Không ngẫu nhiên hai nhân vật trong truyền thuyết là Sơn Tinh-biểu tượng cho sức mạnh chinh phục, chiến thắng thiên nhiên và Thánh Gióng-biểu tượng cho sức mạnh chiến thắng quân xâm lược, được phong là những vị thánh bất tử (“Tứ bất tử” trong văn hóa Việt có Sơn Tinh, Thánh Gióng, Chử Đồng Tử và Thánh Mẫu Liễu Hạnh). Tinh thần sử thi đã có trong máu mỗi người dân Việt góp phần làm nên sức mạnh Việt Nam và hình thành bản sắc văn hóa Việt Nam. Lịch sử văn học đất nước mình là lịch sử của dòng sử thi mạnh mẽ cuồn cuộn chảy. Âm vang sử thi vọng từ ngàn xưa lắng lại, lẫm liệt, hào hùng ở Nam quốc sơn hà-bài thơ được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên; đau đớn, da diết mà quyết liệt đanh thép ở Hịch tướng sĩ; xót xa mà hoành tráng, hào sảng ở Bình Ngô đại cáo; dữ dội, mãnh liệt mà thống thiết ngậm ngùi ở Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc… Tám mươi năm thuộc Pháp là tám mươi năm sục sôi ý chí đuổi giặc thù cùng với “câu thơ dậy sóng” của Phan Bội Châu và bao chí sĩ yêu nước khác. Tinh thần sử thi 4.000 năm kết tinh, lắng đọng ở Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Lời của Bác Hồ là lời của núi sông vang vọng chân lý của lịch sử, của chính nghĩa “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” kêu gọi cả dân tộc đứng lên đuổi quân xâm lược Mỹ. Những tác phẩm văn học nghệ thuật hai cuộc kháng chiến thần thánh là những ngọn lửa sử thi soi sáng thêm con đường cách mạng giải phóng đất nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội của cả dân tộc cùng một ý chí đoàn kết.
Tinh thần sử thi như một dòng chảy, theo thời gian đưa phù sa văn hóa vào các cánh đồng văn học từ dân gian đến trung đại rồi hiện đại làm tăng thêm độ màu mỡ của lòng yêu con người, yêu đất nước, của lòng dũng cảm, của bản lĩnh Việt Nam… Theo quy luật, ngày hôm nay dòng chảy phải mạnh mẽ hơn, hàm lượng phù sa văn hóa phải cao hơn. Đất nước không còn bóng giặc ngoại xâm nhưng mỗi trái tim Việt Nam vẫn cảnh giác về âm mưu thâm độc của những thế lực đen tối. Nơi đó ngày đêm bao chiến sĩ vẫn phải nắm chắc tay súng canh giữ từng hải lý trên biển, từng mét vuông trên đảo. Chúng ta đã có và rất cần thêm những ánh lửa sử thi mới trong công cuộc bảo vệ giang sơn và dựng xây đất nước. Vẫn rất cần những ngọn lửa sử thi mới quét sạch lũ tham nhũng phản dân hại nước. Tinh thần sử thi sẽ là động lực đưa đất nước vững vàng bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0…
Chúng ta hãnh diện hướng về Biển Đông dấu yêu khi nghe những thanh âm vang vọng âm hưởng sử thi của lòng tự hào dân tộc, của lòng yêu nước, của ý chí Việt Nam từ những bài hát, bài thơ, trường ca về biển, đảo. Chúng ta rất muốn nghe thêm những âm hưởng ấy từ nhiều thể loại khác như truyện ngắn, tiểu thuyết, sân khấu, nhạc kịch… nói về các lĩnh vực khác, môi trường khác, nơi các công trường xây dựng, nơi cánh đồng sản lượng cao, nơi nhà máy, xí nghiệp, nơi các trường học, nơi các trung tâm khoa học…
Tinh thần sử thi đã và đang giúp chúng ta gặt hái những vụ mùa bội thu về kinh tế, văn hóa, giáo dục,… Vừa là sứ mệnh, vừa là trách nhiệm, nghĩa vụ, vừa là tâm huyết, tình yêu, văn học nghệ thuật cần tỏa sáng thêm những ánh lửa sử thi mới góp phần tạo động lực đưa đất nước cất cánh bay cao, bay xa hơn vào bầu trời văn hóa, văn minh của nhân loại!
NGUYÊN THANH