Giải pháp góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực

Tuy nhiên, khái niệm về trao quyền tự chủ cho các trường đại học vẫn đang được quan tâm và thảo luận sôi nổi tại nhiều diễn đàn, hội thảo trong suốt thời gian qua.

Không dễ mở mã ngành đào tạo

Tự chủ đại học, cụ thể là tự chủ của cơ sở giáo dục đại học là một xu thế tất yếu phù hợp với giáo dục thế giới, chuyển dịch dần từ mô hình nhà nước kiểm soát sang các mô hình có mức độ tự chủ cao hơn, từ mô hình đại học do Nhà nước kiểm soát sang mô hình Nhà nước giám sát chất lượng. Mục tiêu quan trọng nhất của tự chủ đại học là xóa bỏ một số “rào cản” cho các cơ sở đào tạo đại học, để từ đó khai thác tốt hơn nguồn lực bên ngoài và phát huy tối đa nội lực, nhằm tạo động lực cho các trường đại học đổi mới tư duy, nâng cao hiệu quả chất lượng đào tạo, thực hiện tốt sứ mệnh của các trường. Trong đó, việc cho phép các trường được tự quyết định mở ngành, chuyên ngành đào tạo đã tạo điều kiện thuận lợi cho các trường chủ động và đáp ứng kịp thời nhu cầu xã hội cũng như yêu cầu đào tạo của nhà trường.

TS Phan Ngọc Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai cho biết, thời gian qua, Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai mở thêm một số mã ngành để tăng thêm số lượng học sinh có nhu cầu vào học và cũng đáp ứng thực tế nên nhà trường đã đầu tư trang thiết bị hiện đại, kết hợp với các doanh nghiệp đầu tư thiết bị giáo dục để sinh viên có cơ hội học tập tốt hơn. Trong những năm gần đây, quy chế tuyển sinh đại học có nhiều thay đổi nên việc phát triển cũng như thu hút các sinh viên phụ thuộc vào uy tín, nhân lực giảng viên cũng như cơ sở vật chất bảo đảm của trường. Năm 2017, dự tính Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai sẽ mở thêm 1-2 mã ngành mới, đáp ứng nhu cầu xã hội và nhu cầu lực lượng lao động trên địa bàn tỉnh.

Tuy nhiên, mở thêm ngành đào tạo là một việc khó khăn của nhiều trường đại học, đặc biệt là đại học ngoài công lập. GS, TS Vũ Văn Hóa, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ (KD&CN) Hà Nội cho biết, để tìm đủ số giảng viên có học vị tiến sĩ (TS) cho một mã ngành xin mở là không dễ. Đã 3 năm nay, Trường Đại học KD&CN Hà Nội xin mở ngành tiếng Nhật, nhưng không thể tìm được một TS ngôn ngữ Nhật nên vẫn chưa mở mã ngành, mặc dù nhu cầu người học khá lớn. Bên cạnh đó, thủ tục để mở mã ngành vẫn còn nhiều phức tạp.

Phải xác định đúng nhu cầu của xã hội

Trường Đại học Bách khoa Hà Nội là một trong những trường đại học công lập đầu tiên thí điểm tự chủ đại học. Theo đó, nhà trường tự chịu trách nhiệm về đào tạo, nghiên cứu khoa học, tổ chức bộ máy nhân sự, tài chính, chính sách, học bổng, đầu tư... Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, PGS, TS Hoàng Minh Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, mỗi cơ sở giáo dục đại học có một sứ mệnh riêng. Tùy theo mức độ từng trường có thể mở thêm nhiều ngành mới. Tuy nhiên, giáo dục đại học cũng phải tuân theo quy luật thị trường, tức là các trường khi mở mã ngành mới phải đáp ứng nhu cầu của xã hội, của đối tượng học. Nhưng thực tế cho thấy, không phải trường nào cũng xác định đúng nhu cầu thị trường, nhiều trường mở ngành nhưng không có người học. Bên cạnh đó, sản phẩm tạo ra muốn thành công còn phụ thuộc vào chất lượng, bao gồm chất lượng đội ngũ giảng viên, phương pháp giảng dạy, chất lượng đầu vào, cơ sở vật chất, chương trình, giáo trình đào tạo và cuối cùng là chi phí theo học ngành đó. Đây chính là khó khăn của các trường công lập khi thực hiện tự chủ đại học. Khi tự chủ toàn diện, Nhà nước không hỗ trợ kinh phí cho các trường. Bởi vậy bắt buộc các trường phải tăng học phí, làm ảnh hưởng đến nguồn tuyển sinh. Vì vậy, theo PGS, TS Hoàng Minh Sơn, để có thể tự chủ hoàn toàn, các trường cần phải xây dựng chế độ, chính sách học bổng hợp lý, tạo nhiều cơ hội cho sinh viên để thu hút người học; tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên; đầu tư nâng cao chất lượng giảng dạy.

PGS, TS Trần Xuân Nhĩ, nguyên Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Phó chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học và cao đẳng Việt Nam cho rằng, bên cạnh việc xác định rõ nhu cầu xã hội, việc mở mã ngành đào tạo còn phụ thuộc vào năng lực của các trường. Nhược điểm của các trường công lập hiện nay là "dựa dẫm" vào nguồn tài chính của Nhà nước. Thế nên, tự chủ đại học mới tạo nên sự năng động cho các cơ sở giáo dục công lập, tạo sự công bằng, xóa bỏ phân biệt đối xử giữa trường công lập và ngoài công lập. Thực tế, thành công của các trường ngoài công lập và 15 trường công lập trực thuộc các bộ, ngành Trung ương thí điểm tự chủ đại học giai đoạn 2015-2017 là kết quả minh chứng cho điều này. Tuy nhiên, theo PGS, TS Trần Xuân Nhĩ, tự chủ đại học không phải là Nhà nước “thả nổi” các trường muốn làm gì thì làm, mà vẫn phải trong một khuôn phép nhất định. Vì vậy, PGS, TS Trần Xuân Nhĩ đề xuất, về phía các trường, cần phải có kế hoạch phấn đấu để đạt được các tiêu chí tự chủ mà Nhà nước đã đề ra. Về phía cơ quan quản lý nhà nước, cần phải có đề án hợp lý để hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho các trường vươn lên đạt được các tiêu chí đó, nhằm mục tiêu đưa sự nghiệp giáo dục-đào tạo phát triển mạnh mẽ hơn.

Tại hội nghị về giáo dục đầu năm 2016, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, tự chủ đại học không có nghĩa là Nhà nước buông lỏng quản lý. Tự chủ tại các trường đại học là phải gắn với trách nhiệm giải trình, kiểm định công khai và chặt chẽ, nếu cần xử phạt nặng hơn. “Trường đại học tự chủ là con đường tất yếu phải làm, không vội vàng nhưng cần khẩn trương, quyết liệt với quan điểm lớn nhất là nâng cao chất lượng đào tạo”, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh.

Bài và ảnh: NGUYỄN HOÀI