Trại viết có sự hiện diện của những nhà phê bình gạo cội như: PGS, TS Nguyễn Bích Thu; PGS, TS Tôn Phương Lan; PGS, TS Ngô Văn Giá... Thế hệ thứ hai, đông hơn ở trại viết này là: TS Đỗ Hải Ninh, TS Phan Tuấn Anh, TS Thái Phan Vàng Anh, Thạc sĩ Đặng Thái Hà... Họ đang ở giai đoạn sung sức nhất của đời sống và đời viết. Điều thật sự vui mừng chính là khi hai thế hệ đã đến bên cạnh nhau, tham gia vào một công việc-phê bình văn học.

Trong thời gian tập trung làm việc tại Đại Lải, trại đã tiến hành tọa đàm: Văn chương và không gian xã hội đương đại với sự tham gia của các nhà phê bình, nghiên cứu, nhà văn, các giảng viên và học viên cao học Trường Đại học Sư phạm Hà Nội II. Buổi tọa đàm diễn ra sôi nổi, cởi mở, thu được nhiều kết quả có tính chất gợi mở, định hướng cho hoạt động phê bình. Cuộc Toạ đàm thứ hai diễn ra sau đó với Khoa Văn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội II tập trung vào vấn đề: Lý luận phê bình với việc đổi mới dạy học văn trong nhà trường hiện nay. 

Từ những ngày ở trại viết, nhà nghiên cứu Bùi Việt Thắng đã hoàn thành một tiểu luận với vấn đề: "Sự trở lại của đề tài chiến tranh trong văn học Việt Nam đương đại". PGS,TS Nguyễn Bích Thu với vấn đề: "Dấu ấn chiến tranh trong những trang viết đời thường". Trong bài viết này, PGS, TS Bích Thu đã tập trung vào hai tập truyện của nhà văn Lê Minh Khuê ("Nhiệt đới gió mùa", "Làn gió chảy qua") để nhận ra sự thay đổi diễn ngôn về chiến tranh trong sáng tác hậu chiến. Cụ thể, ở những sáng tác của Lê Minh Khuê, người đọc nhận ra chiến tranh như một dư chấn, một vết thương. Điều khác biệt trong diễn ngôn này là chiến tranh được lồng trong những câu chuyện đời thường, được nhìn nhận như một câu chuyện của thế sự hơn là một đại tự sự của văn chương sử thi. PGS, TS Tôn Phương Lan với chủ đề: Trong vòng xoáy của chiến tranh, khảo sát từ tiểu thuyết "Đêm Sài Gòn không ngủ", "Trong cơn lốc xoáy" của Trầm Hương. Đó là một cuộc chiến tranh được nhìn từ thân phận những người phụ nữ. PGS, TS Văn Giá lại đau đáu với những câu chuyện văn chương và thế sự trong sáng tác của nhà văn quân đội Phạm Duy Nghĩa, xem đó như một duyên nợ trong sự nghiệp nghiên cứu, phê bình của mình. Bên cạnh công việc viết phê bình, các PGS, TS, các nhà phê bình còn chỉnh sửa bản thảo những công trình đang ấp ủ, đọc góp ý các bản thảo của đồng nghiệp, trao đổi kinh nghiệm làm việc,…

Các nhà phê bình trẻ cũng đã có những công trình, bài viết đóng góp vào thành công của trại. TS Lê Hương Thủy trong những ngày tham gia trại viết, hoàn thành tiểu luận: "Tiểu thuyết viết về chiến tranh sau 2000-những nhận thức mới". Với bài viết này, tác giả đã tập trung khảo sát để chỉ ra những đổi mới trong nghệ thuật tiểu thuyết và sự thay đổi điểm nhìn, nhận thức đối với đề tài chiến tranh. Các tác giả khác như Nguyễn Thanh Tâm với tiểu luận: "Thơ mạng-bước đầu nhận diện và đánh giá"; Đặng Thái Hà với vấn đề: "Chiến tranh và hình ảnh người phụ nữ đơn thân cũng có nhiều khảo sát và kiến giải mới mẻ". Mai Anh Tuấn khảo sát sâu hơn vấn đề: "Nhìn lại một số phục dựng gần đây về văn học trước 1945". Trong tiểu luận này, Mai Anh Tuấn đặt ra những vấn đề thuộc về công việc của các nhà nghiên cứu trong việc đọc lại, nhìn nhận lại các giá trị tưởng đã ổn định trong lịch sử văn học. TS Thái Phan Vàng

Anh đặt ra và giải quyết vấn đề: "Tiểu thuyết Việt Nam đầu thế kỷ XXI: Hội nhập và vượt qua “sự tồn dư ngoan cố của lỗi viết cũ”. Hai luận điểm trọng tâm của tiểu luận này chính là: 1-Ý thức lạ hóa theo tinh thần hậu hiện đại, 2-Sự thống nhất giữa trò chơi và ẩn dụ lớn. TS Phan Tuấn Anh từ huyền thoại Mỹ La-tinh đến những mộng tưởng thi ca Việt, ứng dụng vào những trường hợp cụ thể: "Hoàng Vũ Thuật và khối vuông rubic"; "Âm hưởng cuộc đời trong thơ Nguyễn Huỳnh Giang". Hoàng Thuỵ Anh tiếp cận đề tài chiến tranh từ góc nhìn hậu chiến qua trường hợp "Mưa đỏ" của Chu Lai ("Mưa đỏ hay là cảm hứng nhân văn"); giá trị nhân văn trong "Làn gió chảy qua" của Lê Minh Khuê ("Làn gió chảy qua giữa dòng đời rối rít")…

Trong những bài viết này, chúng ta có thể thấy rõ sự nổi lên của đề tài chiến tranh trong sáng tác được các nhà phê bình chú ý, nhìn nhận và đánh giá. Bên cạnh đó, những đề tài về thân phận người phụ nữ, những chuyển biến mới trong tiểu thuyết, loại hình thơ mạng, vấn đề tái nhận thức lịch sử văn học, những tác giả, tác phẩm nổi bật như Lê Minh Khuê, Chu Lai… cũng được tập trung soi chiếu, đánh giá. Tất cả những điều đó nói lên sự thành công của trại viết LLPB Văn nghệ quân đội 2017. Đánh giá thành công của trại viết, trong buổi bế mạc, Thiếu tá, nhà văn Phạm Duy Nghĩa, Trưởng ban LLPB Tạp chí Văn nghệ quân đội, bày tỏ: “Trại viết thực sự là một dịp để những nhà nghiên cứu, phê bình có thời gian, tách khỏi những vướng bận của công việc thường ngày, chuyên tâm cho phê bình. Bởi thế, những bài viết được hoàn thành trong thời gian diễn ra trại viết vừa phong phú về đề tài, nội dung, vừa có chiều sâu trong chất lượng chuyên môn. Không những thế, những ngày diễn ra trại viết, các nhà phê bình luôn được sống trong không khí giao lưu, trao đổi về văn chương, nghệ thuật, những kinh nghiệm quý báu trong quá trình làm nghề”. 

Trại viết LLPB Văn nghệ quân đội năm 2017 đã kết thúc. Với kết quả "bội thu", chúng ta tin tưởng vào sự đồng hành của phê bình với văn học Việt Nam trên đường hướng đến những giá trị cốt lõi, vì một nền văn học chuyên nghiệp.

Tiến sĩ NGUYỄN THANH TÂM