kỹ thuật nâng cao nhận thức... Tiếp thu, nghiên cứu và chuyển giao các công nghệ thông tin, công cụ hỗ trợ cho người dân. Cùng với đó, chúng ta cần xác định và đánh giá về các loại hình thiên tai, rủi ro thiên tai và tình trạng dễ bị tổn thương. Nghiên cứu thí điểm và tổ chức thực hiện xây dựng hệ thống thông tin cảnh báo sớm về thiên tai tại cộng đồng.

Một vấn đề quan trọng là cần lập các bản đồ rủi ro thiên tai. Ví dụ, hiện nay, theo báo cáo của các địa phương, đã có 17 tỉnh khu vực miền núi tiến hành khảo sát cho 1.274.673 hộ gia đình ở khu vực thường chịu ảnh hưởng của lũ quét và sạt lở đất, trong đó có 83.868 chỗ ở kém an toàn, 5.176 chỗ ở cần di dời khẩn cấp.

Các hoạt động giáo dục, nâng cao nhận thức PCTT trong hệ thống trường học, các cơ sở đào tạo cũng cần được quan tâm. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xây dựng và ban hành các tài liệu lồng ghép nội dung PCTT trong trường học; tổ chức các sự kiện, chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức cho đối tượng trẻ em (như chiến dịch phòng ngừa rủi ro thiên tai liên quan đến nước cho trẻ em trên phạm vi cả nước).

Phát huy, nhân rộng các bài học tốt trong cộng đồng, trong đó có các giải pháp truyền thông và giáo dục qua hình ảnh, tư liệu, sự kiện thiên tai lịch sử. Rà soát, sửa đổi, ban hành các chính sách, các quy định để tăng sự chủ động tham gia, tăng cường khả năng chống chịu cho cộng đồng. Đồng thời có chính sách hỗ trợ tài chính về PCTT và giúp người dân trong hoạt động sinh kế, bảo vệ môi trường sống, để không làm gia tăng rủi ro thiên tai (bảo vệ và phát triển rừng, trồng cây chắn sóng ven biển); chính sách để người dân tham gia vào quá trình lập kế hoạch, quy hoạch, giám sát các hoạt động PCTT. Bên cạnh đó, cần có sự hợp tác giữa doanh nghiệp và người dân, đặc biệt là chính sách để phát triển các đơn vị, tổ chức ứng phó tại chỗ, tại cộng đồng nhằm PCTT có hiệu quả.

Sắp xếp, huy động và xã hội hóa các nguồn lực để thực hiện công tác nâng cao nhận thức bao gồm nguồn Ngân sách Nhà nước, quỹ PCTT, sự hỗ trợ của các tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế, huy động sự đóng góp của doanh nghiệp, người dân; lồng ghép vào các chương trình, dự án có liên quan để triển khai thực hiện…

Nếu chúng ta tổ chức thực hiện được các giải pháp nêu trên, sẽ góp phần nâng cao nhận thức, xây dựng một xã hội an toàn hơn trước thiên tai, phát triển bền vững đất nước.

TRẦN QUANG HOÀI  

Tổng cục trưởng Tổng cục Phòng, chống thiên tai