Đã được quy định trong Luật Bảo hiểm xã hội
Mới đây, tại hội thảo lấy ý kiến tham gia Dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật BHXH về BHXH bắt buộc đối với NLĐ là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam, Phó tổng giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu nhấn mạnh, BHXH bắt buộc đối với NLĐ nước ngoài đã được quy định cụ thể trong Luật BHXH năm 2014 nhằm bảo đảm bình đẳng, an sinh cho NLĐ nước ngoài tại Việt Nam cũng như làm căn cứ trong các thỏa thuận song phương, đa phương để quyền lợi, chế độ BHXH của NLĐ tại các nước được thực hiện thống nhất, tương đồng.
Thế nhưng, theo ông Trần Đình Liệu, thì việc xây dựng nghị định này đang gặp nhiều vướng mắc như: Việc thống nhất mức đóng, mức hưởng chế độ BHXH giữa các nước; liên thông dữ liệu giữa các quốc gia; việc chuyển đổi tiền tệ; quy định về thuế…
Về vấn đề này, ông Trần Hải Nam, Phó vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) cho biết, trong xu thế hội nhập, lượng lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam đang tăng nhanh; từ 12.602 lao động nước ngoài năm 2004, đến nay đã có gần 84.000 người, hầu hết đều có trình độ, tay nghề cao; được cấp phép lao động. Vì vậy, việc nghiên cứu xây dựng, ban hành nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc đối với NLĐ là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam là cần thiết. Ông Nam dẫn chứng: “Theo Khoản 2, Điều 2, Luật BHXH năm 2014 quy định: “NLĐ là công dân nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam có giấy phép lao động hoặc chứng chỉ hành nghề hoặc giấy phép hành nghề do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp được tham gia BHXH bắt buộc theo quy định của Chính phủ”. Do đó, Dự thảo Nghị định do Bộ LĐ-TB&XH soạn thảo, đề xuất đối tượng là NLĐ nước ngoài làm việc tại Việt Nam tham gia BHXH bắt buộc sẽ được thực hiện với cả 5 chế độ là: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động-bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất.
Phải có những hiệp định song phương về bảo hiểm xã hội
Đóng góp vào dự thảo, ông Hiroshi KaraShima, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam cho rằng, cần làm rõ đối tượng lao động được áp dụng của nghị định này, cùng những đối tượng được loại trừ tham gia BHXH bắt buộc. Bên cạnh đó, để thực hiện nghị định này thì Việt Nam cần có những hiệp định song phương về chính sách BHXH với các quốc gia khác để NLĐ nước ngoài làm việc tại Việt Nam không phải đóng BHXH hai lần ở cả hai nước…
Theo ý kiến của nhiều đại diện các doanh nghiệp, hầu hết NLĐ nước ngoài đều mong muốn được tham gia BHXH. Tuy nhiên, do đặc thù công việc ngắn hạn, theo các dự án nên NLĐ nước ngoài chỉ mong muốn được tham gia các chế độ ngắn hạn như ốm đau, thai sản, tai nạn nghề nghiệp. Bên cạnh đó, sau khi hết hợp đồng NLĐ phải về nước ngay lập tức nên cũng mong muốn được giải quyết chế độ BHXH kịp thời và được chi trả bằng ngoại tệ. Mặt khác, trong Dự thảo Nghị định còn nhiều từ ngữ có nhiều cách hiểu, khiến các doanh nghiệp khó giải thích với NLĐ…
Với tư cách chuyên gia, ông Phạm Minh Huân, nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH nhận định, việc thực hiện BHXH bắt buộc với NLĐ nước ngoài là một xu thế chung, đòi hỏi từ thực tế, tuy nhiên việc thực hiện sẽ không hề dễ dàng. Điều kiện cần là được quy định trong luật pháp của quốc gia, thì điều này đã được quy định cụ thể trong Luật BHXH của nước ta. Còn điều kiện đủ là phải có những hiệp định song phương về BHXH giữa nước ta và nước sở tại của NLĐ, để có thể quy đổi, thực hiện chính sách BHXH một cách liên thông, tương đồng, bình đẳng. Đây là vấn đề tốn nhiều thời gian và công sức; nếu không làm được thì bản thân NLĐ sẽ không mặn mà tuân thủ và việc thực hiện sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Đồng quan điểm, Phó tổng giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu cho rằng: Cần xây dựng hiệp định song phương về BHXH giữa Việt Nam và các nước, trên cơ sở có đi có lại, bảo vệ quyền lợi NLĐ của cả hai nước. NLĐ phải được đóng hưởng mức lương ở nước sở tại; bảo đảm tính tương đồng về mức đóng, tỷ lệ hưởng, cộng nối thời gian công tác… Đồng thời, Dự thảo Nghị định cũng phải tính đến vấn đề pháp luật thuế, bảo vệ quyền con người, toàn diện hơn nữa.
HÀ PHƯƠNG