Phóng viên (PV): Luật vừa thông qua có những thay đổi gì so với Luật GD ĐH hiện hành thưa bà?

TS Nguyễn Thị Kim Phụng: Luật GD ĐH vừa được QH thông qua có 4 nhóm chính sách mới. Chính sách lớn nhất, bao trùm lên toàn bộ các vấn đề được sửa đổi bổ sung là mở rộng tự chủ và nâng cao tự chủ của toàn hệ thống. Cùng với nâng cao tự chủ là những chính sách đi kèm theo, đó là đổi mới quản trị ĐH, kiện toàn hội đồng trường.

leftcenterrightdel
TS Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học. Ảnh: vov

Trong đó, Hội đồng trường (HĐT) phải là cơ quan quyền lực cao nhất của trường ĐH, có toàn quyền quyết định về nhân sự chủ chốt (như hiệu trưởng), chiến lược phát triển của nhà trường cũng như các chủ trương đầu tư lớn. Là cơ quan đại diện cho chủ sở hữu (các ĐH công lập), tiếp nhận quyền tự chủ từ nhà nước để triển khai tự chủ ở các cơ sở GD ĐH. Đồng thời, trên cơ sở đó, các trường cũng phải ban hành các quy định, quy chế nội bộ của mình để thực hiện công khai minh bạch trong toàn trường cũng như để xã hội giám sát.

Luật lần này cũng chú trọng phát triển hệ thống, đặc biệt là khuyến khích các trường lớn có tiềm lực sát nhập thành những đại học lớn, hoặc 1 số trường  trong cùng 1 nhóm ngành, địa phương liên kết với nhau thành những đại học lớn đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực. Với cơ chế đó, các trường cũng có thể hỗ trợ cộng lực nhau trong phát triển nâng cao tính cạnh tranh của ĐH Việt Nam với thế giới.

Dự thảo cũng chú trọng phát triển hệ thống ĐH tư thục và các trường này được phát triển bình đẳng gần như hoàn toàn với các trường công lập. Đặc biệt là các hoạt động về chuyên môn.

PV: Lộ trình tự chủ vẫn chậm so với kỳ vọng. Lộ trình này sẽ mở và được đẩy nhanh ra sao với việc Luật GD ĐH có hiệu lực chính thức từ ngày 1-7-2019?

TS Nguyễn Thị Kim Phụng: Với chính sách bao trùm là tự chủ, cơ chế tự chủ cao gói gọn trong 5 ĐH và 23 trường thí điểm sẽ mở rộng cho toàn hệ thống. Nhìn chung, chúng tôi thấy các trường rất trông đợi Luật được thông qua. Khi Luật chính thức có hiệu lực, các trường sẽ có điều kiện phát huy sự năng động sáng tạo của mình trong tất cả các phương diện hoạt động: Học thuật, tài chính, nhân sự làm sao cho hiệu quả nhất, để phục vụ cho chính sách chất lượng phát triển của nhà trường, tạo sự cạnh tranh trong toàn hệ thống và với quốc tế.

Với các điều khoản mới trong Luật ĐH lần này, sẽ giảm đáng kể thời gian về thủ tục hành chính. Đó là những cơ chế thúc đẩy cho hệ thống phát triển.

PV: Luật GD ĐH mới sẽ cho phép các trường ĐH được mở ngành ở tất cả các trình độ trên cơ sở các điều kiện. Vậy, chúng ta sẽ kiểm soát việc này như thế nào thưa bà?

TS Nguyễn Thị Kim Phụng: Nói là các trường được tự chủ mở ngành, có nghĩa là các trường được tự quyết định việc mở ngành mà không phải xin phép hay đăng ký cơ quan quản lý về chuyên môn như trước đây. Còn các điều kiện mở ngành, tiêu chuẩn chất lượng để mở ngành thì Luật vẫn giữ. Thậm chí còn phải quy định chặt chẽ hơn. Những tiêu chuẩn mở ngành như căn cứ vào nhu cầu nguồn nhân lực của thị trường, nội lực của nhà trường (hệ thống giáo viên, cơ sở vật chất, chương trình đào tạo) cho ngành đó như thế nào; căn cứ vào sự chấp nhận của xã hội cho ngành đó đối với sản phẩm của nhà trường. Căn cứ vào tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp của trường đó trong những năm trước để mở ngành mới…

Như vậy tiêu chuẩn chất lượng vẫn giữ nguyên. Nếu trường đủ điều kiện mở ngành về chương trình, cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên thì sẽ được mở ngành. Nhưng điều kiện để trường tự quyết định cũng được nâng cao hơn. Trước đây,  cũng cơ quan thẩm quyền kiểm duyệt, nay cơ quan thẩm quyền không cấp phép nữa, nhưng các trường phải chứng minh nội lực của mình thông qua những cơ chế để kiểm định chất lượng.

Ngoài ra, việc mở ngành còn phải do HĐT quyết định. Theo quy định mới, HĐT không chỉ những người trong trường mà còn cả những người ngoài trường với tỷ tệ tối thiểu là 30% là các nhà quản lý, nhà hoạt động xã hội, nhà khoa học, các cơ quan của tổ chức khác. Những người này sẽ xem xét việc xã hội có cần ngành học đó hay không, điều kiện đảm bảo chất lượng của trường có đủ đáp ứng yêu cầu đào tạo của ngành học đó hay không.  

PV: Theo quy định, Luật sẽ chính thức có hiệu lực vào ngày 1-7-2019. Vậy, Bộ GD -ĐT đã chuẩn bị cho việc này như thế nào?

TS Nguyễn Thị Kim Phụng: Thực tế ngay khi dự thảo sửa Luật, chúng tôi cũng đã chuẩn bị danh mục các văn bản hướng dẫn luật. Hiện nay để hướng dẫn luật sửa đổi bổ sung một số luật, Bộ GD-ĐT sẽ xây dựng 2 nghị định hướng dẫn trực tiếp. Đó là Nghị định hướng dẫn chung Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật GD ĐH và Nghị định riêng hướng dẫn về tự chủ Đại học. Hiện nay cả 2 nghị định đều có dự thảo. Bên cạnh đó, Bộ GD-ĐT cũng rà soát lại tất cả các quy chế đào tạo như đào tạo trình độ cao đẳng sư phạm, trình độ thạc sĩ, văn bằng 2... tất cả những quy chế đào tạo đều phải rà soát, điều chỉnh để phù hợp với những quy định mới nhất của Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của luật GD ĐH với tinh thần trao quyền tự chủ cho các trường ĐH.

Ban soạn thảo đã tổ chức 5 hội thảo lớn tại 5 vùng, với thành phần tham gia là các trường ĐH trên cả nước; ngoài ra còn các hội thảo chuyên đề với sự tham gia đông đảo của các chuyên gia, nhà nghiên cứu giáo dục ĐH, đại biểu Quốc hội, cán bộ quản lý giáo dục, ban tuyên giáo trung ương và đại diện các bộ, ban, ngành địa phương để tiếp thu được đầy đủ, toàn diện, sâu rộng các ý kiến góp ý để sửa Luật. Đăng rộng rãi dự thảo trên web của Bộ, Chính phủ để lấy ý kiến.

Các trường ĐH đều đã nắm được nội dung, tinh thần của những điều chỉnh lần này. Có thể nói họ đã sẵn sàng cho triển khai Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật GD ĐH. Tới khi Luật chính thức có hiệu lực, các văn bản dưới Luật đi kèm của bộ, các điều lệ quy định của nhà trường cũng sẽ sẵn sàng để triển khai, áp dụng Luật chính thức.

PV: Xin trân trọng cảm ơn bà!

NGUYỄN HIẾU (thực hiện)