Bảo đảm quỹ đất tái định cư và huy động nguồn vốn xã hội hóa

Chậm vì thiếu đất tái định cư và nguồn vốn

Hiện trạng nhà tạm bợ ven kênh rạch ở TP Hồ Chí Minh đang là một vấn đề đặt ra nhiều thách thức trong chỉnh trang đô thị. Thành phố có khoảng 57 tuyến kênh rạch cần thực hiện công tác cải tạo môi trường, tập trung ở các tuyến kênh chính gồm: Tàu Hủ-Bến Nghé, Đôi-Tẻ, Tân Hóa-Lò Gốm, Nhiêu Lộc-Thị Nghè và Tham Lương-Bến Cát-Rạch Nước Lên. Các dự án cải tạo, di dời khoảng 22.000 căn nhà ven 57 tuyến kênh rạch này là một phần của chương trình chỉnh trang đô thị giai đoạn 2016-2020. Số nhà trên chủ yếu tập trung ở các quận:  4, 6, 7, 8 và Bình Thạnh. Theo kế hoạch, UBND TP Hồ Chí Minh sẽ chia thành 3 nhóm triển khai di dời, gồm: Nhóm một gồm 52 dự án với khoảng 14.400 căn; kinh phí bồi thường, tái định cư gần 22.400 tỷ đồng; nhóm hai được thực hiện bằng nguồn vốn doanh nghiệp, tập trung tại 3 tuyến kênh, di dời khoảng 1.800 căn, kinh phí dự kiến hơn 2.700 tỷ đồng; nhóm ba thực hiện theo hình thức đối tác công-tư (PPP) với 6 dự án tại quận Bình Thạnh, 7 và 8-di dời hơn 6.200 căn, kinh phí khoảng 19.000 tỷ đồng.

Tuy nghiên, kế hoạch trên đang gặp hàng loạt trở ngại dù hơn một năm triển khai, chủ yếu là do chưa huy động được nguồn vốn. Công tác giải tỏa, di dời nhà ven kênh gặp những khó khăn về phương án giải tỏa, di dời và tái định cư cho các hộ dân. Nguồn vốn thành phố thu xếp cho các dự án mới chỉ đạt 2.100 tỷ đồng. Chủ tịch UBND quận 4 Trần Hoàng Quân cho biết: “Khó khăn của quận trong di dời, giải tỏa nhà ven kênh rạch là chưa có quỹ nhà tái định cư để bố trí các hộ dân diện di dời. Quận đang đã đề nghị thành phố cân đối nguồn quỹ đất để hỗ trợ thì mới triển khai được chương trình".

Tại địa bàn quận 8, chính quyền địa phương đã đánh giá hiện trạng và xây dựng phương án di dời gần 10.000 căn nhà, với khoảng 32.000 nhân khẩu. Tuy nhiên, phương án này đến nay vẫn chưa xác định được các bước khả thi trong huy động nguồn vốn và quỹ đất tái định cư.

Tạo cơ chế, giải pháp đột phá thu hút nguồn vốn

Vấn đề thu hút nguồn vốn cho các dự án di dời đang là thách thức lớn. Bên cạnh huy động nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước, các khoản hỗ trợ tài chính, vốn vay ODA từ Ngân hàng Thế giới, giải pháp xã hội hóa đầu tư từ nhiều thành phần đang được chính quyền thành phố thực hiện. Thành phố đã tổ chức hội nghị thu hút đầu tư cho các dự án tái định cư, chỉnh trang đô thị theo kênh rạch, tập trung ưu tiên các tiểu dự án cấp bách, số nhà tạm bợ trên kênh có nguy cơ sụp cao. Các doanh nghiệp đầu tư dự án theo hình thức đối tác công-tư (PPP) ở 6 dự án cấp bách được ưu tiên trong năm 2018. Theo ông Nguyễn Trường Lưu, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TP Hồ Chí Minh: Để xã hội hóa thu hút nguồn vốn cho các dự án chỉnh trang đô thị, thành phố cần xây dựng cơ chế, chính sách bảo đảm quyền lợi cho doanh nghiệp và mục tiêu của dự án. Điều mà doanh nghiệp lo lắng nhất là thu hồi nguồn vốn và công tác giải tỏa để bàn giao mặt bằng phải đúng tiến độ. Tránh trường hợp doanh nghiệp đầu tư vào dự án và bị kẹt vốn, thiệt hại do chậm giải phóng mặt bằng.

Thực tế, thành phố cần phải có cơ chế, chính sách rõ ràng hỗ trợ cho chủ đầu tư các dự án. Đặc biệt trong thủ tục hành chính còn gặp nhiều vướng mắc, do đó phải thống nhất một cơ quan đầu mối giúp chủ đầu tư thực hiện nhanh các thủ tục theo quy định trong quá trình triển khai. Theo ông Nguyễn Ngọc Khánh Hợp, Trưởng ban Bồi thường giải phóng mặt bằng quận 8: Công tác giải tỏa, di dời chậm là do chính sách tái định cư chưa đồng bộ. Người dân còn tâm lý e ngại khi chuyển đến khu vực tái định cư xa nơi ở cũ. Do đó, chương trình cần chú trọng đến các chính sách hỗ trợ đối với người dân tái định cư, như: Đào tạo nghề, chuyển đổi việc làm, hỗ trợ giải quyết hộ khẩu…

Tại cuộc họp sơ kết hơn 2 năm thực hiện chương trình chỉnh trang và phát triển đô thị trên địa bàn thành phố giai đoạn 2016-2020 mới đây, một số chuyên gia xây dựng cho rằng: Để chương trình sớm hoàn thành, đạt hiệu quả cao, thành phố cần linh hoạt trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng. Nhiều hộ dân sống ven kênh rạch đều có hoàn cảnh khó khăn, thủ tục pháp lý căn nhà không có, do đó, tùy từng trường hợp, cơ quan chức năng đánh giá để bảo đảm hài hòa lợi ích, tạo sự đồng thuận đối với người dân. Đối với nhà diện tích quá nhỏ, cần có chính sách hỗ trợ thêm 30% giá trị đất tái định cư cho hộ dân diện giải tỏa, giúp họ ổn định cuộc sống. Khi người dân đồng thuận, doanh nghiệp được hỗ trợ, thấy rõ lợi ích kinh doanh gắn với lợi ích cộng đồng thì chương trình giải tỏa, di dời gần 22.000 căn nhà ven kênh, rạch mới sớm được hoàn tất, giúp bộ mặt đô thị TP Hồ Chí Minh được chỉnh trang văn minh, hiện đại.

BẢO MINH - QUANG VINH