Tôi cứ ngỡ những câu thơ ấy được viết cho ngôi trường của chính mình. Thấp thoáng đâu đó là hình ảnh thầy tôi lóc cóc đạp xe đến trường trong bộ quần áo bộ đội đã bạc màu mưa nắng. Thầy đi dép rọ, đội mũ cối, trên ghi đông xe lúc nào cũng thấy treo lủng liểng một chồng sách cũ được chằng buộc cẩn thận. Đó là số sách thầy mang cho những cô cậu học trò ham học hỏi. Giờ ra chơi nào tôi cũng thường nấn ná đến mượn thầy một cuốn. Đọc không hết thì thầy cho mang về nhà với điều kiện “phải giữ gìn cẩn thận từng trang sách; gia tài của thầy không có gì ngoài học trò và sách”. Tôi nâng niu cuốn sách trên tay, luôn đặt nó ở nơi sạch sẽ. Tôi đọc sách với niềm đam mê và lòng kính trọng thầy, bởi hiểu rằng tất cả những kiến thức mà thầy có được để dạy chúng tôi ấy là do được tích lũy từ cả ngàn trang sách. Mỗi khi đọc sách, thầy dường như quên hết thế giới xung quanh. Tôi tưởng như thầy cứ nhỏ bé dần rồi chìm vào trang sách. Tuyệt nhiên không một tiếng động dù chỉ là tiếng gió vờn qua từng câu chữ.
Thầy sống với mẹ già trong ngôi nhà nhỏ nằm ở bìa rừng. Mẹ thầy hằng ngày vẫn đan nón lá mang ra chợ phiên bán như nhiều người phụ nữ trong vùng. Ngoài giờ lên lớp, thầy dành phần lớn thời gian chăm sóc mảnh vườn nhỏ sau nhà. Thầy chăm chỉ lao động như một người nông dân thực thụ. Hai bàn tay cầm phấn của thầy cũng đã chai sạn vì cầm cuốc. Đất vùng trung du cằn cỗi, để có luống rau xanh, có trái ngọt bốn mùa thì ai cũng phải đổ xuống nhiều mồ hôi công sức.
Ngày ấy lương giáo viên chỉ mang tính tượng trưng, thầy cũng giống như cha mẹ tôi đều phải chăm chỉ lao động để mưu sinh. Mùa lúa tôi đi đưa cơm cho mẹ ngoài đồng, gặp thầy đang cúi gập người vớt từng bông lúa nằm rạp dưới đất do mưa đá. Có hôm chị em tôi đi tát tép dưới mương cũng gặp thầy xắn quần đãi hến. Thầy cười bảo: “Để cải thiện bữa ăn. Mẹ thầy ốm chỉ thèm ăn cháo hến”. Hôm chủ nhật theo mẹ đi chợ, tôi gặp thầy ngồi bán nón. Chợ ngay cạnh sông, gió thổi áo thầy bay phần phật. Gặp học trò giữa chợ, vẫn nụ cười hiền khô thầy dặn: “Đi chợ với mẹ nhớ không được mè nheo vòi vĩnh. Cũng đừng mải chơi đi lạc, mẹ mất công tìm”. Trong những bài giảng trên lớp, thầy thường nói về niềm vui lao động. Thầy dạy chúng tôi phải biết đỡ đần bố mẹ những việc nhỏ trong nhà. “Như thầy đây này, trồng xong một luống rau hay cuốc xong ruộng cạn thầy cũng thấy vui như khi đọc xong một cuốn sách hay”. Với thầy thì lao động chân tay hay lao động trí óc đều đáng được tự hào. Những bài giảng của thầy tuy không có trong sách vở nhưng đều khiến chúng tôi thấy cảm động và kính trọng thầy hơn.
Tôi vẫn nhớ như in hình ảnh thầy trèo lên trên nóc lớp học thay từng chiếc lá cọ mục để chỗ ngồi của học trò không bị dột ướt ngày mưa, nắng chiếu vào tận mặt trong ngày nắng. Chúng tôi đứng dưới lấy sào đưa từng tàu lá cọ lên cho thầy. Những chỗ tường bị hổng, thầy cũng tự mình trộn bùn với rơm khô đắp lên cho kín. Sau ba tháng nghỉ hè, nhìn quanh trường đâu cũng thấy cỏ dại mọc vào tận hiên lớp. Thầy lại cùng học trò quét dọn, xới cỏ, lau lại bảng đen, chăm tưới bồn hoa trước sân trường. Thầy coi lớp học như ngôi nhà thứ hai của mình và chúng tôi trở thành những đứa con bé dại. Thầy không bao giờ nói những lời hoa mỹ hay đao to búa lớn. Những bài học cũng giản dị như chính con người thầy vậy. Nên tôi luôn nhớ về thầy như là nhớ những ngôn từ hay trong một trang sách cũ…
Tản văn của VŨ THỊ HUYỀN TRANG