Báo động “liên thông ngược”
Theo thống kê của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, trong quý I-2016, nước ta có 190.900 lao động trình độ đại học trở lên (cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ) thất nghiệp, tăng 35.400 lao động so với quý IV-2015. Đến quý II-2016, số cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ thất nghiệp đã lên tới 191.300 người. Còn đến thời điểm hiện nay, cả nước có hơn 200.000 cử nhân và người có trình độ trên đại học đang thất nghiệp. Đáng buồn hơn, hiện có một bộ phận cử nhân giấu bằng cấp, xin đi làm công nhân; hoặc một bộ phận khác quay trở lại đi học nghề với hy vọng sớm tìm được việc làm.
Có nhiều lý do cử nhân phải quay lại học nghề, như trước đây họ đã chọn thi vào những ngành được cho là “hot” như: Quản trị kinh doanh, kinh tế, ngân hàng... nhưng đến khi học xong lại không tìm được việc làm. Trong khi đó, các công ty, xí nghiệp lại chỉ cần những lao động phổ thông có tay nghề như: Thợ điện, thợ may, lái xe...
Thực hành sửa chữa ô tô tại Trường Cao đẳng nghề Sông Đà (Bộ Xây dựng). Ảnh: VŨ QUANG THÁI.
Anh Trần Quang Hải, công tác tại Công ty Cổ phần Bánh mứt kẹo Hà Nội, chia sẻ: "Trước đây, tôi học ngành quản trị kinh doanh, nhưng do không tìm được việc đúng với ngành nghề mình đã học nên tôi xin vào làm công nhân ở công ty. Sắp tới, tôi sẽ đi học lái xe để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của công việc".
PGS, TS Cao Văn Sâm-Phó tổng cục trưởng Tổng cục Dạy nghề (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) cho rằng, tình trạng “liên thông ngược” là điều đáng buồn cho các cử nhân, gia đình, xã hội, bởi nó gây lãng phí thời gian và tiền bạc trong quá trình đào tạo. Tuy nhiên, thực tế này cũng cho thấy thị trường lao động nước ta đang cần những lao động có kỹ năng nghề.
Được biết, hiện nay tại các khu công nghiệp, khu chế xuất đều có tới 95% lao động tham gia sản xuất trực tiếp, chủ yếu lao động có chuyên môn kỹ thuật. Số còn lại, chỉ khoảng 5% lao động làm các công việc liên quan đến hành chính, văn phòng… với yêu cầu trình độ đại học.
Phân tích nguyên nhân dẫn đến tình trạng cung-cầu không cân đối, đại diện Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp cho rằng, hiện công tác dự báo cung-cầu lao động của chúng ta còn nhiều bất cập nên việc định hướng nghề cho học sinh chưa được quan tâm nhiều.
Giải pháp nào?
Trước thực trạng nêu trên, các chuyên gia về giáo dục cho rằng nếu vẫn đào tạo đại học tràn lan như hiện nay thì vài năm tới, xu hướng người đi học nghề để chuyển đổi ngành sẽ còn gia tăng. Về lâu dài, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có những quyết sách hợp lý để giảm bớt việc học sinh đổ xô thi vào các ngành học đã quá "hot", đến khi ra trường thì lại bão hòa, khó tìm việc.
Ông Đặng Quang Điều, Trưởng ban Kinh tế chính sách và Thi đua khen thưởng (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam), cho biết: Tình trạng “liên thông ngược” cũng là bài học thực tế đối với học sinh tốt nghiệp sắp tới. Tấm bằng đại học giờ đây không còn là “tấm vé” hữu hiệu mang lại cơ hội việc làm, cuộc sống ổn định như nhiều năm trước. Để hạn chế tình trạng “liên thông ngược” và giúp các em học sinh định hướng nghề nghiệp chính xác thì ngay tại xã, phường cần có những trung tâm tư vấn hướng nghiệp. Các bậc phụ huynh cần quan tâm định hướng con em mình lựa chọn ngành học, bậc học cho phù hợp.
Một tín hiệu mừng là năm học 2017-2018, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp đã cho phép các trường nghề được tự chủ tối đa trong tuyển sinh, nhưng phải bảo đảm nội dung tối thiểu mà Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội quy định về ngành nghề đào tạo, thời gian, đối tượng và hình thức tuyển sinh. Các trường trung cấp, cao đẳng nghề sẽ được phép tuyển sinh quanh năm, tổ chức xét tuyển theo kết quả kỳ thi THPT quốc gia hoặc xét học bạ. Với trình độ trung cấp, các trường được tuyển cả học sinh đã tốt nghiệp THCS và tương đương trở lên; đối với trình độ cao đẳng được tuyển học sinh tốt nghiệp THPT hoặc tương đương trở lên.
Các trường nghề được chọn hình thức xét tuyển, thi tuyển hoặc kết hợp giữa xét tuyển và thi tuyển. Riêng với môn thi năng khiếu và các môn thi đặc thù, thực hiện theo quy chế tuyển sinh do hiệu trưởng ban hành. Một điểm mới nữa trong công tác tuyển sinh năm nay là học sinh THCS học hệ trung cấp có thể lựa chọn không học văn hóa mà chỉ học chuyên môn, thay vì bắt buộc phải học cả nghề và bổ túc văn hóa như trước.
Cũng theo Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, đối với những học sinh học chương trình bổ túc văn hóa thì sau khi tốt nghiệp sẽ có hai bằng, một bằng tốt nghiệp trung cấp và một bằng tốt nghiệp bổ túc văn hóa. Bằng tốt nghiệp THPT hệ bổ túc văn hóa là điều kiện để các em có thể học liên thông lên các trình độ cao hơn khi có nhu cầu.
ANH THƯ