Bài 1: Gian nan gỡ bỏ một thói quen

Thói quen sử dụng nước ở nông thôn

Thật ra, từ năm 2000, tỉnh Thái Bình đã có chủ trương đưa nước sạch về nông thôn, nhưng với người dân huyện Thái Thụy, một nơi bốn bề là sông với biển, chịu bỏ tiền ra lắp đường ống nước, rồi hằng tháng lại trả tiền mua nước sạch là điều gì đó rất... vô lý. Suốt nhiều năm, gia đình bà Nguyễn Thị Mai và hàng nghìn hộ dân khác ở xã Thụy Trường (Thái Thụy) luôn suy nghĩ như vậy vì nước ao, nước sông hồ, nước giếng khoan và nước mưa là một phần đương nhiên trong cuộc sống.

Chỉ đến khi cái tin ông Nguyễn Văn Nam ở xã Thụy Trường chết vì ung thư cùng tin đồn ông Nam chết vì sử dụng nguồn nước không sạch, khiến người dân bàn tán xôn xao ít ngày và rồi họ lại nhanh chóng quên, không quan tâm nhiều đến nguồn nước. “Chả dại mà bỏ tiền mua nước của cái ông doanh nghiệp gì đó. Nước ở nhà dùng 3 đời nay vẫn khỏe”, ban đầu bà Nguyễn Thị Mai quan niệm.

Chung suy nghĩ ấy, dù biết là nguồn nước dùng lâu nay không bảo đảm, bởi tỷ lệ mặn và kim loại cao, nhưng 170 hộ dân của thôn Đồng Xuân vẫn sử dụng nước từ Trạm xử lý nước ngầm mini của HTX muối Đồng Xuân xây dựng từ năm 2003. Ông Vũ Văn Tiến ở thôn Đồng Xuân, xã Thụy Trường thẳng thắn: “Lắp nước máy lại mất 2,5 triệu đồng tiền đồng hồ. Rồi mất công, mất sức đập bể nước mưa, phải bỏ cả máy bơm, hệ thống lọc nước giếng khoan… hàng triệu đồng. Nói chung rất lãng phí”.

Người dân nhiều nơi ở huyện Thái Thụy vẫn giữ thói quen sử dụng nước ao trong sinh hoạt.

Câu chuyện của xã Thụy Trường là điển hình cho thực trạng phổ biến người dân khu vực nông thôn Thái Bình sử dụng nước giếng khoan, nước không hợp vệ sinh để sinh hoạt trước đây. Tư tưởng cố hữu này ăn sâu, bám chặt nhiều đời nay, để đập bỏ không phải là đơn giản.

Ông Lê Xuân Quảng, Trưởng khoa Sức khỏe Môi trường, Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Thái Bình cảnh báo: Hiện trạng nước giếng ngày càng nhiễm phèn, bẩn hơn rất nhiều do ảnh hưởng của nguồn đất bị ô nhiễm. Nhiều người chưa biết hết ảnh hưởng của nguồn nước bị nhiễm phèn tác động như thế nào tới sức khỏe của mình. Theo đó, nếu sử dụng nguồn nước bị nhiễm phèn lâu dài dễ gây các bệnh nguy hiểm, nhất là ung thư. Ông Trần Ngọc Tuấn, Giám đốc Sở Tài Nguyên và Môi trường tỉnh Thái Bình cũng cho biết: "Theo Luật Tài nguyên nước, mọi hoạt động khai thác đều phải được cơ quan thẩm quyền phê duyệt. Tuy nhiên thực tế người dân hiện nay vẫn đang sử dụng nước giếng khoan một cách tùy tiện".

Chủ trương đi trước

Trước thực trạng đó, lãnh đạo tỉnh Thái Bình sớm xác định chủ trương: Đưa nước sạch về nông thôn là tất yếu, là điều cần làm để xây dựng nông thôn mới, khó cũng phải làm. Theo đó, nhiều nghị quyết, quyết định và các văn bản chỉ đạo được tỉnh ban hành. Liên tục trong các năm: 2012, 2014, UBND tỉnh Thái Bình ban hành Quyết định 12/2012/QĐ-UBND và Quyết định 19/2014/QĐ-UBND quy định một số cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư và quản lý khai thác công trình cấp nước sạch nông thôn giai đoạn 2012-2015. Đây được coi là căn cứ quan trọng để Thái Bình triển khai thực hiện việc cấp nước sạch về nông thôn.

Cán bộ Trung tâm y tế dự phòng Thái Bình lấy mẫu nước kiểm nghiệm tại xã Thụy Trường. Ảnh: Đỗ Nhung.

Nhiều nguồn vốn cũng được ưu tiên đầu tư xây dựng các công trình nước sạch, như: Vốn từ Chương trình mục tiêu quốc gia, vốn vay Ngân hàng Thế giới, vốn xã hội hóa… Ông Ðinh Ngọc Thạch, Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh tỉnh Thái Bình nhớ lại: “Thực hiện chỉ đạo, Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh tỉnh đã triển khai kịp thời các cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư, quản lý công trình nước sạch nông thôn tới các tổ chức tín dụng trên địa bàn. Ngân hàng tổ chức đi thực tế khảo sát, kiểm tra tại các dự án nước sạch để nắm bắt thông tin, từ đó có giải pháp tháo gỡ kịp thời khó khăn, vướng mắc, giúp các doanh nghiệp vay vốn tín dụng thuận lợi”.

Các chính sách phù hợp, sát với thực tế của tỉnh đã bắt đầu có sức hấp dẫn, thu hút các doanh nghiệp tích cực tham gia đầu tư xây dựng, quản lý, kinh doanh nước sạch nông thôn. Sau nhiều năm dẫn đầu về phong trào xây dựng đường nông thôn, cuối năm 2016, Thái Bình lại lập một “kỷ lục” nữa: Là địa phương dẫn đầu cả nước với 100% xã trên địa bàn hoàn thành lắp đặt đường ống cấp 1 đến trung tâm xã. Đây là bước đột phá của tỉnh trong thực hiện đưa nước sạch đến nông thôn.

Ông Vũ Tiến Thiện, Chủ tịch UBND xã Thụy Trường (Thái Thụy), cho biết: “Ở địa phương, trước năm 2015, mỗi năm phải có đến hàng chục người chết vì ung thư. Tỉnh, huyện, xã bền bỉ tuyên truyền, mưa dầm thấm lâu, giờ bà con cũng hiểu dần. Nhiều người thấy rằng cần phải khẩn trương đập bỏ bể nước mưa, thay nước giếng khoan bằng nước máy. Từ một xã ít dùng nước sạch, tình hình đã thay đổi rất nhanh”. Nhiều thanh niên sau một thời gian đi làm ở các thành phố lớn trở về đã không yên tâm để bố mẹ tiếp tục dùng nước giếng khoan. Thế nhưng, để nước sạch tới tận hộ dân với tỷ lệ 100% thì vẫn còn đó không ít những khó khăn... 

---------------

(Còn nữa)

ĐỖ NHUNG