"Cuộc chiến còn lắm gian nan!"

Lắm kiểu chiêu trò

Phóng viên (PV): Đề nghị đồng chí cho biết, thời gian qua công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm nổi lên những vấn đề gì?

Đại tá Phạm Văn Bình: Trong năm 2015 và 6 tháng đầu năm 2016, lực lượng Cảnh sát Môi trường Trung ương và địa phương đã phát hiện, xử lý 3.263 vụ, xử phạt vi phạm hành chính hơn 24 tỷ đồng, chuyển hồ sơ đề nghị cơ quan điều tra khởi tố 4 vụ.

Về thủ đoạn vi phạm, trong xuất, nhập khẩu thực phẩm, các đối tượng thường lợi dụng chính sách tạm nhập tái xuất hàng thực phẩm đông lạnh để đưa trái phép nội tạng gia súc, gia cầm đông lạnh vào Việt Nam thông qua các cảng biển, cửa khẩu quốc tế; lợi dụng chính sách đối với cư dân biên giới để đưa các loại thực phẩm không bảo đảm như cá tầm, cá trình, nội tạng động vật, gia cầm… thông qua đường tiểu ngạch. Họ sử dụng một bộ hóa đơn, chứng từ hợp pháp theo quy định để “quay vòng” nhằm hợp lý hóa số hàng hóa, thực phẩm nhập lậu dưới dạng thành phẩm, bán thành phẩm, sau đó đóng gói, thay đổi nhãn mác, giả mạo các thương hiệu nổi tiếng để bán ra thị trường; nhập khẩu hàng hóa là thực phẩm sắp hết hạn sử dụng, sau đó tẩy xóa, thay đổi xuất xứ, thời gian sử dụng.

Trong sản xuất, chế biến thực phẩm, các đối tượng thường sử dụng các loại nguyên liệu, chất phụ gia ngoài danh mục, không rõ nguồn gốc xuất xứ như: Phẩm màu công nghiệp có chứa chất Rhodamine B (có khả năng gây ung thư), đường Cyclamate, chất Tinofal... Một số đối tượng sử dụng hóa chất, phụ gia không được phép sử dụng để bảo quản thực phẩm không bị ẩm mốc, ôi thiu, có độ dai, độ bóng, màu sắc hấp dẫn nhằm đánh lừa người tiêu dùng.

Bất cập quản lý

PV: Trong quá trình đấu tranh, phòng, chống tội phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm, cơ quan chức năng gặp phải những khó khăn, vướng mắc gì?

Đại tá Phạm Văn Bình: Nếu Bộ luật Hình sự 2015 không có gì thay đổi, người vi phạm pháp luật về vệ sinh an toàn thực phẩm tới đây có thể sẽ bị xử lý hình sự tới 20 năm tù (theo Bộ luật Hình sự 1999 là 15 năm). Về hành chính, đối tượng vi phạm có thể bị xử phạt lên đến 200 triệu đồng đối với tổ chức và 100 triệu đồng đối với cá nhân; một số trường hợp có thể sẽ bị xử phạt lên đến 3,5 lần tổng giá trị hàng hóa vi phạm đối với cá nhân và 7 lần đối với tổ chức. Với chế tài như vậy, theo tôi đã đủ sức răn đe, giáo dục.

Song thực tế đấu tranh, xử lý tội phạm cho thấy, các quy định còn chồng chéo. Một số hành vi được quy định tại nhiều nghị định khác nhau, với các mức xử phạt khác nhau, dẫn tới sự áp dụng không thống nhất, dễ làm nảy sinh tiêu cực. Đơn cử như hành vi vi phạm về chất lượng hàng hóa là thực phẩm được quy định tại Nghị định 178/2013/NĐ-CP ngày 14-11-2013 đồng thời cũng được quy định tại Nghị định 80/2013/NĐ-CP ngày 19-7-2013. Ngoài ra, còn có sự buông lỏng quản lý của chính quyền cơ sở. Có nhiều vụ việc, chỉ khi báo chí đưa tin thì lực lượng chức năng kiểm tra, bắt giữ, nhưng sau đó lại tiếp tục tái diễn, không giải quyết triệt để.

Trang thiết bị phục vụ cho công tác giám định các mẫu thực phẩm còn nhiều hạn chế. Việc giám định mẫu làm căn cứ ra quyết định kiểm tra còn chưa chủ động, thông tin khó bảo đảm bí mật do lực lượng Cảnh sát Môi trường chưa được trang bị các loại máy móc, phương tiện, phòng thí nghiệm chuyên dùng nên phải giám định ở bên ngoài. Kiến thức chuyên môn của một số cán bộ còn hạn chế, chưa được tập huấn, cấp chứng chỉ về lấy mẫu thực phẩm... Việc phối hợp giữa các lực lượng đôi lúc còn thiếu thống nhất. Nhiều khi Cục Cảnh sát Môi trường trinh sát, phát hiện vi phạm nhưng đơn vị phối hợp trước khi ra quyết định xử lý đã không thống nhất với Cục Cảnh sát Môi trường mà tự ý xử phạt, gây khó khăn cho điều tra.

PV: Hiện nay, việc chưa có danh mục chất cấm ảnh hưởng như thế nào tới công tác xử lý tội phạm, thưa đồng chí?

Đại tá Phạm Văn Bình: Trong Bộ luật Hình sự quy định rất rõ, hành vi sử dụng chất cấm trong sản xuất, sơ chế, chế biển, bảo quản thực phẩm hoặc bán, cung cấp thực phẩm mà biết rõ thực phẩm có sử dụng chất cấm là đủ yếu tố cấu thành tội phạm. Nhưng Thông tư 27/2012/TT-BYT của Bộ Y tế lại chỉ quy định danh mục các chất được phép sử dụng trong chế biến thực phẩm, trong chăn nuôi, trồng trọt. Như vậy, không thể coi chất nằm ngoài danh mục được phép sử dụng là chất cấm vì nó có thể gây độc hại hoặc không độc hại cho sức khỏe con người. Đến nay, chúng ta mới chỉ có Thông tư 28/2014/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định danh mục hóa chất, kháng sinh cấm nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh và sử dụng trong thức ăn chăn nuôi gia súc, gia cầm tại Việt Nam.

Nhiều việc phải làm

PV: Để đẩy lùi vấn nạn trên, theo đồng chí chúng ta cần phải làm gì?

Đại tá Phạm Văn Bình: Trước tiên, chúng ta cần phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức và trách nhiệm của mọi công dân trong đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm. Các bộ, ngành cần tiến hành rà soát lại các văn bản quy phạm pháp luật để phù hợp với Bộ luật Hình sự. Bộ Y tế cần sớm trình Chính phủ ban hành nghị định về sản xuất, kinh doanh thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm... Các bộ, ngành được giao quản lý Nhà nước về an toàn thực phẩm phải giao ban thường kỳ, rút kinh nghiệm, kịp thời khắc phục các bất cập. Cần bổ sung, xây dựng cơ chế trao đổi thông tin giữa các cơ quan kiểm nghiệm chất lượng an toàn thực phẩm với các cơ quan quản lý Nhà nước. Trong quá trình kiểm nghiệm, phân tích các chỉ tiêu, nếu thấy vượt quá giới hạn cho phép, có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng (kể cả mẫu do các tổ chức, cá nhân tự gửi) đều phải thông báo để cơ quan quản lý tiến hành xác minh và đình chỉ việc lưu thông đối với lô hàng có dấu hiệu vi phạm. Tăng cường đầu tư kinh phí, phương tiện, các thiết bị xét nghiệm nhanh cho lực lượng chức năng.

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!

HOÀNG QUỐC HẢI (thực hiện)