Nhà thơ, nhà soạn tuồng Đào Tấn sinh năm 1845, mất ngày năm 1907 trên quê hương Bình Định, mảnh đất có truyền thống cách mạng, truyền thống anh hùng, truyền thống văn hóa và võ thuật dân tộc. Tài năng của Đào Tấn bộc lộ từ tuổi thiếu niên. Năm 12, 13 tuổi ông đã làm được nhiều bài thơ hay; đến 19 tuổi ông đã viết được kịch bản tuồng, mặc dù tuồng là thể loại văn học khó nhất.
..
Trích đoạn tuồng “Kỷ Lan Anh lạc đẻ” trong vở diễn “Hộ sanh đàn” biểu diễn tại Lễ kỷ niệm.
Năm 22 tuổi ông đỗ cử nhân và ba năm sau tên tuổi của ông đã vang tới triều đình nhà Nguyễn. Vua Tự Đức đã vời ông về kinh sung chức Hiệu thư (quan phụ trách văn học). Đào Tấn từng làm Tri phủ Quảng Trạch, Phủ doãn Thừa Thiên (hai lần), hai lần làm Tổng đốc An-Tĩnh (Nghệ An và Hà Tĩnh) và bốn lần làm Thượng thư ở triều Nguyễn, mặc dù đã có lúc ông treo ấn từ quan về quê đi tu và sáng tác tuồng.
Những vở tuồng của Đào Tấn sáng tác vẫn sống mãi với thời gian, tiêu biểu là: Khuê Các anh hùng, Hộ sanh đàn, Diễn võ đình, Quan Công hồi cổ thành, Trầm Hương các, Hoàng Phi Hổ phá giới bài quan… Trong đó, nổi lên những hình tượng nhân vật độc đáo, có sức sống kỳ lạ như: Tiết Cương, Kỷ Lan Anh, Hồ Nô (tuồng Hộ sanh đàn); Phượng Cơ, Xuân Hương, Tú Hà (tuồng Khuê Các anh hùng); Triệu Khánh Sanh, Kiều Quang (tuồng Diễn võ đình); Trụ Vương, Đát Kỷ (tuồng Trầm Hương Các)... Hầu hết nhân vật chính diện trong tuồng Đào Tấn là những anh hùng dám xả thân vì nước, vì chính nghĩa, đặc biệt vai trò người phụ nữ luôn được đề cao.
Phát biểu tại Lễ kỷ niệm, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Vương Duy Biên đề nghị, các nhà hát, đơn vị nghệ thuật tuồng, hát bội trong cả nước cần phát huy hơn nữa công tác bảo tồn và phục dựng các vở diễn, trích đoạn kinh điển của nhà soạn tuồng Đào Tấn. Bởi đây là những tác phẩm luôn có giá trị vững bền và mang hơi thở thời đại.
Tin, ảnh: VƯƠNG HÀ