Năm nay chỉ có 12 luận văn (năm 2016 là 31 luận văn) tham dự cuộc thi bởi thể lệ cuộc thi thay đổi khi chỉ nhận luận văn được viết hoặc được công bố trong năm 2016 thay vì trong thời gian 5 năm gần nhất như ở lần đầu tổ chức. Tuy số lượng ít đi nhưng theo đánh giá của Ban giám khảo, tất cả công trình nghiên cứu đều có chất lượng cao và khá đều tay.
Đề tài của các công trình tham gia cuộc thi rất phong phú, từ lịch sử, văn hóa, mỹ học… Cách tiếp cận nghiên cứu cũng rất đa dạng, từ phê bình văn học đến lý luận văn học, lịch sử văn học. Nhiều thủ pháp nghiên cứu được áp dụng một cách nhuần nhuyễn và hiệu quả như: Phân tích, so sánh đối chiếu, nghiên cứu trường hợp, nghiên cứu mô hình, dịch thuật… Giải nhất của cuộc thi đã thuộc về tác giả Nguyễn Nam (giảng viên Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh) với đề tài “Luân lý không biên giới: Phiên dịch và Trùng tác Chi-ga-ku Rin-ri-sô ở Đông Á đầu thế kỷ XX”; giải nhì thuộc về tác giả Phan Thu Vân (giảng viên Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh) với đề tài “Lịch sử và con người trong một số tác phẩm đề tài lịch sử Trung Hoa - Tây Vực của I-nu-ê Y-a-su-si” và giải ba thuộc về nhà nghiên cứu tự do Nguyễn Hữu Tấn với đề tài “Thất lạc cõi người” của Đa-dai Ô-sa-mu dưới lăng kính phân tâm học”.
Ban tổ chức trao giải nhì cho nhà nghiên cứu Phan Thu Vân.
Các công trình đoạt giải đều đề cập đến các vấn đề nghiên cứu mới, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn cao, đóng góp vào việc nâng cao hiểu biết về văn học Nhật Bản ở Việt Nam, từ trước tới nay chưa được quan tâm nghiên cứu. Các tác giả được giải nắm vững vấn đề nghiên cứu của mình và đưa ra những cách tiếp cận mới mẻ, đa dạng khiến công trình đạt chất lượng nghiên cứu cao. Thành công của cuộc thi phụ thuộc vào chất lượng tác phẩm và để có những luận văn có giá trị học thuật, các tác giả đã phải mất nhiều thời gian, tâm huyết, vượt qua nhiều khó khăn đời sống thường nhật. Nhà nghiên cứu Phan Thu Vân tâm sự: “Cuộc thi thực sự đáng nhớ với cá nhân tôi bởi thời điểm hoàn thành luận văn tôi rất bận rộn, mệt mỏi khi mang thai đứa con đầu lòng. Nhưng nhờ nỗ lực của cá nhân và sự động viên của gia đình, đồng nghiệp, tôi đã hoàn thành luận văn đạt chất lượng tốt như mong muốn”.
Cuộc thi thực sự là “sân chơi” hiếm hoi cho các nhà nghiên cứu văn học bởi các cuộc thi văn học ở nước ta chủ yếu liên quan đến các tác phẩm văn xuôi và thơ. Nhà nghiên cứu Nguyễn Hữu Tấn cho biết: “Với một nhà nghiên cứu tự do, không mưu sinh bằng công việc nghiên cứu văn học, được nhận giải thưởng từ cuộc thi thực sự là niềm khích lệ, giúp tôi giữ được “ngọn lửa” nghề”.
Theo Ban tổ chức, cuộc thi sẽ được duy trì hằng năm và những tác phẩm đoạt giải từ hai lần tổ chức sẽ được biên tập, in thành sách để phổ biến rộng rãi tới những độc giả có nhu cầu tìm hiểu, quảng bá về nghiên cứu văn học Nhật Bản tại Việt Nam.
Bài và ảnh: CHU HƯƠNG