“Lực đẩy” cho trường nghề phát triển

Vừa học văn hóa, vừa học thực hành

Dù chưa có những số liệu cụ thể, song đánh giá về công tác đào tạo nghề, đại diện Bộ LĐ-TB&XH cho biết, công tác tuyển sinh năm nay có nhiều khởi sắc. Nhiều trường cao đẳng tiếp tục tuyển đủ chỉ tiêu và điểm số đầu vào khá cao. Năm 2018 cũng đánh dấu nhiều kết quả tích cực trong kiểm định chất lượng GDNN. Cụ thể, 40 trường đã đạt chuẩn của Australia để triển khai đào tạo 12 nghề trọng điểm, 6 trường tổ chức đào tạo nghề theo chuẩn của Pháp, 21 trường được Vương quốc Anh hỗ trợ xây dựng thành công hệ thống bảo đảm chất lượng theo chuẩn Anh, 6 trường được khảo sát và kiểm định đạt chuẩn của Anh, 3 trường được đánh giá theo tiêu chuẩn của bang Sachen (Đức)... Tuy vậy, công tác đào tạo nghề vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn, tình trạng một số trường nghề “chết yểu” vì không tuyển sinh được học viên vẫn diễn ra.

Theo thống kê của Bộ LĐ-TB&XH, trong những năm gần đây, xu hướng người học tham gia đào tạo nghề ở các trường trung cấp nghề gia tăng. Cụ thể, năm 2016 có hơn 290.000 người học, năm 2017 là 310.000 người học, năm 2018 ước khoảng 320.000 người học. Tuy nhiên, nhiều khả năng không đạt mục tiêu Chính phủ đặt ra đến năm 2020 phân luồng sau THCS phải đạt 30% số học sinh vào học các trường nghề (hiện mới đạt khoảng 15%). Xuất phát từ thực tế này, Bộ LĐ-TB&XH dự kiến xây dựng và trình Chính phủ mô hình 9+.

Mô hình 9+ được hiểu theo Luật GDNN và theo thông lệ quốc tế là hết lớp 9, học sinh có quyền lựa chọn học nghề ngắn hạn trong thời gian 6 tháng đến 1 năm, như: Chăm sóc sắc đẹp, nấu ăn, làm bánh... Các em có thể tham gia thị trường lao động ngay tại các trung tâm dạy nghề. Lựa chọn thứ hai là học sinh tham gia chương trình đào tạo 9+2, 9+3, 9+4, 9+5 để theo 8 bậc của khung trình độ quốc gia. Sau hai năm, các em được cấp bằng trung cấp, những năm tiếp theo là bằng cao đẳng. Sau này, nếu có nhu cầu, các em học tiếp để được cấp bằng đại học. Với chương trình 9+, ông Lê Quân, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH cho rằng: "Khi vào học, các em biết sau hai năm học xong trung cấp có quyền học cao đẳng. Như vậy, thay vì việc chỉ bước có 1 bậc thì các em biết ngay có thể bước 2 bậc. Chương trình này được thiết kế liên thông phù hợp với độ tuổi. Lứa tuổi 15-16 được đào tạo sâu về văn hóa, lứa tuổi 17-18 đào tạo sâu về nghề".

Cần có lộ trình thích hợp

Thực tế mô hình 9+ được công nhận rộng rãi trên toàn thế giới thông qua các chương trình đào tạo chất lượng cao, bằng cấp theo mô hình đào tạo chất lượng cao Kosen (Nhật Bản) đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Tại Nhật Bản đã xây dựng hơn 50 trường cao đẳng chuyên ngành, trong đó cho phép học sinh vừa học văn hóa, vừa học nghề. Theo đó, các trường sẽ tiếp nhận học sinh sau khi tốt nghiệp THCS ở độ tuổi 15 và đào tạo tiếp trong 5 năm để cấp bằng cao đẳng. Tỷ lệ học văn hóa giảm dần và kiến thức chuyên môn nghề nghiệp tăng dần theo thời gian. Đáng ghi nhận là những học viên tốt nghiệp tại Trường Cao đẳng Kosen được đánh giá là “kỹ sư thực hành và sáng tạo”. Nhờ đó, tỷ lệ học viên có việc làm sau khi tốt nghiệp của mô hình Kosen là gần 100% ở tất cả ngành nghề đào tạo. Ước tính hiện có khoảng 300.000 sinh viên tốt nghiệp Kosen đang đóng góp tích cực cho nền kinh tế Nhật Bản trong các ngành công nghiệp, các lĩnh vực học thuật, như: Thiết kế, nghiên cứu, quản lý…

Việt Nam đã có nhiều trường áp dụng thí điểm mô hình 9+. Đánh giá việc triển khai mô hình này, đại diện các trường đều cho rằng, mô hình 9+ là xu hướng tất yếu của giáo dục, bởi lẽ dưới áp lực của thị trường lao động và việc làm, nhiều người sẽ dần nhận ra học đại học không phải là con đường duy nhất. Đặc biệt, với sự phát triển của công nghiệp 4.0 hiện nay, học sinh tốt nghiệp THCS hoàn toàn có thể được đào tạo nghề nghiệp ở những lĩnh vực trí tuệ, như: Công nghệ thông tin, kỹ thuật điều khiển, điện dân dụng...

Ông Bùi Hồng Huế, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Xây dựng công trình đô thị (Bộ Xây dựng) cho biết: "Chúng tôi đang triển khai chương trình 9+ và bước đầu đạt kết quả đáng khích lệ. Chương trình được phụ huynh và học sinh đón nhận. Nếu như năm ngoái, chỉ gần 30 em đăng ký theo học chương trình 9+, thì năm nay đã có gần 300 học sinh theo học chương trình này. Đáng chú ý, nhiều gia đình đã rút hồ sơ từ các trường THPT công lập về để nộp và cho con theo học tại nhà trường.

Rõ ràng từ những con số cũng như những đánh giá trên có thể thấy mô hình 9+ được xem là lực đẩy cho các trường nghề đồng thời cũng là giải pháp để giải bài toán “thừa thầy, thiếu thợ” hiện nay. Song theo nhiều chuyên gia, dù thực hiện theo mô hình nào cũng cần có những đánh giá, lộ trình cụ thể. Bên cạnh đó, mỗi trường phải tự mình đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo. 

LAN HƯƠNG - ĐỨC THỊNH